Christina Goldbaum / The New York Times
İlk patlama, Afganistan'ın başkenti Kabil'de bir okulda meydana geldi ve lise öğrencileri öldü. Günler sonra patlamalar ülkenin kuzeyinde iki camiyi ve bir minibüsü hedef aldı. Ertesi hafta, Şii ve Sufi Müslümanları hedef alan üç patlama daha yaşandı.
Hastanelerden alınan rakamlara göre son iki haftadaki saldırılar en az 100 kişinin ölümüne yol açtı. IŞİD'in ülkedeki kolu, Taliban hükümetinin altını oymaya çalışırken Afganistan'ın şiddetli bir bahara girdiğine dair endişeler arttı.
Afganistan tekrardan kaosa sürükleniyor
Ülke çapındaki ani saldırılar, Taliban'ın 20 yıllık savaşın ardından ağustos ayında iktidarı ele geçirmesiyle yaşanan göreceli sakinliği altüst etti. Son haftalarda, etnik azınlık Hazara Şiileri ve Tasavvuf'u takip eden Sufiler gibi sivilleri hedef alarak, ülkenin uzun bir şiddet döngüsünden kaçamayacağına dair korku uyandırdılar.
Aşırıcı örgütleri takip eden SITE Intelligence Group'a göre IŞİD’in Afganistan'daki kolu IŞID Horasan, son yedi büyük saldırıdan dördünün sorumluluğunu üstlendi. Şiileri ve Sufileri hedef alan üstlenmedikleri saldırılar da örgütün profiline uyuyor.
IŞİD'in Afganistan bağlantılı kuruluşunun saldırıları, Taliban'ın IŞİD'den gelebilecek herhangi bir tehdidi söndürdüğü iddiasını çürüttü. Afganistan'da nihayetinde uluslararası bir tehdit oluşturabilecek aşırılık yanlısı grupların potansiyel olarak yeniden canlanabileceğine dair endişeler arttı.
“IŞİD Horasan daha da güçlendi”
IŞİD geçen ay Kuzey Afganistan'dan Özbekistan'a füze attığını iddia etti. Örgütün bir Orta Asya ülkesine bu türden gerçekleştirdiği ilk saldırıydı. Washington'daki düşünce kuruluşu Wilson Center'ın Asya Programı direktör yardımcısı Michael Kugelman, “IŞİD Horasan dirençlidir. Yıllarca NATO güçlerinin hava saldırılarına ve Taliban'ın kara operasyonlarına dayandılar. Şimdi, Taliban'ın iktidarı devralması ve ABD'nin ayrılmasından sonra daha da güçlendiler" dedi.
2015 yılında hoşnutsuz Pakistanlı Taliban savaşçıları IŞİD’in Afganistan kolunu kurdu. Grubun ideolojisi bölgenin, IŞİD ile Sünni İslam'ın aynı kolu olan Selefi Müslümanlara ev sahipliği yapması sayesinde kısmen tutuldu. Çoğunlukla Hanefiliği takip eden Taliban arasında Selefiler daha küçük bir azınlıktır.
IŞİD, Taliban’ın İslami yönetimini yetersiz buluyor
IŞİD’in Afganistan kolu kuruluşundan bu yana Taliban'a düşmanca davrandı. İki grup zaman zaman bölgeler için çatıştı. IŞİD liderleri geçen yıl, İslami yönetim biçiminin yetersiz olduğunu söyleyerek Taliban'ın Afganistan'ı ele geçirmesini kınadı. IŞİD son altı yılın çoğunda, ABD hava saldırıları ve birçok liderini öldüren Afgan komando baskınları ile doğu Afganistan'da sıkıştırılmıştı. Ancak Afganistan'daki Birleşmiş Milletler Misyonu'na göre Taliban iktidarı ele geçirdiğinden beri IŞİD’in erişim alanı büyüdü ve neredeyse 34 ilin tamamına yayıldı.
Taliban yaz aylarındaki askeri ilerleyişi sırasında ülke genelinde açık hapishaneleri serbest bıraktı. BM bunun sonucu olarak Afganistan'daki IŞİD savaşçılarının sayısının ikiye katlanarak yaklaşık 4 bin’e ulaştığını tespit etti.
IŞİD’in saldırıları arttı
IŞİD'in Afganistan bağlantılı ve diğer cihatçı gruplarını takip eden güvenlik uzmanı ve araştırmacı Abdul Sayed, grubun ülke çapındaki faaliyetlerini de artırdığını söyledi. IŞİD, 2021'in son dört ayında, Afganistan'da bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla saldırılarını 39'dan 119’a çıkardı. Bunlar arasında canlı bombalar, suikastlar ve güvenlik kontrol noktalarındaki pusular yer alıyordu.
Bu saldırılardan 96'sı Taliban yetkililerini veya güvenlik güçlerini hedef alırken, bu rakam 2020'nin aynı döneminde sadece iki kişiydi. Örgüt geçen yılın başlarında aktivistler ve gazeteciler de dahil olmak üzere esas olarak sivilleri hedef alıyordu.
Taliban IŞİD’in peşine düşmüştü
Buna karşılık, Taliban geçen yıl doğudaki Nengrehar vilayetinde şüpheli IŞİD savaşçılarına karşı acımasız bir kampanya yürüttü. Yerel sakinlere, analistlere ve insan hakları gözlemcilerine göre ağırlıklı olarak IŞİD mensubu olduğundan şüphelenilen kişiler yargısız tutuklandı ve öldürüldü.
IŞİD’in geçen kış saldırıları azaldı. Bu da Taliban'ın kampanyasının etkili olduğuna dair umut uyandırdı. Ancak son zamanlarda çok sayıda sivilin hayatını kaybetmesine neden olan yüksek profilli saldırılar, IŞİD’in kış sırasında yeniden gruplandığını gösteriyor.
Patlamalar özellikle Hazara Şiilerini sarstı. Afgan Şiilerine onlarca yıldır zulmeden Taliban'ın kendilerine yönelik şiddetin kontrolsüz kalmasına izin vereceğinden uzun süredir endişe duyuyorlardı. Çatışma, Şii teokrasisi komşu İran'da da korkuya sebep oldu.
IŞİD okul önünde iki bomba patlattı
Birçok Afgan Şii, IŞİD’in ekim ayında kuzey ve güney şehirlerindeki Şii camilerine düzenlediği canlı bomba saldırılarından beri gergin durumda. Ağırlıklı olarak Hazara topluluklarının hakim olduğu bölgeleri hedef alan son patlamalar bu korkuları derinleştirdi. 21 yaşındaki Saeed Mohammad Agha Husseini geçen ayın sonlarında, Hazaraların çoğunluk olduğu bölgedeki evinin önünde duruyordu. Bir patlamanın gümbürtüsünü hissetti. O ve babası korkmuş öğrencilerin can havliyle kaçtığı, bazı sınıf arkadaşlarının kanlı bedenlerinin kaldırıma yayıldığı sokağın aşağısındaki okula koştular.
Babası kurbanlara yardım etmek için koştu ancak Hüseyin birkaç dakika sonra sağır edici bir patlama daha duydu. Okulun kapısında ikinci bir patlama meydana geldi ve babası ölümcül şekilde yaralandı. Bir hafta sonra, Hüseyin yas tutmak için akrabalarıyla birlikte küçük bir tentenin gölgesinde oturuyordu. Dışarıda bir zamanlar kalabalık olan sokaklar sessizdi. Herkes hala yeni bir patlamadan korkuyordu. Okuldaki sivil liderler güvenliği kendi ellerine almak için gardiyanları işe almayı tartışıyordu. Hüseyin “Hükümet bizi koruyamaz, güvende değiliz. Kendimizi düşünmeli ve güvenliğimize dikkat etmeliyiz" dedi.
© 2022 The New York Times Company
