Annie Roth ve Hisako Ueno / The New York Times
Japonya'nın maymun kraliçesinin saltanatı daha yeni başladı. 9 yaşındaki dişi Japon makağı Yakei geçen yıl kendi annesi de dahil olmak üzere, grubunun alfası olmak için birkaç başka makakla savaştı. Yakei böylece, 1952'de kurulan ve 1000'den fazla makağa ev sahipliği yapan Güney Japonya'daki Takasakiyama Doğal Hayvanat Bahçesi tarihindeki ilk dişi lider oldu.
Aşk üçgeni
Ancak Kasım 2021'de başlayıp geçen ay sona eren, kraliçeliğinin ilk üreme mevsimi sırasındaki bir aşk üçgeni gücünü tehdit etti. Parktaki yetkililere göre Yakei'nin çiftleşmeye ilgi gösterdiği Goro adlı 15 yaşındaki bir erkek makak, önceden de çiftleşmiş olmalarına rağmen dişi makağın ilgisini reddetti. Bu sırada Luffy adında 18 yaşındaki bir makak Yakei'yi memnun etmek için elinden gelenin en iyisini yaptı.
Bilim insanları şaşkın
Bilim adamları, Japon makakların çok eşli olması sebebiyle Yakei'nin potansiyel eşlerini kovalayıp reddederken statüsünü koruyamayacağından endişe duyuyordu. Makakların üreme mevsimi boyunca tansiyonu yükseliyor. Reddedilen bir erkeğin meydan okuması, ortalama boyda bir dişi olan Yakei'yi kolayca rütbesinden edebilirdi. Yakei, birliğinin alfa erkeğini yenerek güç kazansa da eski lider yaşlıydı ve ortalama bir genç erkekten daha zayıftı. Yakei’nin şansına bu sezon başka hiçbir makak tahtını gasp etmeye çalışmadı ve yetkililere göre kraliçe Mart ayının sonunda hala grubun alfasıydı. Bilim insanları Yakei’nin devam eden hükümdarlığı karşısında şaşırdı ve makak toplumunun anaerkillik altında nasıl işlediğini gözlemleme fırsatı kazandı.
Şanslı makak Mauro
Yakei üstünlüğünü korumak zorunda olmasına rağmen başarılı bir üreme sezonu geçirmeyi başardı. Goro onunla ilgilenmedikten sonra, haftalar boyunca en az beş erkeğe ilgi duydu. Bu erkekler arasında, grup içinde 10’uncu sırada yer alan erkek Chris ve onun hemen altındaki rütbeyi elinde tutan Shikao vardı. Ama yetkililer Yakei’nin yalnızca Maruo isimli makak ile çiftleştiğinden emin. Maruo çok üst sıralarda yer almıyor, grubun 15’incisi. Ancak personel onun oldukça çekici olduğunu söylüyor.
30 yıldır personelde görev alan rehber Tadatoshi Shimomura, Maruo hakkında “Bebek maymunlarına karşı çok sakin ve nazik” diyor. Bir anne olarak, bu Yakei için önemli olabilir. Yakei 2019 yazında Japon makaklarda nadir görülen ikizler doğurdu. Bebeklerinden biri kayboldu ve öldüğü tahmin ediliyor ancak Yakei diğerine bakmaya devam ediyor.
Grupta güç dengesi pek değişmedi
Shimomura, olgun bir Yakei'nin statüsünü yükseltmek için kendi annesiyle savaşmasına rağmen bebeğine karşı cömert ve nazik olduğunu anlatıyor. Görünüşe göre Yakei bu üreme mevsimi boyunca fazla telaşa kapılmayarak iktidarı elinde tuttu. Sıralamadaki tek değişiklik, 3’üncü sıradaki maymun kaybolduğunda ve onun altındaki tüm maymunlar birer sıra yükseldiğinde meydana geldi.
Yakei sosyal ittifaklar yaptı
Japonya Bilimi Teşvik Derneği araştırma görevlisi Yu Kaigaishi "Yakei bir dişi ve diğer yetişkin erkeklerden fiziksel olarak çok daha zayıf olmalı. Yani aslında ona saldırdıktan sonra Yakei’yi yenerek güç kazanmaları kolay. Sanırım Yakei, birlik içinde alfa olduktan sonra konumunu istikrarlı hale getirebilecek pek çok sosyal müttefik edindi" dedi.
Japon makaklarının davranışlarını inceleyen, Yakei'yi ve grubunu gözlemleyen Kaigaishi, dişi maymunun 1 numara olarak kalabilmesinin Japon makak toplumunda gücün her şey olmadığının kanıtı olduğuna inanıyor. Chicago'daki Lincoln Park Hayvanat Bahçesi'nde çalışan, oradaki Japon makakların ve diğer hayvanların sosyal davranışları ile bilişlerini inceleyen Katherine Cronin “Japon makakları için sosyal zeka fiziksel güçten daha önemli. Yüksek rütbe elde eden makaklar tipik olarak, üreme mevsimi gibi gergin zamanlarda onlara yardım eden müttefikler tarafından çok fazla sosyal desteğe sahiptir" diyor.
Primat davranışları daha çok incelenmeli
Yakei müttefik toplama ya da düşmanlarına korku salma yeteneği sayesinde makak sosyal normlarına meydan okuyarak gücü elinde tutmayı başardı. Davranışı bilim adamlarını büyüledi ve dünyanın her yerinden insanların dikkatini çekti. Ancak zaferleri ve sıkıntıları, insan olmayan primatların sosyal yaşamları hakkında öğrenilecek daha ne kadar çok şey olduğuna da ışık tutuyor. Cronin, "Akredite hayvanat bahçeleri ve kutsal alanlar dahil olmak üzere farklı ortamlarda primat davranışlarını ne kadar çok gözlemlersek onların ne kadar esnek, yaratıcı ve sosyal açıdan anlayışlı olduklarını o kadar çok öğreniriz" diyor.
"Şaşırtmaya devam ediyorlar"
Pek çok insanın makakların büyüleyici ve esnek sosyal dünyasını öğrenme şansına sahip olmasına sevindiğini söyleyen Cronin "Üzerlerinde neredeyse diğer tüm primat türlerinden daha uzun süre çalışılmış olmasına rağmen bizi büyülemeye ve şaşırtmaya devam ediyorlar” dedi.
© 2022 The New York Times Company
