Brooks Barnes / The New York Times
The Walt Disney Co. 1923'te kuruluşundan bu yana Hollywood'da bir temel unsurda tek başına durdu: Aile dostu filmler, televizyon dizileri ve tema parkı gezileri. En azından teoride her zaman herkesi hedefledi. Olası politik ve kültürel tuzaklardan gayretle kaçındı.
Disney gerçeklerden kaçışla ilgili
Disney markası hayaller kurmak, gerçek aşkı bulmak ve sonsuza dek mutlu yaşamakla ilgili. Disney tema parkları masal şatolarının çok incelikli olması halinde, “Bugün buradan ayrılıp dünün, yarının ve fantezinin dünyasına giriyorsunuz” yazan karşılaması ile gerçeklerden bir kaçış vaat ediyor. Ancak son zamanlarda, gerçek dünyadaki çirkinlikler Büyülü Krallık’a sızmaya başladı. Bu aşırı partizan anda, siyasi bölünmenin her iki tarafı da Disney'e saldırıyor ve hızla değişen bir eğlence endüstrisinde ayakta kalmaya çalışırken dünyanın en tanınmış markalarından birini tehlikeye atıyor.
Artan tepkiler
Disney bazı durumlarda isteyerek kültürel konulara girdi. Geçen yaz, tema parklarında cinsiyetten bağımsız hoparlör duyuruları yapmaya karar verdi ve “Bayanlar ve baylar, erkek ve kız çocukları”, “Her yaştan hayalperestler”e değiştirdi. Bu hamlesi ilericilerden alkış alırken, sağ tarafından eleştirildi. Ancak eğlence devi, birçok şeyin yanı sıra üçüncü sınıfa kadar cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ile ilgili sınıf eğitimini kısıtlayan ve muhalifler tarafından “Eşcinsel deme“ olarak etiketlenen yeni Florida yasasıyla ilgili son karışıklıkta olduğu gibi kendisini de kavgaya sürüklenmiş buldu.
De Santis’in hedefinde
Disney önce kamuoyunda taraf tutmamayı deneyince çalışanları isyan etti. Şirket daha sonra tasarıyı agresif bir şekilde kınadı. Bunun üzerine Fox News ve Florida valisi Ron DeSantis'in hedefi haline geldi. DeSantis yolladığı bir kampanya e-mail’inde “Woke Disney (Sosyal adalet ve ırksal eşitliğe vurgu yapan bir hareket) size ne yapacağınızı söylemek için herhangi bir ahlaki otoriteyi kaybetti” yazdı. Florida siyasetçileri, Walt Disney World'ün esasen kendi belediye yönetimi olarak işlev görmesini sağlayan 55 yıllık bir yasayı iptal etmekle şirketi tehdit etmeye başladı. Disney, çalışanlar için aşı zorunluluğu gibi pandemi konularında valiyle zaten anlaşmazlığa düşmüştü.
"Disney bile bizi bir araya getirmekte zorlanıyor"
Kimseyi gücendirmemeye çalışan Disney görünüşte herkesi kaybetmişti. Güney California Üniversitesi'nde Norman Lear eğlence, medya ve toplum profesörü ve eski Walt Disney Stüdyoları yöneticisi Martin Kaplan, “Disney markasının misyonu her zaman gerçekten açıktı: Aile izleyicisini üzecek veya kafasını karıştıracak hiçbir şey yapmayın. Herkes için eğlence. İtiraz edilebilir bir şey yok. Hepimiz sihirli değnek tarafından dönüştürülelim. Ama bugün o kadar bölünmüş durumdayız ki Disney bile bizi bir araya getirmekte zorlanıyor.”
Muhafazakardı
Sosyal olarak bölücü konulardan kaçınmak elbette ki kendi içinde belirli bir dünya görüşünü yansıtıyor. Ne de olsa Walt Disney Co.'nun adaşı ve kurucusu sendika karşıtı bir muhafazakardı. Main Street USA vatanseverliği Disney'in tema parklarında öne çıkıyor. Geleneksel Noel hikayesi her Aralık ayında Florida'daki Disney World'de, California'daki Disneyland'de mum ışığında tören etkinlikleri ve İncil ayetleri ile anlatılıyor. Şirket 2009 yılında kadar siyahi bir prenses tanıtmamıştı.
Robert Iger ile gelen değişim
Ancak son yıllarda gözle görülür bir değişiklik var. 2005'ten 2020'ye kadar CEO olarak görev yapan Robert Iger, dünyanın en büyük eğlence şirketini çeşitli oyuncu seçimlerini ve hikaye anlatımlarını vurgulamaya zorladı. Disney'in 2017 hissedar toplantısında kapsayıcılık ve eşitliğe atıfta bulunup “Toplumsal olarak önemli gördüğümüz bu değerleri alabilir ve aslında insanların davranışlarını değiştirebiliriz. İnsanların çoklu farklılıkları, kültürleri, ırkları ve tüm farklılıkları daha fazla kabul etmelerini sağlayabiliriz” demişti.Y ani özünde, savunma niyetine eğlence.
Bazı izleyicilerini kaybetti
Neredeyse tamamen siyahi bir oyuncu kadrosu ve güçlü bir Afrosentrizm hikayesi olup küresel gişe rekorları kıran Kara Panter'i öne çıkaran Iger'di. Disney, CEO’nun görev süresi boyunca Yıldız Savaşları serisini kadın karakterler etrafında yeniden odakladı. Animasyon filmlerinden oluşan bir geçit töreni (Moana, Coco, Raya and the Last Dragon, Soul, Encanto) çok çeşitli ırkları, kültürleri ve etnik kökenleri sergiledi. Sonuç, çoğunlukla birbiri ardına başarılar oldu. Ancak Disney izleyicilerinin bir kısmı da geri çekildi.
200 milyon dolarlık Disney-Marvel filmi Eternals sonbaharda sert eleştirildi çünkü kocasını öpen gey bir süper kahramanı tasvir ediyordu. Çevrimiçi troller IMDb’yi yüzlerce homofobik tek yıldızlı incelemeyle doldurdu. Aktör Peter Dinklage ve diğerleri, ocak ayında şirketin yedi cüceleri dijital olarak sanki sihirli yaratıklarmışcasına yaratmasına tepki gösterdi.
Daha çok özen gösteriyor
Disney yöneticileri bu tür olayları görmezlikten geliyor: Bugün trend olan, yarın yeni bir şikayetin yerini alıyor. Ancak ılımlı çevrimiçi fırtınalar bile şirket içinde dikkat dağıtıcı olabiliyor. Nasıl veya cevap verilip verilmeyeceği konusunda toplantılar yapılıyor ve aksi sanatçı ortaklarına güvence veriliyor.
Disney 2019'da dijital yayın hizmetini sunmaya hazırlanırken film arşivinde kapsamlı bir inceleme başlattı. Disney, Hikayeler Önemlidir adlı girişimin bir parçası olarak şirketin "Snsanlara veya kültürlere yönelik olumsuz tasvirler veya kötü muamele" içerdiğini belirlediği içeriklere sorumluluk reddi beyanları ekledi. Örnekler arasında 1970'lerden The Muppet Show bölümleri ve Dumbo'nun 1941 versiyonu yer aldı. Feragatnameler, "Bu klişeler o zaman da yanlıştı, şimdi de yanlış" dedi.
Hikayeler Önemlidir ekibinin revizyonları
Gizli bilgileri tartışmak için anonimlik koşuluyla konuşan iki mevcut Disney yöneticisine göre, Hikayeler Önemlidir ekibi bazı diğer karakterleri olası sorunlu olarak işaretledi ve bulgular kıdemli Disney liderlerine dağıtıldı. Küçük Deniz Kızı (1989) filmindeki kötü deniz cadısı Ursula bunlardan biriydi. Hikayeler Önemlidir ekibi, lavanta derisi ve siyah bacaklardan oluşan koyu renk paletinin ırksal bir şekilde yorumlanabileceği konusunda uyardı. Aynı zamanda, Ursula kısmen gerçek hayattaki bir drag queen'den (Genellikle erkekler tarafından yaratılan abartılı feminen tavırlar) ilham alan tavırlarıyla kur kodlu bir karakter. Yöneticilere göre Tinker Bell vücuduyla ilgili özgüvensizliklere sahip olduğu ve Peter Pan'ı kıskandığı için temkinli olarak işaretlendi. Öte yandan Disney, Kaptan Hook kötü karakter olduğu için engelli bireylere karşı ayrımcılık veya önyargı suçlamalarına maruz kalabilir.
Rekabet kızışıyor
Disney içindeki bazı insanlar bu tür hassasiyetlerin çok ileri gittiğinden endişe ediyor. Yöneticilerden biri sanatsal yaratımlara politik olarak doğru bir filtreden bakmanın yaratıcılığı caydırabileceğinden endişe duyuyordu. Disney bu yazı için yorum yapmayı reddetti. Tüm bunlar Amazon ve Apple gibi teknoloji devlerinin eğlence sektöründe yükselmesi sırasında yaşanıyor. Disney'in sahip olduğu ESPN gibi geleneksel uydu kanalları yavaş yavaş solarken, şirket kendini bir dijital platfrom devi olarak yeniden yaratmaya çalışıyor. Yani şirket tehlikeli bir zamanın içinde. Disney ayrıca, Iger'in Aralık ayında yönetici koltuğundan istifa etmesiyle birlikte yaşanan değişimin ile de başa çıkıyor.
Zıt CEO’lar
Iger CEO olarak görev yaptığı süre boyunca zaman zaman önemli siyasi meseleler hakkında konuştu. Halefi Bob Chapek ise Disney Yönetim Kurulu'nun desteğiyle, devletin siyasi tartışmalarına ağırlık vermekten kaçınmaya karar verdi. Chapek’in vizyonu doğrultusunda, Disney lobicileri Florida mevzuatında olduğu gibi perde arkasında çalışmaya devam edeceklerdi.
"Bizim açıklamalarımız hikayelerimizdir"
Chapek 7 Mart'ta Disney çalışanlarına gönderdiği bir e-postada “Bizim şirket açıklamalarımız çeşitli hikayelerimizdir. Herhangi bir tweet veya lobi faaliyetinden daha güçlüler. Şirketimizin herhangi bir siyasi tartışmada olması; açık gözler, kulaklar ve kalpler ile karşılanan hikayeleri anlatma yeteneğimizi azaltacağını düşünüyorum” yazdı. Bu yaklaşımı Florida örneğinde geri tepti. Önce çalışanlar protestolar ve grevler düzenledi. Ardından da sağcılardan tepki geldi. Fox News sunucusu Tucker Carlson, Disney'in 6 yaşındakiler için cinsel bir ajandası" olduğunu ve cehennem kadar ürkütücü olduğunu söyledi. Analiz firması ListenFirst'e göre #boycottDisney hashtag'ine sahip tweetler 28 Mart ile 3 Nisan arasında milyonlarca etkileşim aldı.
Ürünleri her yerde
Disney yöneticileri uzun süredir boykotların şirketin işi üzerinde, eğer varsa, asgari bir etkisi olduğu görüşündeydi. Yıllık yaklaşık 70 milyar dolar gelir elde eden Disney öylesine bir dev ki ürünlerinden kaçınmak neredeyse imkansız. Ancak Disney'i boykot etmeyi zorlaştıran aynı geniş erişim, onu ülkenin kültürel tartışmalarının giderek daha görünür bir parçası haline getiriyor. Genellikle cinsel kimlik ve cinsiyetin ön plana çıktığı bir tür tartışma olmadan neredeyse bir ay dahi geçmiyor.
Cinsiyet üzerine tartışma
Geçen yaz, 3-8 yaş arası çocuklara yönelik Disney Junior dizisi Muppet Bebekler cinsiyet kimliğini nazikçe araştırdı. Bayan Piggy'nin kızların prenses olarak, erkeklerin şövalye olarak geldiği lafına karşı çıkan Gonzo bir elbise giydi. Out dergisi, bölümün farklı cinsiyetlere bağlı çocuklara güçlü bir sevgi ve kabul mesajı gönderdiğini yazdı. Aşırı sağcı bir uzman ise Disney'i çocuklara "Trans gündemini zorladığı" için kınadı ve çevrimiçi bir tartışma başladı. Bu sıralarda bazı LGBTQ savunucuları Disney’i, Disney+ süper kahraman şovu Loki yüzünden eleştiriyorlardı. Loki'nin üçüncü bölümünde, baş karakter çizgi roman hayranlarının uzun zamandır bildiği şeyi ekranda ilk kez kısaca kabul etti: Loki biseksüel. Ancak bu sahnenin kısa olması LGBTQ topluluğunun bazı önde gelen üyelerini kızdırdı. Queer as Folk'un İngiliz senaristi Russell Davis bir panel tartışması sırasında “Tek kelime. Gülünç, korkak, zayıf bir jest" dedi.
Yeni filmlerle tartışmalar sürecek
Savaş şüphesiz devam edecek: Haziran ayında vizyona girecek olan Disney-Pixar filmi Lightyear sevgi dolu bir lezbiyen çifti tasvir ederken, Temmuz ayında çıkacak olan Thor: Love and Thunder büyük bir LGBTQ karakterini sergileyecek.
Son hissedar toplantısı hareketliydi
Disney'in mart ayındaki son hissedar toplantısında, siyasi sol ve sağdan hissedarlar Chapek’e sorular yağdırdı. Bir kişi, oylama ve üreme haklarını kısıtlayan yasa tasarılarını savunan siyasetçilere katkı sağlamak için Disney'i görevlendirdi. Chapek, Disney'in her iki tarafa da para verdiğini ve bağış politikalarını yeniden değerlendirdiğini söyledi. Daha sonra Florida'daki tüm katkıları duraklattı. Bir hissedar savunuculuğu grubunun başka bir temsilcisi daha sonra mikrofonu alıp “Disney en başından beri, her zaman çocuklar için güvenli bir sığınağı temsil etti" diye konuştu. Ardından homofobik ve transfobik yorumlara sapıp Chapek’den politikliği ve cinsiyet ideolojisini bırakmasını istedi.
“İnsanların bir araya gelmesini istiyoruz”
Chapek yanıt olarak, hissedarların çelişkili endişelerine dikkat çekti ve "Bence bugünkü görüşmedeki tüm katılımcılar, siyasi görüşlerin aşırı kutuplaşması arasında yön bulmaya çalışmanın ne kadar zor olduğunu görebiliyorlar" dedi. Chapek ”Disney'in insanların bir araya gelebileceği bir yer olmasını istiyoruz. Benim fikrim şu: Biri Main Street’ten aşağı inip parklarımızın kapılarından içeri girdiğinde farklılıklarını bir kenara bırakır ve sahip olduklarına ortak bir inanç olarak bakar. Ortak bir Disney büyüsü, umutları, hayalleri ve hayal gücü inancı” diye konuştu.
© 2022 The New York Times Company
