Alexandra Stevenson / The New York Times
Çinli emlak devi Country Garden milyarlarca dolar kaybetti ve 200 milyar dolarlık ödenmemiş faturası bulunuyor. Yapılan tahminlere göre şirket hala, Çin'deki yüzlerce şehirde yaklaşık 1 milyon daireyi teslim etmekle yükümlü.
Otuz yıl önce bir çiftçi tarafından kurulan özel sektöre ait gayrimenkul şirketi temerrüde yaklaşıyor. Çin'in konut piyasasında, artık faturalarını ödeyemeyen çok sayıda müteahhit var. Country Garden'ın olası çöküşü dikkat edilmesi gereken bir durum. Şirket güven vermeye çalıştı. Country Garden'ın başkanı Mo Bin geçen hafta yaptığı açıklamada, "İnsan düştüğü yerden kalkmalı dedi ve hiçbir çabadan kaçınmayacağına dair söz verdi.
Kriz tüm ekonomiye yayılabilir
Ancak sorun tek bir şirketten çok daha büyük ve zamanlama daha kötü olamazdı. Country Garden'ın temerrüde düşmesi, yıllardır zarar gören konut piyasasındaki bir dizi çöküşün sonuncusu olacak. Pandemi sırasında felç edici karantinalardan çıkan Çin'in liderleri, ülkenin ekonomik gücünün canlanmasına şiddetle ihtiyaç duyuyor. Bunun yerine, konut fiyatları düştükçe, insanlar daha az harcadıkça ve tüketici ve iş dünyasının güveni azaldıkça büyüme yavaşlıyor. Şimdi uzmanlar, Country Garden'ın sorunlarının daha geniş finansal piyasalara yayılmasından, emlak sektörünün olası toparlanmasını engellemesinden ve hasarı ekonomiye yaymasından korkuyor.
Country Garden'ın nasıl bu duruma geldi?
Bir yıl önce Country Garden, pervasızca borçlanıp sonra da faturalarını ödemeyen gayrimenkul şirketlerinin çoğaldığı sektörde örnek bir kurumdu. Yang Guoqiang tarafından 1992 yılında kurulan Country Garden, emlak patlamasından faydalanana şirketlerden biriydi. Başarısı Yang'ı bir milyardere dönüştürdü ve ülkenin olağanüstü büyümesinin bir kanıtı haline geldi. Servet kazanmak için çok az güvenilir seçeneği olan Çinliler, gelirlerini ve birikimlerini gayrimenkule yatırdı. Diğer büyük özel müteahhitler gibi, Country Garden da borçlanmaya devam etti ve kredilerini geri ödemek için genellikle daha fazla borçlandı. Büyümeye devam ettiği sürece borcunu geri ödemeye devam edebileceği varsayımıyla hareket etti.
Ancak faturalar o kadar büyüdü ki yetkililer borcun daha geniş finansal sistemi tehdit edeceğinden korkmaya başladı. Çin lideri Şi Cinping, evlerin spekülasyon için değil yaşamak için olması gerektiğini söyledi. 2020 yılında hükümet, gayrimenkul şirketlerinin borç alma kabiliyetini sınırlayarak ve bir dizi temerrüde yol açarak baskı uyguladı. Diğer geliştiriciler faturalarını ödemeyi bıraksa bile, Country Garden yükümlülüklerini yerine getirmeye devam etti. Dairelerin tamamlanmadan satılmasından elde edilen gelire daha fazla güvenmeye ve bu parayı faaliyetlerini finanse etmek için kullanmaya başladı. Bu yıl ev alımlarında yaşanan düşüş, şirketi kuruluşundan bu yana en büyük zorluklar olarak tanımladığı bir krizle karşı karşıya bıraktı.
Sorun ne kadar büyük?
Piyasalar, yatırımcılar ve ev alanlar en kötüsünden korkuyor. Ağustos ayı başında Country Garden iki kredi faiz ödemesini aksattı. Eylül başına kadar ödeme yapmazsa ya da alacaklıların kendisine daha fazla zaman vermesini sağlayamazsa temerrüde düşecek. Böyle bir durumda yatırımcıların şirkete daha fazla borç vermesi pek olası değil. Şirketin hisse fiyatı Hong Kong'da 1 doların altına düştü.
Country Garden'ın kayıpları artıyor. Şirket, yılın ilk altı ayında 7.6 milyar dolar kadar zarar bildirmeyi beklediğini söyledi. Uzmanlar, insanlar hala Country Garden'ın dairelerini satın alıyor olsalar bile, mali açığı kapatmak için yeterince satış yapılamayacağını söyledi. Ayrıca, inşaatı bitiremeyecek bir şirketten kim daire satın almak ister ki?
"Evergrande kadar etkili olabilir"
Tüm bunlar, Country Garden'ın sonunun 2021'de çöken ve küresel piyasalarda paniğe yol açan emlak devi China Evergrande gibi olacağına dair endişelere yol açtı. Çin odaklı bir araştırma şirketi olan Gavekal'da emlak analisti olan Rosealea Yao, "Country Garden'ın temerrüdü Evergrande kadar etkili olabilir çünkü çok büyük" dedi. Daha da kötüsü olabilir. Bir avuç büyük geliştirici şimdiden temerrüde düştü. Piyasa Evergrande'nin iflas ettiği dönemden daha gergin. Yetkililer, son zamanlarda konut piyasasını destekleme sözü verseler de, güveni artırmak için yeterince çaba göstermediler. Yao, "Hükümet tepki vermeden önce işler daha da kötüye gidebilir" dedi.
Hükümet Country Garden'ı kurtarabilir mi?
Belki de kurtarabilir. Çinli yetkililer daha önce de ellerinden geleni yaptılar. Hükümet yıllardır politikasını ayarlama ve daire satın almayı kolaylaştırmak için faiz oranlarını düşürme gibi adımlar atma sözü vererek yaklaşımında bir dönüm noktası sinyali verdi. Ancak şimdiye kadar alınan önlemler konut sektöründeki çöküşü tersine çevirmeye yetmedi. Konut piyasası da artık 1990'larda ve 2000'lerin başında Çin'in büyük bölümünü kentleştiren emlak patlaması sırasında olduğu gibi büyümüyor.
Çin'in liderleri, ülkenin ekonomik büyüme için gayrimenkule bu kadar bağımlı olamayacağını açıkça belirttiler. Bankaların ve yatırımcıların müteahhitlere para akıtmasıyla körüklenen emlak balonlarının yaşandığı günler geride kaldı. Bazı uzmanlar, yetkililerin satılan dairelerin teslim edilmesini sağlamak için ellerinden geleni yapmalarının daha olası olduğunu söylüyor.
Pek çok büyük soru cevapsız kalıyor. Örneğin, Country Garden gibi geliştiriciler, boyacılar ve inşaat işçileri gibi tedarikçilere geri ödeme yapmazsa Çin ekonomisine ne olur? Gavekal Research'ün bir tahminine göre, Çinli özel müteahhitlerin ödenmemiş faturalarının toplamı 390 milyar doları buluyor.
© 2023 The New York Times Company
