Lynsey Chutel / The New York Times
İngiltere'de yetkililer, ölümcül bir bıçaklama olayıyla ilgili dezenformasyonun etkisiyle günlerce süren şiddetli ayaklanmaların ardından çarşamba günü daha fazla potansiyel huzursuzluğa hazırlanıyordu. Hafta sonu bir düzineden fazla kent ve kasabada şiddete dönüşen protesto gösterileri ve sosyal medyada çarşamba günü daha geniş çaplı protesto ve karşı gösteriler düzenlenmesi çağrısında bulunan mesajlar, İngiliz yetkilileri alarma geçirdi. Başbakan Keir Starmer'ın kabinesi, yeni seçilen hükümetinin ilk krizi haline gelen bu durumu görüşmek üzere acil toplantılar düzenledi ve binlerce polis memuru ülkenin dört bir yanına dağıldı.
İşte ülkede protestoların artması beklenirken olaylara dair bilinenler:
Huzursuzluk nerede yaşandı?
Protestocular hafta sonu İngiltere genelinde bir düzine şehirde sokaklara döküldü. Güneyde Aldershot'tan kuzeyde Sunderland'e ve batıda Liverpool'a kadar pek çok yerde olaylar çıktı. Kuzey İrlanda'nın Belfast kenti de olayların içine çekildi. Bazı durumlarda protestocular sadece kural tanımazken, diğerlerinde şiddet çok daha belirgindi. Pazar günü, İngiltere'nin kuzeyindeki Rotherham kasabasında sığınmacıların kaldığı bir otele saldıran isyancılar, polisin kendilerini kontrol altına almaya çalıştığı sırada içeriye dalmadan önce camları kırdı. Polisin yaptığı açıklamaya göre arbedede hiçbir misafir yaralanmadı.
Middlesbrough'da bazıları maskeli bir grup gösterici polis memurlarına şişe ve taş fırlattı. Arabalar ateşe verildi ve en az dokuz kişi tutuklandı. Cumartesi günü Liverpool'da bir kütüphane ve bir gıda bankası ateşe verilirken gruplar işyerlerine zarar verdi ve yağmaladı. Hull'da ise şehir merkezinde yangınlar çıkarıldı ve vitrinler kırıldı. Aralarında hastaneye kaldırılanların da bulunduğu düzinelerce polis memuru yaralandı.
Protestolar neden başladı?
Olaylar, geçen hafta başında Liverpool yakınlarındaki sahil kasabası Southport'ta bıçaklı bir gencin çocukların dans dersine saldırmasının ardından başladı. Saldırıda üç çocuk öldü, sekiz çocuk da yaralandı. Şüpheli İngiltere'de doğup büyümüştü ancak kısa süre içinde internette onun ülkede yasal izni olmayan bir göçmen olduğuna dair söylentiler dolaşmaya başladı. Yetkililer bu yanlış iddialara karşı koymak için alışılmadık bir adım atarak şüphelinin kimliğini kamuoyuna açıkladı. Ancak göç konusu İngiltere'de, özellikle de aşırı sağda, tepki çeken bir konu olduğundan, söylentiler şiddeti tetiklemek için yeterli oldu. Aşırılık yanlısı gruplar takipçilerini sokaklara çıkmaya çağırdı ve bıçaklama olaylarının ertesi günü Southport'tan başlayarak bunu yapmaya başladılar.
Yetkililer nasıl karşılık verdi?
Hafta sonu yaşanan ayaklanmalar polisin sert müdahalesine yol açtı. Bir kolluk kuvvetleri derneği, yaklaşık 4 bin ek polis memurunun görevlendirildiğini söyledi. Polis tarafından yapılan açıklamada, hükümetin bazı yerlerde memurlara herhangi bir toplanma ya da antisosyal davranışı dağıtmak için özel yetkiler verdiği belirtildi. Starmer, salı günü iki gün içinde ikincisi yapılan acil Bakanlar Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamada 400'den fazla kişinin tutuklandığını ve yaklaşık 100 kişinin de suçlandığını söyledi.
Ayaklanmaları "Aşırı sağcı haydutluk" olarak nitelendiren başbakan, savcıları, başkalarını şiddet eylemlerine katılmaktan caydırmak için mahkum edilenlerin isimlerini verip onları utandırmaya teşvik etti. Starmer, "Şimdi hafta sonundan önce esaslı bir ceza kararı bekilyorum. Bu, doğrudan ya da internet üzerinden olaya karışan herkese, bir hafta içinde hakkınızda işlem yapılacağı ve hiç kimsenin ama hiç kimsenin bu düzensizliğe bulaşmaması gerektiği yönünde çok güçlü bir mesaj göndermeli" ifadelerini kullandı. İngiltere Ulusal Polis Şefleri Konseyi'nin asayişten sorumlu başkanı BJ Harrington, internetteki dezenformasyonun "bu korkunç şiddetin büyük bir itici gücü" olduğunu söyledi. Harrington, istihbarat ekipleri, dedektifler ve mahalle memurlarının şiddeti körükleyen kişileri tespit etmek için çalıştıklarını belirtti "Kazanamayacaklar" dedi.
Çarşamba günü neler yaşandı?
BBC'ye göre polis, aşırı sağcı grupların çarşamba gecesi gösteri çağrısı yaptığı en az 30 yeri izliyordu. Daha önce şiddet olaylarının yaşandığı Kent, Liverpool ve Rotherham gibi yerler alarmdaydı. Londra polisi de "Başkent genelinde nefret dolu ve bölücü gruplar tarafından planlanan etkinlikler" konusunda uyarıda bulundu. Ancak en azından çarşamba akşamı erken saatlerde, büyük aşırı sağcı protestolar gerçekleşmedi. Bunun yerine binlerce ırkçılık karşıtı protestocu Bristol, Birmingham, Liverpool ve Londra gibi şehirlerde toplandı.
Yetkililer internetten yapılan kışkırtmaları nasıl ele alıyor?
Sosyal medya, aşırı sağcı ve göçmen karşıtı grupları besleyen dezenformasyonla protestolar boyunca hızlandırıcı bir rol oynadı. İngiltere ve diğer demokrasiler, internetin denetlenmesinin yasal olarak bulanık bir alan olduğunu, bireysel haklar ve ifade özgürlüğü korumalarının zararlı materyalleri engelleme arzusuyla dengelendiğini daha önce de tecrübe etti. Starmer salı günü yaptığı açıklamada bazı tutuklamaların internette şiddeti kışkırtmakla suçlanan kişileri kapsadığını söyledi.
Kraliyet Savcılık Servisi'ne göre ayaklanmalardan bu yana internetteki paylaşımları nedeniyle mahkum edilen ilk kişi, Facebook'ta sığınmacıların kaldığı bir otele saldırmakla ilgili mesajlar paylaşan 28 yaşındaki Leeds'li bir adamdı. Jordan Parlour isimli şahsın suçunu kabul ettiği ve ırkçı nefreti körüklemek için tehdit edici söz ya da davranışlarda bulunmaktan hüküm giydiği belirtildi. Starmer ayrıca sosyal medya şirketlerini platformlarındaki yanlış bilgilendirmelerden dolayı suçladı ancak bu şirketleri sorumlu tutmak zor olabilir.
İngiltere geçen yıl sosyal medya şirketlerinin çocukların güvenliğine yönelik korumalar getirmesini ve terör propagandası ve intikam pornografisi gibi yasadışı içerikleri önleyip hızla kaldırmasını gerektiren bir yasayı kabul etti. Yasa, şirketlerin yanlış bilgi ve kışkırtıcı yabancı düşmanı dili nasıl ele alması gerektiği konusunda daha az net.
Siyasi sonuçları ne olacak?
İsyanlar, İşçi Partisi'nin 14 yıldır hükümette olan Muhafazakarları yenilgiye uğratmasının ardından bir ay önce göreve gelen Starmer için ilk siyasi kriz. Muhafazakârlar iktidardayken halkın göç konusundaki mutsuzluğundan faydalanmaya çalışmış ve göçü azaltma sözü vermişlerdi ancak bunu başaramadılar. Ancak son günlerde şiddetli protestoları kınama konusunda İşçi Partisi'ne katıldılar. Şu anda muhalefet lideri olan eski Başbakan Rishi Sunak, huzursuzluğun "Southport'taki trajediyle hiçbir ilgisi olmadığını" söyledi. Sunak, "Polisin bu suçlularla hızlı bir şekilde başa çıkması için tam desteğimiz var" dedi.
©️ 2024 The New York Times Company
