Ephrat Livni / New York Times
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu salı günü, ülke iki cepheli bir savaşla mücadele ederken ve çok önemli ABD başkanlık seçimlerinin sonuçlarını beklerken savunma bakanı Yoav Gallant'ı görevden aldı. Netanyahu açıklamasında, bir lider ile savunma bakanı arasında (özellikle de savaş zamanında) ihtiyaç duyulan kritik güvenin artık Gallant ile arasında mevcut olmadığını söyledi. İkilinin savaşın ilk aylarında birlikte iyi çalıştıklarını ancak son aylarda ilişkilerin bozulduğunu söyledi.
Gazze Şeridi'nde tutulan rehinelerin serbest bırakılmasını sağlayacak bir ateşkes anlaşmasını savunan Gallant, üç temel nedenden dolayı kovulduğunu söyledi: Askerlik çağrısında bulunması, Gazze'de hala tutulan rehinelerin iadesine öncelik vermesi ve Hamas'ın 7 Ekim 2023'teki saldırısına yol açan güvenlik hatalarını araştırmak üzere bağımsız bir komisyon kurulmasını talep etmesi. Ancak Netanyahu Gallant'ı daha önce de kovdu (ve sonra geri aldı) ve her ikisi de Likud partisine mensup olan iki adam arasında kamuoyu önünde pek çok anlaşmazlık yaşandı. İşte Netanyahu ve Gallant arasında bugünkü dramaya yol açan yüksek profilli çatışmalardan bazıları...
Ultra-Ortodoksların askere alınması
Haziran ayında İsrail Yüksek Mahkemesi, ülkenin ultra-Ortodoks Yahudileri için uzun süredir devam eden zorunlu askerlik hizmeti muafiyetine son verilmesine karar verdi. Gallant, binlerce ultra-Ortodoks erkek için ilk askere alma emirlerini onayladı. Ultra-Ortodoks muafiyeti, 18 yaşındaki çoğu Yahudi erkek ve kadının yıllarca zorunlu hizmet için askere alındığı İsrail toplumunu uzun süredir kutuplaştırıyor. Birçok ultra-Ortodoks, çocuklarını İsrail ordusuna göndermenin kabul edilemez olduğunu düşünüyor ve onların laiklikten ya da dini uygulamaların daha gevşek yorumlarından etkilenebileceklerinden korkuyor. Ultra-Ortodoks nüfus 1 milyonun üzerine çıktıkça -ülkenin %13'ünden fazlası- diğer Yahudi İsrailliler giderek daha fazla hayal kırıklığına uğradı ve askeri muafiyete içerledi. Özellikle İsrail birden fazla cephede savaşırken bunun temelde adaletsiz ve savunulamaz olduğunu söylüyorlar. Siyasi analistler, hükümetin zorunlu askerlik konusundaki iç mücadelesinin, muafiyeti destekleyen iki ultra-Ortodoks partinin desteğine dayanan Netanyahu'nun koalisyonunun istikrarını da tehdit ettiğini söyledi. Pazartesi günü Gallant'ın 7,000 ultra-Ortodoks erkeğin daha askere alınmasını onaylaması tartışmalara yeni bir boyut kazandırdı.
Hamas'a karşı 'tam zafer'
Netanyahu'nun ofisi, ağustos ayında İsrail haber medyasının savunma bakanının başbakanın Gazze Şeridi'nde Hamas'a karşı 'tam bir zafer' elde etme hedefini küçümsediğini bildirmesinin ardından Gallant'ı kamuoyu önünde eleştirdi. Gallant'ın özel bir güvenlik brifinginde milletvekillerine bu fikrin 'saçmalık' olduğunu söylediği bildirildi. Başbakanlık ofisinden yapılan açıklamada, "Gallant İsrail karşıtı söylemi benimsediğinde, rehine serbest bırakma anlaşmasına varma şansına zarar veriyor" denildi. Açıklamada Hamas'a karşı zafer kazanılması ve rehinelerin serbest bırakılmasının "Başbakan Netanyahu ve kabinenin açık talimatı olduğu ve Gallant dahil herkesi bağladığı" belirtildi. Gallant'ın görevden alınmasıyla ilgili salı günü yaptığı video açıklamasında Netanyahu, başbakan olarak birincil yükümlülüğünün İsrail'in güvenliğini sağlamak ve ülkeyi 'tam zafere' götürmek olduğunu söyleyerek sözlerine başladı ve Gallant'ı bir kez daha İsrail'in çıkarlarına zarar veren söylemlere alet olmakla suçladı.
Gazze ve İsrail için savaş sonrası hesaplaşmalar
Netanyahu ile Savunma Bakanı arasındaki anlaşmazlık mayıs ayında Gallant'ın televizyonda yaptığı bir konuşmada Netanyahu'nun savaş sonrası Gazze'ye ilişkin vizyon eksikliğini eleştirmesiyle belirginleşti. Gallant'a göre bu başarısızlık İsrail'i ikisi de hoş olmayan iki olası sonuca doğru sürüklüyordu: Ya İsrail Gazze'yi askeri olarak işgal edecek ya da Hamas yeniden iktidara gelerek İsrail'in askeri kazanımlarını baltalayacak. Gallant "Bunun bedelini kanla ve çok sayıda kurbanla ödeyeceğiz, hem de ağır bir ekonomik bedel ödeyeceğiz" dedi. Savunma Bakanı ayrıca üstü kapalı olarak Netanyahu'yu kendi siyasi bekasını ulusal çıkarların üstünde tutmakla suçladı.
Buna ek olarak Gallant ve diğer İsrailli yetkililer, 7 Ekim 2023'te Hamas öncülüğünde İsrail'e düzenlenen ve mevcut çatışmaların fitilini ateşleyen saldırıya yol açan güvenlik zafiyetlerinin soruşturulması çağrısında bulundu. Savaşın üzerinden bir yıldan fazla bir süre geçmesine rağmen, hem başbakanın hem de savunma bakanının suçlanabileceği böyle bir hesaplaşma yapılmadı. Netanyahu bir soruşturmanın savaş sonrasına kadar beklemesi gerektiğini söyledi. Gallant görevden alınmasının ardından Salı günü yaptığı açıklamada "Sadece gün ışığı ve gerçeğin araştırılması, dersler çıkarmamıza ve güçlerimizi geleceğin zorluklarıyla yüzleşecek şekilde inşa etmemize olanak sağlayacaktır" dedi.
İsrail'de yargıda revizyon
2023 yılının başlarında Netanyahu'nun İsrail Yüksek Mahkemesi'nin yetkilerini sınırlandırmak amacıyla yargı sisteminde revizyona gitme önerisi üzerine İsrail içinde yaşanan tartışmalar sırasında Netanyahu Gallant'ı kovduğunu açıkladı ve 15 gün sonra kararını geri aldı. Birçok yedek askerin revizyonun yasalaşması halinde askere gitmeme sözü vermesi üzerine Gallant planı eleştirdi ve bunun ordunun hazır olma durumunu tehdit ettiğini söyledi. Gallant'ın görevden alınması ülke çapında protestolara yol açtı ve zaten dramatik olan iç krizi daha da derinleştirdi. İsrail tarihindeki en ağır krizlerden biriydi ve İsrail'de pek çok kişi Hamas'ı 7 Ekim saldırılarını gerçekleştirme konusunda cesaretlendirdiğine inanıyor. Bu olay Gallant'ın bazı İsrailliler arasında Netanyahu hükümetinin en aşırı sağcı unsurlarına karşı bir siper olarak ününü pekiştirdi ve savunma bakanı savaş boyunca bu imajı benimsemiş görünüyordu. Netanyahu geçen yıl Gallant'ı kabinede tutma kararını açıklarken şöyle demişti: “Aramızda anlaşmazlıklar vardı, hatta bazı konularda ciddi anlaşmazlıklar vardı ama ben anlaşmazlıkları geride bırakmaya karar verdim.”
© 2024 The New York Times Company
