Hiroko Tabuchi / The New York Times
Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan’ın küresel iklim görüşmelerini bozmakla suçlanmasından bir hafta sonra Suudi yetkililerin Birleşmiş Milletler’in plastik kirliliğinin önüne geçmeyi amaçlayan bir anlaşma sürecini de engelleme çabasında olduğu iddia edildi.
170 ülkeden delegeler, Güney Kore’nin Busan şehrinde artan plastik atık sorununa değinen bir küresel anlaşma taslağı hazırlamak üzere bir araya geldi. Suudi Arabistan, Rusya ve gibi dünyadaki plastiğin çoğunu yapmak için kullanılan petrolü üreten ülkeler aşırı plastik üretiminin önüne geçecek, plastik kirliliğiyle başa çıkacak önlemlere karşı çıktı. Suudi Arabistan ve müttefikleri, plastikte bulunan, sağlığa zararlı olan kimyasalların listelenmesi ve kullanımdan çıkarılmasını öngören herhangi bir anlaşmaya karşı olacaklarını söyledi.
Görüşmelerde yer alan bir delegenin aktardığına göre, cumartesi günü gerçekleşen kapalı müzakereler sırasında Suudi Arabistan ve diğer bazı ülkeler, anlaşmanın uygulanmasının maliyetlerini kimin finanse etmesi gerektiği konusundaki metinden bazı paragrafların tamamen çıkarılmasını talep etti.
Suudi delegeler, müzakerelere sundukları görüşlerde, arzla mücadele edilmesinin “plastik kirliliğinin asıl sorununu çözmeden sanayileri cezalandırdığını” savundular.
"Suudi delegeler süreci yavaşlattı"
Görüşmedeki delege ve gözlemciler Suudi Arabistanlı yetkililerin her kararda oybirliği talep ettiğini ve sıklıkla prosedüre dair itirazlarını sunarak süreci yavaşlattıklarını söyledi.
Örneğin, kritik bir alt gruba eş liderlik eden bir Brezilyalı delege, kaybedilen zamanı telafi etmek için müzakerecilerin öğle yemeği sırasında gayri resmi görüşmeler yapmasını önerdiğinde, Suudi delege, Brezilyalı delegasyonun öğle yemeği görüşmeleri çağrısı yapma yetkisi olmadığını savundu. Bu bilgi, görüşmeye dair bilgi sahibi birden fazla kişi tarafından aktarıldı.
Suudi delegasyonu haber için yorum yapmayı reddetti.
Yavaş ilerleme, müzakerelerin son aşamasına gelindiği Busan'da delegelerin kamuoyuyla paylaştığı eleştirilere yol açtı. 2022'de başlayan ve BM liderliğinde yürütülen görüşmelerin Pazar günü sona ermesi planlanıyor.
Tepki gösterenler ve savunanlar
Dominik Cumhuriyeti delegesi delegesi José Ramón Reyes López hafta ortasında yapılan bir oturumda "Ülkelerin müzakereleri geciktirmeye çalıştığını gördük. Bu kabul edilemez," dedi. Kolombiya Çevre Bakan Yardımcısı Mauricio Cabrera Leal ise bazı tarafların görüşmeleri geciktirdiğini belirtti: "Bu, bizi yapıcı bir anlaşmaya ulaşmamızı sağlayamayacak bir yola sürüklüyor”. Ne Leal ne de López hangi ülkelerden bahsettiklerini açıkça belirtmedi. Ancak Suudi Arabistan ile aynı çizgide olan delegeler hızla yanıt verdi.
Kuveyt delegesi Salman Alajmi, görüşmelere “iyi niyetle” katıldıklarını ve “güçlü bir plastik anlaşmasına tamamen bağlı olduklarını” söyledi. Alajmi, kendi bloklarındaki üyelerin “süreci engellemekle damgalandığını” ancak durumun bunun tam tersi olduğunu savundu.
Suudi Arabistan delegesi Abdulrahman Al Gwaiz ise "Zaman sıkışıklığı yüzünden bu anlaşmanın kapsayıcılığını, dayanıklılığını ve sağlamlığını feda etmemeliyiz” dedi.
Plastiklerin geleceği tartışması kimleri etkiliyor?
Plastiklerin geleceğine dair bu tartışma, elektrikli araçların yükselişiyle yakıt talebinin azalması ve ham petrol talebinin zirve yapıp yavaşlamasının beklendiği bir döneme denk geliyor. Bu durum, petrol türevi olan plastikleri, petrol ihraç eden ülkeler için giderek daha kritik bir sektör haline getiriyor. Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan, bu geçişe özellikle duyarlı.
Krallığın ekonomisini ham petrole bağımlılıktan kurtarmayı amaçlayan geniş kapsamlı 2030 Vizyonu planı, petrokimya sektörünü umut vaat eden bir büyüme alanı olarak konumlandırıyor. Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Aramco’nun yıllık raporunda, "kimyasalların ve plastiklerin güvenli kullanımıyla ilgili artan endişeler ve bu endişelerin neden olabileceği kısıtlayıcı düzenlemeler" iş riskleri arasında sayılıyor.
Birleşmiş Milletler’in katılımcı listesine göre, Suudi delegasyonunun iki üyesi, enerji dönüşümü sırasında petrol talebini artırmayı hedefleyen Krallığın Petrol Talep Sürdürülebilirliği Programı'nda çalışıyor.
Uluslararası Çevre Hukuku Merkezi Çevre Sağlığı Direktörü David Azoulay, “Fosil yakıt çıkarma kapasitelerini tehdit edecek herhangi bir küresel ilerlemeyi önlemek için açıkça bir stratejileri var” yorumunu yapıyor.
Geniş bir grup plastik üretimini azaltmaya kararlı
Petrol üreticilerinden gelen muhalefete ve ABD’de petrol dostu Trump yönetiminin geri dönüşüne rağmen, geniş bir uluslararası koalisyon plastik üretimini azaltma konusunda kararlılığını sürdürüyor. Şu anda 100’den fazla ülke, birincil plastiğin yapı taşı olan plastik polimerlerin üretimini azaltmak için küresel bir hedef belirleme önerisine imza attı. Bu ülkeler, plastik kirliliğini çözmek için dünyanın daha az plastik üretmesi gerektiğini savunuyor ve görüşmelerin plastiklerin üretimden imhaya kadar tüm yaşam döngüsünü ele alma görevi olduğunun altını çiziyor.
Çıkmazı aşma çabasıyla, Görüşmelere başkanlık eden Ekvadorlu Luis Vayas Valdivieso, çıkmazı aşmak için Cuma günü güncellenmiş bir anlaşma metni sundu. Bu metin hâlâ ikili bir seçenek sunuyordu: plastik üretimini azaltmaya yönelik küresel bir hedef ya da hiçbir üretim kısıtlaması olmaması.
Delegeler son saatlere yaklaşırken, bazıları görüşmelerin daha sonraki bir tarihe ertelenmesi olasılığını dile getirdi. Bir gözlemciye göre, diğerleri müzakerelerin bir BM forumunun dışında ve petrol üreten ülkelerden uzakta yürütülmesi seçeneğini araştırıyor. Üçüncü bir olası sonuç ise plastik kirliliğini ele almakta yetersiz kalan bir uzlaşma olacak.
© 2024 The New York Times Company
