Patricia Cohen / New York Times
Donald Trump, seçim kampanyası sırasında yüzde 10’luk genel bir gümrük vergisini savunduğunda, bu fikrin ne kadar radikal olduğu konusunda pek çok kişi (destekleyen ya da karşı çıkan) şaşkınlık yaşadı.
Enflasyonun artması, iş kayıpları, ekonomik büyümenin yavaşlaması ya da durgunluk ihtimali konusunda uyarılar yapıldı. Bu fikir o kadar alışılmadık görünüyordu ki, olasılıkları değerlendiren çoğu ekonomist ve Wall Street analisti, yüzde 10’luk vergiyi yalnızca bir pazarlık aracı olarak ele aldı.
Ancak Beyaz Saray’dan gelen hızlı açıklamalar zincirinin (söz verilip uygulanan, geri çekilen, ertelenen, azaltılan ve artırılan tarifelerin) ardından, yüzde 10’luk çözüm, en radikal değil, en ılımlı seçenek gibi görünmeye başladı. Özellikle ABD ile Çin arasındaki sıcak ticaret savaşı alevlenmişken.
Yine de yüzde 10’luk vergiler etkisini yitirmiş değil.
Bu düzeydeki genel tarifeler, Trump’ın ilk döneminde hedeflenen ithalat kalemlerinden 10 kat fazla ürünü etkiliyor ve ABD’nin son 90 yılı aşkın süredir uyguladığı tüm tarifelerden daha yüksek ve kapsamlı.
Hollandalı ING Bank’ın Euro Bölgesi başekonomisti Carsten Brzeski, bu vergi oranının "oldukça uç" olduğunu söyleyerek “Bizi yeniden 1930’lu yıllardaki seviyelere geri götürüyor" dedi.
Trump, Çin’i hedef alan önlemlere ek olarak, 9 Nisan’da çoğu ithalata yüzde 10’luk sabit vergi de dahil olmak üzere uzun bir cezai vergi listesini devreye soktu. Brzeski, “ABD’li tüketici için bu, her şeyin daha pahalı hale geleceği anlamına geliyor” dedi.
Oksijen'in notu: Trump, Türkiye için gümrük vergilerini yüzde 10 olarak belirledi.
Araştırmalar, yüzde 10’luk bir gümrük vergisinin ortalama bir Amerikan hanesine yılda 1.700 ila 2.350 dolar arasında ek maliyet getireceğini tahmin ediyor.
Fransız bir marka yerine daha ucuz bir Amerikan hardalına geçmek gibi çözümler, beklenen tasarrufu sağlamayabilir. Ekonomistler, yabancı mallara uygulanan vergiler arttığında, yerli üreticilerin de kendi fiyatlarını artırma fırsatını değerlendirdiğini belirtiyor.
Capital Economics’in başekonomisti Neil Shearing, Trump’ın seçim zaferinden bir gün sonra tahminlerini yeniden düzenlediklerini, yüzde 10’luk genel bir tarife ile Çin ve otomobil ithalatına yönelik ek vergiler varsaydıklarını söyledi.
Shearing, “Bu uç bir senaryoydu ama imkânsız değildi" dedi. Enflasyonun artacağı ve üretimin düşeceği öngörülüyordu, ancak ABD’nin resesyona gireceği tahmin edilmemişti.
Yine de, o dönem bu tür tarife seviyeleri radikal olarak görülüyordu. Shearing. “İki buçuk ay boyunca sadece müşterilerle konuşarak, ‘Gerçekten bunun olacağını mı düşünüyorsunuz?’ sorularını yanıtladım" dedi.
Bugün, gümrük politikalarının küresel ekonomiyi sarsma tehdidi oluşturduğu bir ortamda, benzer bir rapor rahatlatıcı bile karşılanabilir.
Ekonomistler ve politikacılar, bir ABD başkanının dünyayı böylesine ekonomik bir kargaşaya sürükleyip sonra bunu kutlamasına hâlâ şaşkın.
Belirsizlik sürüyor
Tüketici ve iş dünyası güveni büyük ölçüde düşmüş durumda. Yeni bir ev ya da araba almaktan fabrika yatırımına kadar pek çok harcama kararını belirsizlik durduruyor. Yatırımcılar, ABD ekonomisine olan güvenlerini yitirerek devlet tahvillerini ellerinden çıkarıyor; bu tahviller genellikle görünüm karardığında güvenli liman olarak görülür.
Elbette, dünyanın en büyük tüketicisi olan ABD ile en büyük üreticisi olan Çin arasındaki çatışma, diğer tüm önlemlerin önüne geçmiş durumda. Washington ve Pekin, nadir toprak elementleri, mıknatıslar ve yarı iletkenler gibi kritik ürünlere yönelik üç haneli gümrük vergileri ve çeşitli ticaret kısıtlamaları getirdi.
Trump, çiplere ve ilaçlara yönelik ek tarifelerden söz ederken, Çin ve diğer ülkeler misilleme seçeneklerini değerlendiriyor.
Küresel ticareti yüzde 5 daraltabilir
Oxford Economics’in pazartesi günü yayımladığı tahmine göre, şu anda yürürlükte olan toplam tarife paketi, bu yıl küresel ticaretin %5 oranında daralmasına neden olabilir. Bu oran, 2020’de pandeminin ticareti durma noktasına getirdiği ya da 1975’teki küresel durgunlukla benzer seviyede.
Ticaretteki bu düşüş, dünyanın ürettiği milyarlarca dolarlık mal ve hizmetin kaybı anlamına gelirken, toplam küresel büyüme tahminini de %1 azaltabilir.
Çin ve ABD küresel ekonominin büyük bir bölümünü yönlendiriyor. Onların ekonomik görünümü bozulduğunda, dünyanın geri kalanı (özellikle yoksul ve gelişmekte olan ekonomiler) da bundan etkileniyor. Bu ülkeler, kendi ürün ve hizmetlerine olan talebin azalmasıyla karşı karşıya kalıyor.
Örneğin Afrika ülkeleri ABD ile fazla ticaret yapmıyor olabilir, ancak petrol ve bakır gibi önemli emtiaları satıyorlar. Bu malların fiyatları, küresel durgunluk endişeleri nedeniyle düşüyor. Bu da Nijerya gibi petrol ihraç eden ülkelerin daha az gelir elde etmesi ve devlet bütçesinin daha fazla zorlanması anlamına geliyor; dolayısıyla borçlarını ödeme kapasiteleri de zayıflıyor.
Beklenen ekonomik zararın büyük kısmı, tarifelerin bu kadar kaotik bir şekilde devreye alınmamış olması durumunda önlenebilirdi. Shearing, bu yıl ABD'de bir durgunluk yaşanırsa, bu karmaşık uygulamanın süreci kritik eşiğin ötesine taşıyan unsur olabileceğini söylüyor.
© 2025 The New York Times Company
