Aaron Boxerman, Adam Rasgon, Michael Levenson / New York Times
İran ve müttefiklerinin İsrail'e saldırması beklenirken bu durumun daha geniş çaplı bir bölgesel çatışmayı tetikleyebileceği korkusuyla aciliyet kazanan görüşmelerde, birçok ülkeden arabulucular Katar'da bir araya gelerek Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlamaya çalıştılar. Ateşkes görüşmeleri aylardır aralıklarla devam ederken; ABD, Katar ve Mısır geçen hafta Gazze'deki rehineleri serbest bırakacak ve 10 ayı aşkın süredir devam eden savaşın ardından Filistinlilerin acılarını hafifletecek bir anlaşma sağlanması umuduyla “son bir köprü önerisi” sunmaya hazır olduklarını açıkladı.
Görüşmeler hakkında bilgi veren İsrailli bir yetkili, İsrail heyetinin Katar'ın başkenti Doha'da bir gece kalacağını ve iki taraf arasındaki önemli boşlukları kapatmak amacıyla görüşmelerin devam etmesinin beklendiğini söyledi. Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü John Kirby, ABD'nin de müzakerelerin bugün yeniden başlamasını beklediğini söyledi.
Baskı artıyor
Gazze'de ölü sayısı arttıkça anlaşma için uluslararası baskı da artıyor. Gazze Sağlık Bakanlığı ölü sayısının 40.000'i aştığını bildirdi. Bakanlığın verdiği rakamlar savaşçılar ve siviller arasında ayrım yapmıyor. ABD ve müttefikleri Gazze'de ateşkesin bölgesel gerilimi düşüreceğine, İran ve Lübnan'daki müttefiki Hizbullah'a İsrail'e yönelik saldırı beklentilerini yeniden gözden geçirme ya da en azından yumuşatma fırsatı vereceğine inanıyor. İran iki hafta kadar önce Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin İran'da öldürülmesine misilleme yapma sözü verirken, Hizbullah da saatler önce örgütün Lübnan'daki üst düzey komutanlarından Fuad Şükür'ün öldürülmesinin intikamını alma sözü verdi.
Katar Dışişleri Bakanlığı'na göre Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdulrahman Al Sani, İran Dışişleri Bakan Vekili Ali Bagheri Kani ile ateşkes görüşmeleri ve Orta Doğu'daki gerilim hakkında görüşerek bölgede sükunet ve gerilimin azaltılması gerektiğini vurguladı. Görüşme hakkında bilgi sahibi olan bir yetkili görüşmeyi olumlu olarak nitelendirdi. İsrail Dışişleri Bakanlığı'na göre, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy'nin Kudüs'te Fransız ve İsrailli mevkidaşlarıyla bir araya gelmesi planlanıyordu. Lammy yaptığı açıklamada “Küresel istikrar için çok önemli bir andayız. Önümüzdeki saatler ve günler Orta Doğu'nun geleceğini belirleyebilir. Bu nedenle bugün ve her gün bölgedeki ortaklarımıza barışı seçmeleri çağrısında bulunuyoruz” dedi.
Orta Doğu daha fazla şiddete gebe
Kısa sürede bir ilerleme sağlanması ihtimali uzak görünürken, Orta Doğu daha fazla şiddete gebe kaldı. Doha'da yapılan toplantıya Hamas katılmadı ve temsilcileri İsrail Başbakanı Netanyahu'yu ateşkesle gerçekten ilgilenmemekle suçladı. Netanyahu son haftalarda ülkesinin bazı konulardaki tutumunu sertleştirerek kendi müzakerecilerini hayal kırıklığına uğrattı. İsrail'in Gazze'de Hamas'a karşı “tam bir zafer” elde edene, grubun askeri ve yönetim kabiliyetlerini yok edene kadar savaşacağını söyledi. Hamas ise İsrail askerlerinin Gazze'den tamamen çekilmesini içermeyen hiçbir ateşkesi kabul etmeyeceğini söyledi.
Hamas’tan istişare sinyali
Görüşmeler hakkında bilgi sahibi iki yetkiliye göre Hamas toplantıya katılmasa da arabuluculara, İsrail'in son karşı önerisine ciddi bir yanıt vermesi halinde daha sonra kendileriyle istişarede bulunmaya hazır olduğunu söyledi. İsrail'in Gazze'ye yönelik askeri saldırısı, Hamas'ın 7 Ekim'de düzenlediği ve İsrail'de yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne yol açan saldırıya yanıt olarak başladı; yaklaşık 250 rehine kaçırıldı ve Gazze'ye götürüldü. Hamas'ın saldırısından bir gün sonra Lübnan'daki İran destekli savaşçı gücü Hizbullah dayanışma amacıyla İsrail'e saldırmaya başladı ve o tarihten bu yana iki taraf karşılıklı ateş açarak Lübnan-İsrail sınırı boyunca 150.000'den fazla insanın yerinden olmasına neden oldu.
ABD aylardır ateşkes için bastırıyor ve Başkan Joe Biden'ın 31 Mayıs'ta yaptığı “bu savaşın sona ermesinin zamanı geldi” açıklamasından bu yana Doha ve Kahire'ye çok sayıda görüşme için temsilciler gönderiyor. Biden, haziran ayında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından onaylanan bir anlaşmanın ana hatlarını çizdi. Ancak İsrail ve Hamas arasında nihai bir anlaşmaya varılması zor görünüyor.
Üç aşamalı teklife göre Hamas, İsrail tarafından hapse atılan yüzlerce Filistinli mahkum karşılığında Gazze'de kalan rehineleri aşamalı olarak serbest bırakacaktı. İsrail güçleri Gazze'den aşamalı olarak çekilecek ve her iki taraf da geçici ateşkesten kalıcı ateşkese geçişi müzakere edecekti. Kirby, Mısır ve Katar'ın Hamas'la temas halinde olduklarını ve anlaşmanın nasıl hayata geçirileceğine dair ayrıntılar üzerinde çalıştıklarını söyledi. Perşembe günü yapılan toplantıya ABD, Mısır ve İsrail'den üst düzey istihbarat yetkililerinin yanı sıra Katar başbakanı da katıldı. İsrail'de rehinelerin yakınları perşembe günü Tel Aviv'de protesto gösterileri düzenleyerek Netanyahu üzerinde bir anlaşmaya varılması için baskıyı arttırmaya çalıştılar. İsrailli yetkililere göre kalan yaklaşık 115 rehineden 40'tan fazlasının öldüğü tahmin ediliyor.
İsrailli bir Amerikalı rehine olan 23 yaşındaki Hersh Goldberg-Polin'in babası Jon Polin “Rehinelerin esaret altında tutulduğu her saniye hayatları için ciddi bir risktir” dedi. Hersh'ün annesi Rachel Goldberg-Polin ise herkesin “gerçek bir uzlaşmaya” varmasının zamanının geldiğini söyleyerek “Herkes aynı fikirde olmayacak. Ancak herkesin çıkarları var ve herkes aradığı çıkarların bir kısmını elde edecek. Bunu gerçekleştirelim ve ilerleyelim” dedi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Vedant Patel Washington'da düzenlediği basın toplantısında bir anlaşmanın geniş çerçevesinin “genel olarak kabul edildiğini” ancak bunun “karmaşık bir süreç” olduğunu söyleyerek “Görüşmelerden bugün bir anlaşma çıkacağını tahmin etmiyorum” dedi.
© 2024 The New York Times Company
