Niki Kitsantonis ve Şafak Timur / New York Times
Yunanistan ve Türkiye arasında yıllardır süren gerilimin ardından ilişkileri yoluna koymak için Erdoğan ve Miçotakis "dostane ilişkiler ve iyi komşuluk deklarasyonu" imzaladı. Anlaşmadaki nihai hedefin iki ülkeyi askeri çatışmanın eşiğine getiren farklılıkları çözmek olduğu belirtildi. Erdoğan, altı yılın ardından Atina’ya yaptığı ilk ziyaret sonrasında Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis ile deklarason imzaladı. Anlaşma, her ne kadar yasal bir bağlayıcılığı olmasa da önceki Yunanistan liderlerinin denediği ancak başarılı olamadığı tarihsel bir öneme sahip güçlü bir sembolizm taşıyor. Erdoğan ve Miçotakis, göç, enerji, turizm ve ticaret konularında görüştü. İki lider amaçlarının ülkeleri arasındaki yıllık ticareti ikiye katlayarak 10 milyar dolara çıkarmak olduğunu söyledi.
Perşembe günü neler yaşandı?
Yunan televizyonlarında yayınlanan görüntülerde Erdoğan’ın Yunan mevkidaşı Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou ile görüşmesinde gülümsediği görülüyor. Yunan basınıda aynı zamanda Erdoğan ve Miçotakis’in başbakanlık konutunun merdivenlerinde samimi bir şekilde tokalaşması yer aldı. Ardından Erdoğan Yunan liderle televizyonda yaptığı konuşmada "Büyük resme odaklandığımız sürece aramızda çözülmeyecek kadar büyük bir sorun yok. Ege'yi barış ve işbirliği denizi haline getirmek istiyoruz” dedi. Miçotakis ise “Coğrafya ve tarih birlikte yaşamamızı sağladı ve iki devleti sınırlarımız gibi yan yana getirmeyi tarihi bir görev olarak hissediyorum. Rüzgarın estiği, suların sakin olduğu bir yarın inşa etmeyi gelecek nesillere borçluyuz” dedi.
Bir sonraki adımda ele alınacak
Yunanistan başbakanlığının verilerine göre iki ülke eğitim, ihracat ve tarım gibi alanlarda toplam 15 anlaşma imzaladı. Türkiye ve Yunanistan, enerji ve turizm gibi siyasi ve ekonomik konularda görüşmelerin sürdürüleceğine ve yersiz gerilim kaynaklarını ortadan kaldıracak güven artırıcı önlemler alacakları yönünde anlaştı. Ayrıca iletişim kanallarını açık tutulacağı ve dostluk ruhunu zedeleyecek her türlü eylem ve açıklamadan kaçınılacağı taahhüt edildi. Herhangi bir anlaşmazlık çıkması durumunda her iki ülkenin de bunu barışçıl yollarla çözmeye çalışacağına dair söz verildi.
Miçotakis, Ege ve Doğu Akdeniz'deki sözde kıta sahanlığı ve maden hakları konusunda uzun süredir devam eden anlaşmazlıklara yönelik çözümlerin, üst düzey müzakereler ilerledikçe "bir sonraki adım" olarak ele alınacağını söyledi.
Türkiye’nin ne yapması gerekiyor?
İstanbul Beykoz Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü Ahmet Kasım Han, Türkiye’nin Yunanistan ile bağlarını güçlendirmesinin Batı’yla ilişkilerini düzeltmesinin bir yolu olduğunu söyledi. Türkiye'nin, iç ekonomik sıkıntıları nedeniyle temelde Batı'yla daha fazla gerilim yaratmayı göze alamayacağını" söyleyen Han, Yunanistan’ın bu anlamda büyük bir fırsat penceresi sunduğunu ifade etti.
Türkiye aynı zamanda İsrail ve Mısır gibi diğer önemli ülkelere komşu olan, Avrupa'ya doğal gazın önemli bir güzergahı olan Doğu Akdeniz'deki çıkarlarını da korumak istiyor. Türkiye'nin Gazze Şeridi'ndeki savaş nedeniyle İsrail ile gergin ilişkileri göz önüne alındığında bu özellikle kritik önem taşıyor. Han, “Onlara sizin de gerçek iş yapabileceğinizi göstermelisiniz” diyerek Türkiye'nin Batı'ya dış politikasının sadece protestodan ibaret olmadığını göstermesi gerektiğini söyledi.
Yunanistan'ın ne yapması gerekiyor?
Ege Denizi'nde periyodik olarak Yunan ve Türk jetleri tarafından yapılan sahte it dalaşlarını ve donanmaların birbirini taciz etmesini durdurması, askeri bir çatışmaya dönüşebilecek kaza olasılığını azaltabilir. Bu da potansiyel olarak Yunanistan'ın yüksek askeri harcamalarında zaman içinde bir azalmaya yol açabilir.
İki ülkenin sahil güvenlik güçleri arasındaki daha yakın işbirliği sayesinde göç önemli ölçüde azaltılabilir. Türkiye'den Yunanistan'a gelenlerin sayısı önemli ölçüde azalmış olsa da Yunanistan, 1 milyondan fazla göçmenin ülkeye akın ettiği, özellikle Türkiye kıyılarına yakın Yunan adasında kaynaklarını tüketen 2015-16 krizinin hâlâ farkında.
‘Potansiyel bir nimet’
Yunan analistler anlaşmayı genel olarak Yunanistan için potansiyel bir nimet olarak adlandırdılar.
Yunanistan Amerikan Koleji Küresel İlişkiler Enstitüsü Müdürü Constantinos Filis, bunun sadece atılacak adımlar için değil aynı zamanda kaçınılması gerekenler adımlar için de bir yol harikası olacağını söyledi. Filis "Her iki tarafın da yakın geçmişteki kötü anları geride bırakmaya istekli olduğu, ancak aynı zamanda onları ayıran şeyleri de şimdilik bir kenara bırakmaya istekli olduğu açık" dedi.
Yunanistan-Türkiye ilişkileri neden bu kadar gergin?
İki ülke arasındaki husumet Osmanlı'nın Yunanistan toprakları üzerindeki egemenliğine kadar uzanıyor. Son yıllarda Yunanistan ve Türkiye, Ege Denizi'ndeki toprak hakları, deniz altı enerji kaynaklarının araştırılması ve Türkiye'nin Kuzey Kıbrıs'ta uzun süredir devam eden varlığı gibi konularda anlaşmazlığa düştü.
Göç meselesi de iki ülke arasındaki tartışma konularından biri. Yunanistan, dünyanın en büyük mülteci nüfusuna ev sahipliği yapan Türkiye'yi, yirmi yılı aşkın süredir katılmaya aday olduğu Avrupa Birliği'nden taviz koparmak için göçü istismar etmekle suçladı. Yunanistan, Türkiye üzerinden gelen göçmenler için Avrupa'nın en büyük kapılarından biri ve Mart 2020'de Erdoğan, Avrupa'ya giden kapının göçmenlere açık olduğunu ilan ederek ülkelerin ortak kara sınırlarında bir krize yol açtı.
Yunanistan ayrıca Türkiye'yi kıyılarından ayrılan kaçakçılık teknelerine göz yummakla suçlarken, Türkiye Yunanistan'ı göçmenleri geri ittiği için kınadı. Ancak Yunanistan bunu yalanladı. Şubat ayında meydana gelen büyük depremin ardından Yunanistan'ın Türkiye'nin yardımına koşmasıyla ilişkiler düzelmişti.
© 2023 The New York Times Company
