Paul Sonne / New York Times
Facebook, Instagram ve Twitter'ı engelledi. TikTok'un kullanımını devre dışı bırakan bir sansür yasası imzaladı. Devlet Başkanı Vladimir Putin Rusya'da ifade özgürlüğünü Sovyet döneminden bu yana görülmemiş ölçüde kısıtladı. Şimdi de savaş zamanı Rusya'sında zar zor ayakta duran son Batılı teknoloji platformunu hedef alıyor: YouTube.
Putin, dünya çapında 2,5 milyardan fazla kullanıcısı olan ABD menşeili video platformunu resmen yasaklamadı. Ancak siteyi savaş karşıtı içeriğe erişim sağlayan bir geçit olarak gören Rus yetkililer kızgın. Ayrıca Rus propaganda kanallarının yanı sıra Batı yaptırımlarına maruz kalan Rus müzisyenlerin videolarını kaldırdığı için YouTube'u kınadılar.
Bu nedenle geçtiğimiz yaz Rus kullanıcılar, özellikle masaüstü internet bağlantılarında YouTube'da önemli bir yavaşlama yaşadı. İnternet uzmanları, trafikteki ani ve eş zamanlı düşüşlerin ancak Rus yetkililerin hizmeti kasıtlı olarak yavaşlatmasıyla açıklanabileceğini söyledi.
Hizmetin kasıtlı olarak yavaşlatılması geçtiğimiz ay mobil ağlar da dahil olmak üzere internetin daha geniş bir alanına yayıldı. Milyonlarca Rus, videoların yüklenemeyecek kadar yavaş ya da izlenemeyecek kadar pikselli olduğunu gördü.
Yapay düşüş
Alman Dış İlişkiler Konseyi'nde analist olan Philipp Dietrich, “Bu ani büyük düşüş %100 yapay. Bunun insan yapımı olduğu konusunda hiçbir şüphe yok” dedi.
YouTube'a karşı başlatılan saldırının sonuçları şimdilik karışık. Ayrıca Moskova'nın yıllardır yasaklanamayacak kadar büyük görülen Amerikan yapımı servisi engellemede karşılaştığı zorlukları gösterdi.
YouTube yıllardır, eski Sovyet filmlerinden Kremlin karşıtı siyasi şovlara kadar her şeyi yayınlayarak pek çok Rus için günlük yaşamın vazgeçilmezi oldu. MediaScope araştırma grubuna göre, 12 yaş üstü yaklaşık 96 milyon Rus ya da 12 yaş üstü nüfusun yaklaşık %79'u, hizmette yavaşlama başlamadan önce, temmuz ayı itibariyle siteyi aylık olarak ziyaret etti.
Ancak Kremlin ile YouTube'un sahibi olan Google arasındaki ilişki yıllardır gergin. YouTube'daki viral yayınlar, Rus muhalif Aleksey Navalni’yi Kremlin için önemli bir tehdide dönüştürdü. Putin için Karadeniz'de inşa edilen bir sarayla ilgili yolsuzluk soruşturması 2021'in başlarında YouTube'da yayınlandı ve son dört yılda 133 milyon kez izlenerek platformun gücünün altını çizdi.
Bir açıdan bakıldığında, kısıtlama işe yaramış gibi görünüyor. Yayın hizmetinin ana şirketi Google tarafından yayınlanan kamuya açık verilere göre, YouTube'a yönelik Rus internet trafiği geçen yıl bu zamanların üçte birinden daha az. Devlet kontrolündeki sosyal medya ağı VK, VK Video olarak bilinen YouTube'a yerel bir alternatif sunuyor ve trafikte artışlar yaşanıyor. Ancak gerçek daha karmaşık.
Teknoloji meraklısı çok sayıda Rus, sanal özel ağlar ya da VPN'ler kullanarak YouTube'a erişmeye devam ediyor. Bu araçlar internet trafiğini başka bir ülke üzerinden yönlendiriyor, yani Google'ın verilerinde Rus kullanımı olarak görünmüyor. Ayrıca kullanıcıların trafiğini şifreliyor ve kimliklerini koruyorlar.
YouTube'un engellenmesi de Rusya'nın yüzlerce internet sağlayıcısında sorun yarattı ve bazı Ruslar VPN olmadan da YouTube videolarına doğrudan erişebildi.
YouScore adlı bir ürün aracılığıyla programları takip eden Rus gazeteci Dmitry Kolezev'e göre, Rusya dışında çekilmiş Kremlin'i eleştiren siyasi programlar, yavaşlayan hizmet sonrası nispeten daha az trafik düşüşü gördü. Bunun nedeni büyük olasılıkla Rusya'da Kremlin karşıtı içerikleri izlemek için özellikle motive olan izleyicilerin hızla VPN edinmiş olması.
Eğlence içerikleri düşüş yaşadı
YouTube trafik ölçüm sitelerine göre, çocuk çizgi filmlerinden yemek programlarına kadar eğlence içerikleri birçok durumda önemli bir düşüş yaşadı. Bu tür içeriklerin izleyicilerinin VPN satın alma olasılığı daha düşük ve aradıklarını Rus yayın platformlarında bulabilirler.
VPN kullanan Rusların kesin sayısı belli değil. Merkezi Avrupa'da bulunan bir dijital haklar grubu olan Internet Protection Society'nin yönetici direktörü Mikhail Klimarev, Rus internet kullanıcılarının yarısından fazlasının, yani yaklaşık 60 milyon kişinin, en azından VPN'in ne olduğunu bildiğini ve bir VPN kullanabildiğini söylediğini tahmin ediyor.
Klimarev, “İnsanlar YouTube sayesinde VPN kullanmayı öğrenecek ve internette normal Rus internetinde bulduklarından çok daha fazlasının olduğunu keşfedecekler. Basitçe daha yüksek kalitede, daha fazla fırsat var, içeriğe daha fazla erişim var” dedi.
Yeni bir ekosistem
Yine de hizmetteki yavaşlama pek çok Rus'u, eskiden YouTube'da izledikleri içeriğin en azından bir kısmını tüketmek için VK ve RuTube gibi devlet kontrolündeki yerel platformlara yönlendiriyor. Bu da Kremlin'in arzuladığı bir internet ayrılığıydı.
Dijital haklar grubu Access Now'ın Doğu Avrupa ve Orta Asya politika yöneticisi Anastasiya Zhyrmont, “Biz bu fenomeni splinternet olarak adlandırıyoruz. İnterneti parçalamaya ve kendi ekosistemlerini kurmaya çalışıyorlar” dedi.
Putin'in 2022 başlarında Ukrayna'yı işgal etmesi Kremlin'in Google ile çatışmasını önemli ölçüde tırmandırdı. Şirket, YouTube'a göre 5,5 milyondan fazla video da dahil olmak üzere 1.000'den fazla Rus devlet destekli propaganda kanalını küresel olarak engelledi. YouTube'da Rusya'daki kullanıcılara gösterilen reklamların yanı sıra Rusya merkezli reklamverenlerin reklamlarının küresel olarak kullanıcılara sunulmasını da askıya aldı.
Google, Rus yetkililerin içerik kaldırma taleplerini düzenli olarak reddetti. Örneğin, Putin'in Eylül 2022'de Ukrayna'da sarsılan güçlerini desteklemek için bir seferberlik ilan etmesinin ardından, Rusya'nın iletişim düzenleyicisi Google'dan popüler olmayan seferberlikle ilgili 63 videoyu YouTube'dan kaldırmasını istedi. Google sadece bir tanesini kaldırmayı kabul ettiğini söyledi, çünkü klip seferberlikten kaçınmak için zehir kullanılmasını tavsiye ediyordu.
Temmuz ayında Google, Kremlin yanlısı müzisyenlere yönelik Avrupa Birliği yaptırımlarına uyarak kanallarını ve videolarını kaldırdığında Kremlin'in tepkisini çekmişti. Hizmetin engellenmesi kısa süre sonra başladı.
Rus yetkililer de Google'a giderek artan para cezaları verdi.
Geçtiğimiz Putin, YouTube ve Google'ı, kültür ve müzik içeriği arayan Ruslara siyasi içerikli videolar sunarak ABD hükümetinin isteklerini yerine getirmekle suçladı. Putin, “Eğer burada çalışmak istiyorlarsa, Rusya Federasyonu yasalarına uygun hareket etsinler” dedi.
© 2025 The New York Times Company
