Lynsey Chutel, Eve Sampson / New York Times
Hizbullah üyelerini hedef alan saldırıda 12 kişinin ölmesi ve binlerce kişinin yaralanmasından bir gün sonra, Lübnan'da eş zamanlı olarak patlayan ikinci bir el tipi cihaz dalgası en az 20 kişinin ölümüne ve yüzlerce kişinin yaralanmasına neden oldu. İsrailli yetkililerin İran destekli savaşçılara karşı saldırıları artırmaya hazır olduklarını açıklamalarının ardından meydana gelen patlamalar, İsrail'in grupla uzun süredir devam eden çatışmasının daha geniş çaplı bir savaşa dönüşebileceği yönündeki endişeleri artırdı. Hizbullah ve İran, ABD'li ve diğer yetkililer tarafından da doğrulanan bir değerlendirmeyle salı günkü operasyondan İsrail'i sorumlu tuttu. İsrail sorumluluğu hakkında net bir açıklama yapmadı. Lübnan'daki hastaneler yaralı sayısıyla başa çıkmakta zorlanırken, İsrail ve Lübnan gergin bir şekilde Hizbullah ve müttefiklerinin vaat ettiği misillemeyi bekliyordu. İşte saldırı ve olası sonuçları hakkında bilmeniz gerekenler.
Ne oldu?
Saldırı hakkında bilgi sahibi iki yetkiliye göre, yüzlerce Hizbullah savaşçısının taşıdığı çağrı cihazları salı günü saat 15:30'da birkaç saniye boyunca grubun liderliğinden geldiği zannedilen bir ses çıkarmasıyla başladı. Ardından markette, kaldırımda ve hatta hareket halindeki motosiklerde patladılar. Lübnanlı yetkililer salı günü aralarında küçük bir kızın da bulunduğu 12 kişinin öldüğünü açıkladı. Hizbullah, gün içinde ölenler arasında en az sekiz savaşçısının bulunduğunu ve Lübnan'da aralarında İran'ın ülkedeki büyükelçisinin de bulunduğu 2.700'den fazla kişinin yaralandığını açıkladı. İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre Suriye'de en az 14 kişi yaralandı. Lübnan'ın geçici başbakanı Necip Mikati, suç teşkil eden İsrail saldırganlığı olarak nitelendirdiği olayı kınadı ve bunu "Lübnan egemenliğinin ciddi bir ihlali" olarak nitelendirdi.
Çağrı cihazlarının patlamaya başlamasından 24 saatten biraz daha uzun bir süre sonra, salı günkü saldırıda öldürülen iki Hizbullah savaşçısı, bir çocuk ve sağlık görevlisi için açık havada düzenlenen cenaze törenini yarıda kesen bir patlama da dahil olmak üzere yeni patlamalar bildirildi. Ülkenin acil durum servisi, evlerde, mağazalarda, arabalarda ve motosikletlerde yangınlar çıktığını söyledi. Lübnan Sağlık Bakanlığı'na göre çarşamba günkü saldırıda ölenlerin sayısı salı günkü ölü sayısını aştı.
Cihazlar nasıl patladı?
Yetkililer ve analistler arıza ihtimalini eledi ve salı günkü saldırıda kullanılan çağrı cihazlarının Hizbullah üyelerinin eline geçmeden önce modifiye edildiğini söyledi. Operasyon hakkında bilgi sahibi ABD'li ve diğer yetkililere göre İsrail, Lübnan'a ithal edilen Tayvan markalı bir grup çağrı cihazının içine küçük patlayıcılar sakladı. Yetkililerden ikisi, 30 ila 50 gram kadar küçük olan patlayıcı maddenin her bir çağrı cihazındaki pilin yanına yerleştirildiğini söyledi. Patlayıcıları patlatmak için uzaktan tetiklenebilen bir anahtar da yerleştirilmişti. Salı günkü saldırı açık olan ve mesaj alan çağrı cihazlarını etkiledi. Bazı yetkililerin tedarikçi olarak adlandırdığı Tayvanlı şirket Gold Apollo yaptığı açıklamada, Macaristan adresli başka bir üreticinin bir lisans anlaşmasının parçası olarak saldırıda hedeflenen modeli ürettiğini söyleyerek cihazlarla arasına mesafe koymaya çalıştı.
Çarşamba günkü saldırının ardından patlayan cihazların, salı günkü saldırıda kullanılan çağrı cihazlarından önemli ölçüde daha ağır iki yönlü telsizler olduğunu gösteren Times analizi, cihazların daha fazla patlayıcı içermiş olabileceğini düşündürüyor. Üç fotoğraf ve bir video üzerinde yapılan incelemede cihazların Japon Icom şirketine ait IC-V82 telsizler olduğu tespit edildi.
Hizbullah neden çağrı cihazı ve iki yönlü telsiz kullanıyordu?
Yetkililer Hizbullah'ın Gold Apollo'dan 3,000'den fazla çağrı cihazı sipariş ettiğini ve bunları sadece savaşçılara değil, Lübnan'ın yanı sıra Suriye ve İran'daki rütbeli üyelerine de dağıttığını söyledi. Çağrı cihazlarının ne zaman sipariş edildiği ya da Lübnan'a ne zaman ulaştığı net değildi. Hizbullah mesajlarının dinlenmesini zorlaştırmak için yıllardır çağrı cihazları kullanıyor. Güvenlik uzmanlarına göre grubun çağrı cihazlarına olan bağımlılığı Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e saldırmasının ardından, Hizbullah liderinin İsrail istihbaratının cep telefonu ağına sızdığı uyarısıyla arttı. Analistler Hizbullah'ın bir güvenlik açığından korunmaya çalışırken kendisini başka bir ölümcül saldırıya açık hale getirdiğini söyledi. Tel Aviv Üniversitesi'nden İsrailli siber güvenlik analisti ve araştırmacı Keren Elazari, cep telefonlarını terk etmenin grubun merkezi bir iletişim aracını da ortadan kaldırdığı anlamına geldiğini söyledi.
Şimdi ne olacak?
Hizbullah'ın saldırının sorumluluğunu İsrail'e yüklemekte gecikmemesi ve bu bariz saldırganlığın cezalandırılacağı uyarısında bulunması, iki ülke arasında kaynamakta olan çatışmanın yeniden alevlenebileceği endişelerine yol açtı. Grubun lideri Hassan Nasrallah'ın konuşma yapması bekleniyor. İsrail ve Hizbullah 7 Ekim'den bu yana neredeyse her gün sınır ötesi ateş açıyor ve Hamas'ın müttefiki Hizbullah da destek amacıyla İsrail'in kuzeyine roket atmaya başladı.
Hizbullah ikilemde
Şiddet, sınırın her iki tarafında on binlerce insanı evlerinden etti ve daha geniş bir savaşı ve İran'ın daha doğrudan müdahalesini savuşturmak amacıyla tekrarlanan diplomasi turlarına yol açtı. Sınır ötesi çatışmalar son aylarda yoğunlaştı. İsrail Gazze Şeridi'nde Hamas'a yönelik saldırılarını azaltırken, kuzeyde Hizbullah'a karşı olası bir saldırı için daha fazla kuvvete sahip. Bu hafta ülkenin savunma bakanı Yoav Gallant, çatışmayı sona erdirmenin tek yolunun askeri harekât olduğu uyarısında bulundu. Patlamalar Hizbullah'ı utandırmış ve birçok üyesini etkisiz hale getirmiş gibi görünse de şu ana kadar İsrail-Lübnan sınırındaki askeri dengeyi değiştirmedi. Hizbullah gözlemcileri, örgütün liderlerinin muhtemelen karşılık verme ihtiyacı hissetmekle İsrail'le her iki taraf için de felaket olabilecek topyekûn bir savaştan kaçınmak arasında sıkışıp kaldıklarını söyledi.
Saldırılar Gazze'deki savaşı etkileyecek mi?
Hem Hizbullah hem de Hamas İran tarafından destekleniyor ve İran'ın bölgede desteklediği vekiller ağının bir parçası. Hizbullah İsrail'e yönelik saldırılarını Gazze'deki savaşa bağladığından, yetkililer Filistin bölgesinde çatışmaların durdurulmasının İsrail ile Hizbullah arasında paralel bir anlaşmaya yol açabileceğini umuyorlardı. ABD elçisi Amos Hochstein liderliğindeki ABD'li ve Fransız arabulucular Beyrut ve Kudüs arasında mekik dokuyarak Gazze'de bir anlaşma olması halinde İsrail ve Hizbullah arasında bir ateşkes için zemin hazırladılar. Patlamalar bu hesapları değiştirebilir ve bu çabaları zorlaştırabilir.
Beyaz Saray ulusal güvenlik sözcüsü John F. Kirby, ABD'nin iki patlama dalgasına neden olan operasyonlara hiçbir şekilde dahil olmadığını söyledi. Dışişleri Bakanı Antony Blinken Çarşamba günü yaptığı açıklamada ABD'nin çağrı cihazı saldırısından önceden haberdar olmadığını ve olaya karışmadığını söyledi. Kahire'de düzenlediği basın toplantısında ABD'nin “Gazze'de çözmeye çalıştığımız çatışmayı daha da tırmandıracak adımlardan tüm tarafların kaçınmasının önemi konusunda çok net olduğunu” söyledi.
© 2024 The New York Times Company
