Thomas L. Friedman / The New York Times
Her savaş sürprizlere gebedir ama Vladimir Putin’in Ukrayna’ya, dolaylı olarak da bütün Batı demokrasisine açtığı savaşın en çarpıcı yanı Putin için çok sayıda tatsız, Ukrayna ve bütün dünyadaki müttefikleri içinse çok sayıda olumlu sürpriz getirmesi oldu.
Nasıl mı? Eminim ki Putin savaşı planlarken üç hafta içinde Ukrayna Parlamentosu’nda zafer konuşması yapacağını ve komşusunu yeniden Rusya Ana’nın bağrına basacağını varsayıyordu. Ayrıca muhtemelen Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin Polonya’da Airbnb’den kiralanmış bir yerde sürgünde olacağını, NATO ve Biden’a gününü göstermiş olmanın keyfiyle Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile “çak yapmayı” umuyordu.
Ama öyle olmadı; Ukraynalılar Ruslara özgürlük ve kendi kaderini tayin için savaşma ve ölme dersi verdi. Putin tecrit odasına kapanmış görünüyor; belki de yanına girecek herhangi bir Rus subayın kendisine silah doğrultmasından korkuyor. Zelenski sanal ortam üzerinden ABD Kongresi’ne hitap etti. İnsanlar savaşı gidişatını değiştirmek adına küresel ağları kullanıyor. Birkaç tık sayesinde Ukraynalılara para yardımı yapılabiliyor, bir iki tuşa basarak McDonald’s’tan Goldman Sachs’a kadar herkese Rus askerleri Ukrayna’dan çekilene kadar Rusya’dan çıkmaları gerektiği söylenebiliyor.
Çin ve Rusya’yı şaşırtan bir sürpriz daha yaşandı. Çin Covid-19 konusunda kendi aşılarına, sıfır tolerans ve karantina politikasına güveniyordu. Ama Çin aşılarının maalesef diğer Covid aşılarından daha etkisiz olduğu ortaya çıktı. Üstelik karantina stratejisi nedeniyle geçmiş enfeksiyonlarda çok az kişi bağışıklık kazanabildiği için virüs şimdi her yeri kasıp kavuruyor.
Petrol fiyatı sürprizi
The New York Times’ın salı günü yayımlanan haberine göre “Çin vilayetlerinde ve Pekin, Şangay, Shenzhen gibi şehirlerde on milyonlarca kişi Omicron varyantı salgını nedeniyle evlere kapanmış durumda. Kentler arasında seyahat ve üretim hatları durduruldu; alışveriş merkezleri kapatıldı.”
Bu ne demek? Talep düşünce ham petrol fiyatı hızla düşüyor. Ukrayna savaşı sebebiyle 130 dolara çıkan varil fiyatı geçtiğimiz salı günü 100 doların altına indi. Halbuki Putin’in Rusya’sı savaşı finanse etmek için satabilecek başka pek bir şeyi olmadığından yüksek petrol fiyatlarına muhtaç. Dolayısıyla Çin’in Covid stratejisi Putin’in petrol fiyatı stratejisini baltalıyor.
Zulüm, cesaret ve nezaket savaşı
Savaşın açılış faslı geçildi ama sürprizler gelmeye devam ediyor. Bence en büyük üç sürpriz savaşın gözler önüne serdiği veya ilham verdiği olağanüstü zulüm, cesaret ve nezaket.
Putin bu savaşı bir kez başlatırsa “kazandığını” iddia etmesini sağlayacak hiçbir şeyden sakınmayacağını biliyordum. Ama kendisini bu kadar hızlı bir şekilde nasıl bir cendereye soktuğunu görmek hayret verici. Putin üç hafta önce Ukrayna’yı “Nazi” yönetiminden kurtarmaya ve Kiev’i Rusya’daki doğal yurduna döndürmeye geldiğini söylüyordu; şimdi ise ülkedeki şehirleri mahvediyor ve iradesine yönelik direnişi kırmak için sivilleri ayrım gözetmeden bombalıyor.
Bir lider nasıl olur da bir gün Ukrayna ve Ukraynalıların Rusya’nın bölünmez parçası olduğunu, aynı dil, kültür ve dini paylaştıklarını söyleyip kabul görmeyince hemen ertesi gün Ukraynalılara, dünyaya, hatta kendi halkına hiçbir açıklama yapmadan aynı yeri enkaza çevirir?
Bu durum reddedilmiş bir aşığın hezeyanına,“namus cinayetine” benziyor. Tüm bu davranışların 6 bin nükleer savaş başlığına sahip bir süper gücün lideri tarafından sergilendiği görmek ise kan dondurucu. Bu adamın daha da kaygı verici sürprizler yapabileceğine dair emareler var.
Sıradan görünen insanların savaş sırasında sergilediği cesaret beni her zaman büyülemiştir. Mevcut örnekte sadece Ukraynalılar değil, kendilerini bir parya ülkeye dönüştüreceğini bildikleri Putin’in yalanlarını yutmaya yanaşmayan Ruslar da böyle bir örnek ortaya koyuyor. Bu yüzden geçtiğimiz pazartesi akşamı Rus Kanal 1 çalışanı Marina Ovsyannikova’nın Rusya’nın en çok izlenen haber bültenine çıkıp canlı yayında “Savaşı durdurun!” diye bağırırken ve sunucunun arkasında elinde “Burada size yalan söyleniyor” yazılı bir pankart tutarken gösterdiği nefes kesici cesarete hayranım. Ovsyannikova sorgulandı ve şimdilik serbest bırakıldı. Putin muhtemelen ondan bir kahraman yaratmaktan korktu. Bu ismi unutmayın: Marina Ovsyannikova. Çar çıplak demeyi başaran kadın. Yürek ister.
Airbnb üzerinden 17 milyon dolar
Savaş bir yandan da olağanüstü nezaket örneklerine sahne oluyor. Mesela Airbnb gibi bir paylaşımlı konaklama platformunu hiç beklenmedik şekillerde kullanılarak kendiliğinden bir nezaket gösterisine dönüşüyor. Airbnb yöneticileri mart başında bir sabah uyandıklarında üyelerinin platformu yepyeni bir amaçla kullandığını gördü. Rezervasyon teknolojisi insanların kendi kendine kurduğu bir yabancı yardım sistemine dönüşmüş durumda.
Şirketten gelen bilgiye göre son iki haftada 165 farklı ülkeden insan Airbnb üzerinden Ukrayna’da hiç kullanmayacakları odaları toplam 434 bin geceliğine tuttu: Amaç çoğunu hiç tanımadıkları Ukraynalı ev sahiplerine bağışta bulunmak. Airbnb Ukrayna’daki tüm konuk ve ev sahibi ücretlerini geçici olarak durdurdu; böylelikle söz konusu rezervasyonlar sayesinde 17 milyon dolar doğrudan ev sahiplerine gidecek. En çok rezervasyon yaptıran misafirler ABD, İngiltere ve Kanada’dan. İlk on içinde Avustralya, Almanya ve birkaç Avrupa ülkesi daha yer alıyor.
Ayrıca geçtiğimiz pazar günü 160 ülkeden 36 bin civarı insan Ukrayna’dan kaçan mültecileri evine almak için Airbnb’nin kâr amacı gütmeyen alt şirketi Airbnb.org’a katıldı. Amerika’nın dev Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın bu kadar hızlı etki göstermesi imkansızdı.
Rezervasyon bağışlarını kabul eden birçok Ukraynalı ev sahibi bağışçılara cevap yazınca yeni dostluklar kuruldu ve yabancıların savaşın etkilerini daha derinden anlaması sağlandı. Ukrayna’da hiç kullanmayacağınız bir bodrumu kiralamaktan neden memnun olduğunuzu gerekçelendirmek için o bodrumda saklanan biriyle şahsen iletişim kurmaktan daha iyi bir yol olamaz. Ortaya çıkan nezaket topluluğu belki Putin’in tanklarını tek başına yenemez ama kararlılıkla direnenlere yalnız olmadıklarını hatırlatıp destek olmayı sağlayabilir. Yalnız olan Putin.
© 2022 The New York Times Company
