ABD halkı bu yaz boyunca Temsilciler Meclisi'nin seçilmiş komitesinde 6 Ocak 2021 günü gerçekleşen Kongre baskınıyla ilgili görülen duruşmalar ve eski Başkan Donald Trump'ın o gün yaşananlarla ilgili nasıl hesap vereceği, hatta hesap verip vermeyeceği konusunda şaşkına döndü. Gizli belgelerle ilgili bir soruşturma kapsamında FBI bu ay eski başkanın Florida, Palm Beach'teki evini arayana kadar Adalet Bakanlığı, Trump hakkındaki soruşturmalar konusunda genellikle sessiz kalmıştı. Eski bir başkanın cezai soruşturmayla karşı karşıya kalması, Amerikan demokrasisi hakkında cevap bekleyen derin sorular ortaya çıkarıyor. Trump'ın Amerikan demokrasisinin bütünlüğüne yönelik eşi benzeri görülmemiş saldırısı, cezai bir soruşturmayı gerekli kılıyor.
"Şüpheye pek yer bırakmıyor"
2020'deki başkanlık seçimi sonrasında yaşanan görevi suistimale dair 6 Ocak Komitesi tarafından titizlikle bir araya getirilen rahatsız edici detaylar, Trump'ın anayasal düzeni bozmaya ve Amerikan halkının iradesine karşı gelmeye çalıştığı konusunda şüpheye pek yer bırakmıyor. 2020'deki seçimde mağlup olan başkan, iktidarda kalabilmek amacıyla öfkeyle federal kolluk kuvvetlerini, devlet görevlilerini ve ülkenin seçim sisteminin yöneticilerini görevlendirmeye çalıştı. Tüm bu çabaları başarısız olunca Senato'yu basıp milletvekillerini tehdit eden silahlı çeteyi harekete geçirdi.
Haberlere göre Adalet Bakanlığı'nın Trump'ın yaptıklarını inceliyor ki buna seçim sonucunu reddetmeye çalışmaktaki ve gizli belgelerin evine götürülmesindeki rolü de dahil. Başsavcı Merrick Garland ve ekibi, mahkeme önünde Trump'ın ciddi bir suçlamadan hüküm giymesine yetecek kadar kanıt bulunduğu sonucuna varırsa, iddianame hazırlamaları gerekiyor. Bu kurul, Trump'ın yasalar önünde nasıl sorumlu tutulacağına karar verirken, sadece durumun cezai kovuşturmanın gerekip gerekmediğini değil, aynı zamanda bunun akıllıca bir tutum olup olmayacağını da göz önünde bulundurmak gerektiğinin farkında.
"Ford'un zamanındaki uyarısı bugün de önemli"
Bugüne dek hiçbir Amerikan başkanı hakkında görevden ayrıldıktan sonra cezai kovuşturma yürütülmedi. Başkan Gerald Ford, Richard Nixon'ı affettiğinde, Nixon'ın Watergate skandalı sırasında işlenen suçlardan dolayı yargılanmamasını sağladı. Ford bu kararı açıklarken böyle bir kovuşturmanın “çirkin tutkular” yaratma ve siyasi kutuplaşmayı daha kötü hale getirme gibi ciddi riskler getireceği uyarısında bulunmuştu. Bu uyarı bugün de aynı derecede dikkate değer.
"Siyasi gerilim riskleri ortada"
Trump kovuşturmasını sürdürmek, ona olan desteği daha da sağlamlaştırabilir ve körüklemeye çalıştığı komplo teorilerine su taşıyabilir. Tatsız partizanca ayrımı sivil kargaşa noktasına taşıyacak kadar alevlendirebilir. Yargılamanın kendisi gayrimeşru olarak değerlendirilirse nihai sonuç ne olursa olsun hukukun üstünlüğüne olan güveni daha da zayıflatabilir. Siyasi gerilim riskleri ortada. Demokrat ve Cumhuriyetçi partiler nesiller boyu sürebilecek bir intikam döngüsünün en yoğun aşamasındalar.
"Biden'ı görevden alma tehdidi gündeme geldi"
Adalet Bakanlığı, Trump'ı kovuşturursa gelecekteki başkanların yani Trump'ın kendisinin veya onun gibi birinin siyasi rakiplerini cezalandırmak için bu emsali kötüye kullanma riski var. Bazı Cumhuriyetçiler partileri ara seçimlerde Temsilciler Meclisi'ndeki çoğunluğu elde ederse mevcut Başkan Joe Biden'ı görevden alma tehdidini gündeme getirdi bile.
Daha da acil bir şiddet tehdidi var ki Amerikalılar ne yazık ki buna hazırlıklı olmayabilir. Federal ajanların Casusluk Kanunu kapsamında milli savunma bilgilerinin nasıl ele alınacağını belirleyen yasa da dahil olmak üzere toplam üç federal yasanın ihlali olasılığı üzerine verilen soruşturma emrine dayanarak mahkeme onaylı bir arama başlatmalarından saatler sonra Trump'ın en ateşli destekçilerinin söylemleri savaş lisanı seviyesine çıktı. The New York Times konuyu değerlendirirken “Agresif ve yaygın tepki, muhtemelen 6 Ocak'ta Kongre binasına yapılan saldırıya giden günlerden bu yana görülen şiddet içerikli kamusal retoriğin en açık patlamasıydı” ifadelerini kullanmıştı.
"Bilinçli, sistematik ve titiz davranıldı"
Garland, Adalet Bakanlığı'nın 6 Ocak saldırısına ve belgelerin Trump'ın evine transferine dair soruşturmasına liderlik ederken bilinçli, sistematik ve titiz davrandı. Geçen cuma günü arama emrini almak için kullanılan yeminli ifadenin yeniden düzenlenmiş bir versiyonu yayınlandı. Böylece Adalet Bakanlığı'nın ifşaları halinde istihbarat servisinin “gizli insan kaynaklarını” tehlikeye atma endişesi yaratan belgeleri kurtarmak için ve söz konusu binada “delil karartmaya” rastlanabileceğine dair geçerli sebepler bulunması nedeniyle arama talep ettiğini ortaya koydu.
"Hiçbir şey yapmamak çok daha büyük bir risk"
Garland ne kadar dikkatli olursa olsun veya kovuşturma ne kadar ölçülü yürütülürse yürütülsün, Trump'a yönelik herhangi bir eleştirinin aşırı bir tepki vermeyi gerektirdiğine inananlardan kaynaklanan gerçek ve önemli bir risk var. Yine de harekete geçmek gerektiğinde hiçbir şey yapmamak çok daha büyük bir risktir. Trump'ın cezadan kurtulmasına izin vermek bir yana, 3 Kasım 2020'deki başkanlık seçimlerinden 6 Ocak'a kadar geçen sürede eski başkanı yaptıklarından sorumlu tutmak adına hiçbir şey yapmamak, gelecekteki başkanlar için karşı konmaz bir emsal teşkil edebilir. Yasanın görevde olan ya da olmayan başkanlara işlemediğini biliyorsanız neden görevde kalmak için ne gerekiyorsa yapmayasınız ya da makamınızın gücünü kendini zenginleştirmek veya düşmanlarını cezalandırmak için kullanmayı denemeyesiniz ki!
"İkinci kez Trump'ı görevden alma kararı çıktı"
Daha da önemlisi, demokratik yönetim sürekli olarak gerçek kılınması gereken bir idealdir. Amerika bir dizi ilkeyle değil bu ilkeleri savunmak için gerçekleştirilen kararlı eylemler sayesinde ayakta duruyor.
Kaynaklara göre 6 Ocak ayaklanmasının hemen ardından kabine üyeleri Anayasa'daki 25. Değişiklik maddesine dayanarak Trump'ı hemen görevden alıp almamayı özel bir bir toplantıda tartıştı. Saldırıdan bir hafta sonra Temsilciler Meclisi'nden ikinci kez Trump'ı görevden alma kararı çıktı. (Oksijen'in notu: Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Senato bu kararı onaylamadı.) The New York Times yazı işleri bu kararı ve Trump'ın görevden uzaklaştırılmasını destekledi. Ayrıca, 6 Ocak komplosuna katılan eski başkanın ve milletvekillerinin, 14. Değişiklik'te tarif edilen “isyana veya başkaldırıya karışma” veya “bunu gerçekleştirenlere yardım ve kolaylık sağlama" suçundan görevden uzaklaştırılmasını önerdik. Ancak Senato'daki çoğu Cumhuriyetçi Trump'ı mahkum etmeyi reddetti ve Kongre henüz 14. Değişiklik'in bu bölümünü ona karşı gündeme getirmedi. Sonuç olarak, Trump ve onun en ateşli destekçilerinin Amerikan demokrasisine yönelik tehdidi metastaz yaptı.
"Seçim yarışına hazır görünüyor"
Eski başkan bugün bile 2020 seçimleri hakkındaki yalanlarını yaymaya ve kendi adına yasaları çiğnemediği için başkan yardımcısı Mike Pence'i kınamaya devam ediyor. Bu arada, Trump'ın yalanlarına inanan düzinelerce insan çeşitli eyaletlerde ve ulusal düzeyde görevler için seçim yarışında. Birçoğu şimdiden seçim kazandı, bunlardan bazıları seçimlerin nasıl yürütüleceği konusunda kontrol sahibi olmalarını sağlayan pozisyonlara geldi. Haziran ayında Cumhuriyetçi Parti, Teksas'ta Biden'ın seçilmiş olmasını gayri meşru ilan eden yaptırımları onayladı. Trump da ikinci dönem için seçim yarışına başlamaya hazır görünüyor.
"Yönetim sistemimizin kalbine saldırı"
Trump'ın bir kamu görevlisi olarak yaptıkları yönetim sistemimizin kalbine yönelik, İç Savaş'tan bu yana görülmedik bir saldırı. Hukukun üstünlüğünü yıkmak için makamının gücünü kullandı. Bu eylemleri ve faillerini suçlu ilan etmekte tereddüt edersek Trump'a yasaların üzerinde olduğunu söylemiş ve gelecekteki başkanlara da istediklerini yapma yetkisi vermiş oluruz.
Trump hakkında açılan davalar
Adalet Bakanlığı tarafından yürütülen federal soruşturma dışında Trump başka birkaç davada daha hukuki ve cezai sorumlulukla karşı karşıya: Columbia Bölgesi Başsavcısı tarafından Trump'ın göreve başlama törenleri sırasında yapılan ödemeler hakkında açılan bir dava; Westchester County, New York'ta golf sahalarından birinin vergileriyle ilgili bir cezai soruşturma; 2020 seçimlerine müdahale nedeniyle Georgia, Fulton County'de bir ceza davası; Manhattan bölge savcısı tarafından Trump'ın mülklerinin değerlemesi üzerine açılan ceza davası ve New York Başsavcısı tarafından Trump ve Trump Organizasyonu hakkında açılan kamu soruşturması.
"Kışkırtıcı komployla ve olası suçlamalar"
Adalet Bakanlığı'nın Trump ile ilgili değerlendirebileceği spesifik suçlar ise şunlar olabilir: Eyalet seçimini kaybetmesine rağmen Georgia, Arizona ve başka yerlerdeki seçim görevlilerinin kendisini galip ilan etmelerini sağlamaya yönelik hile çabası; Pence'i 6 Ocak'taki seçim tasdiki sırasında kaybettiği eyaletlerden gelen seçmen listelerini atıp yerlerine kendisine sadık seçmenlerinkini koymaya ikna etmeye çalışmak; Adalet, İçişleri ve Savunma Bakanlığı yetkililerine bazı eyaletlerdeki seçim yetkililerini seçimleri kendisinin kazandığına ikna etme görevi vermek ve nihayetinde Kongre’ye saldıran kalabalığı kışkırtmak. Hükümet Trump'ı ayrıca “kışkırtıcı komployla” suçlayabilir. Federal savcılar halihazırda bu ciddi suçlamayı Kongre binası işgaline katılan aşırı sağcı milis gruplarının liderlerine getirmiş durumda.
"Tanıkların ifadesi suçunu gösteriyor"
Temsilciler Meclisi komitesindeki oturumları şunu açıkça ortaya koyuyor: Trump, doğrudan Kongre binası baskınına yol açan çılgınca; giderek yayılan, bilinçli ve hileli çabanın merkezinde olduğunu biliyor olmalı. Ancak saatlerce kalabalığı geri çekmeyi reddetti. Çoğu kendi yönetiminden üst düzey Cumhuriyetçi yetkililerden oluşan yüzlerce tanığın ifadesi, Trump'ın seçim gününden aylar önce başlayıp 6 Ocak'a kadar devam eden süreçte seçimle ilgili şüphe uyandırmaya, sonucu kabul etmeyi reddetmeye ve ardından da kanunsuz ve anayasaya aykırı olduğunu bildiği halde sonuçları terse çevirmeye yönelik amansız çabalarını ortaya koyuyor. Baskına katılan birçok kişi yaptıkları için önleyici af talep etti. Bu da yasaları ihlal ettiklerini bildiklerini gösteriyor.
"Kanıtlar başka suçları da gösteriyor"
Diğer kanıtlar Kongre'nin engellenmesi ya da “yasanın uygun şekilde uygulanmasının hileyle engellenmesi” gibi başka suçlara işaret ediyor. Trump ve yanındakilerin 6 Ocak'tan önce öne sürdüğü sahte seçmen komplosu bu tanımı karşılıyor gibi. Bu durum, Trump'ın seçim kampanyası avukatlarından en az üçünün neden komploya katılmak istemediğini açıklayabilir. Olaya karışan kişilere Beyaz Saray avukatları tarafından bunun “hukuki açıdan sağlam olmadığı" söylendi ancak onlar yine de devam etti.
"Başarısız olması suçu yok sayamaz"
Trump'ın son özel kalem müdürü Mark Meadows'un üst düzey yardımcılarından Cassidy Hutchinson, Trump'ı "kışkırtma ve komployla" suçlamakta kullanılabilecek güçlü kanıtlar sağladı. 6 Ocak Komitesi'nin halka açık bir oturumunda, Trump'ın o gün Beyaz Saray’ın yanındaki “Ellipse” parkındaki konuşmasını bekleyen birçok destekçisinin silahlı olduğu konusunda bilgilendirildiğini, ancak Trump'ın kendi güvenliği için koyulan metal dedektörlerinden geçmelerine izin verilmesini istediğini söyledi. Hutchinson'a göre Trump “Bana zarar vermek için burada değiller halkımı içeri alın. Buradan Kongre Binası'na yürüyebilirler” dedi. Garland kovuşturma başlatmaya karar verirse, Adalet Bakanlığı'nın erkenden ve sık sık vermesi gereken mesajlardan biri şu olmalıdır: Trump iddia ettiği gibi seçime sahtekarlık karıştığına inanıyorsa bile oyların onaylanmasına müdahale etme planı suçtur. Trump'ın bu çabasının başarısız olması yaptıklarını suç olmaktan çıkarmaz. Sayıları 850'nin üzerinde Amerikalı, Kongre baskınında rol almakla suçlandı. İyi niyet, onları eylemlerinin sonuçlarından korumadı. Onlara ilham veren kişi olarak Trump'ın hiçbir sonuçla yüzleşmemesi adaletsizlik olurdu.
"Yapısal sorunları çözmek için ilk adım yargılama"
Hiç kimse bu durumdan veya herhangi bir eski başkanın cezai kovuşturmayla karşı karşıya kalması ihtimalinden keyif almamalı. Trump'ın eylemleri dünyanın en eski demokrasilerinden birinde utanç yarattı ve geleceğini istikrarsızlaştırdı. Kanuni adalet bile o lekeyi silemez. Trump'ı yargılamak, Amerikan demokrasisinde İç Savaş'tan bu yana yaşanan en büyük krize yol açan yapısal sorunları da çözmeyecek. Ancak bunu yapmak için gerekli bir ilk adım.
© 2022 The New York Times Company
