Sui-Lee Wee, Declan Walsh, Farnaz Fassihi / New York Times
Kıtlığın vurduğu Sudan'da, savaş bölgesinde sıkışıp kalmış yüz binlerce sivile destek olan aşevleri kapandı. Tayland'da hayati tehlikesi olan hastalıklara yakalanan savaş mültecileri hastaneler tarafından geri çevrildi ve derme çatma sedyelerle taşındı. Ukrayna'da, Rusya ile savaşın ön cephesinde yer alan bölge sakinleri kışın ortasında yakacak odun bulamayabilir.
Dünyanın en savunmasız nüfuslarından bazıları, ABD Başkanı Donald Trump'ın diğer ülkelere gönderilen milyarlarca dolarlık yardımı aniden kesmesinin etkilerini şimdiden hissetmeye başladı. Bu yardımlar açlıkla mücadeleye, hastalıkların tedavisine ve yerinden edilenlere barınak sağlıyordu.
Trump'ın neredeyse tüm ABD dış yardımlarını dondurma emri, birkaç gün içinde insani krizleri yoğunlaştırdı. ABD'nin güvenilirliği ve küresel konumu hakkında derin soru işaretleri yarattı.
Kuşatma altındaki Sudan'ın başkenti Hartum'da yerel bir gönüllü grubu olan Acil Müdahale Odaları'ndan Atif Mukhtar yardımların dondurulmasıyla ilgili olarak “Herkes çıldırmış durumda” dedi.
Yardımların kesildiğini duyurduktan kısa bir süre sonra Trump yönetimi aniden vites değiştirdi. Dışişleri Bakanı Marco Rubio bu hafta yaptığı açıklamada “hayat kurtaran insani yardımın” devam edebileceğini söyleyerek gıda, ilaç, barınma ve diğer acil ihtiyaçların karşılanmasına yönelik “temel” çabalar için bir ara verildiğini açıkladı. Ancak bu ertelemenin sınırlı istisnalar dışında “geçici nitelikte” olduğunu vurguladı. Öte yandan, ABD yardımlarının dağıtılmasına yardımcı olan yüzlerce üst düzey yetkili ve çalışan çoktan işten çıkarılmış ya da izne ayrılmıştı. Dünya genelinde pek çok yardım çalışması felç olmuş durumda.
Sudan'ın savaştan zarar gören başkenti Hartum'daki aşevlerinin çoğu kapandı. Geçen haftaya kadar ABD, gönüllüler tarafından işletilen ve 816.000 kişiyi besleyen aşevleri için en büyük para kaynağıydı. Hartum'u “açlık sınırında” bir şehir olarak tanımlayan Acil Müdahale Odaları sözcüsü Hajooj Kuka, “Çoğu insan için bu, aldıkları tek yemekti” dedi.
ABD'den gelen paranın geçen hafta dondurulmasının ardından, bu fonları aşevlerine aktaran yardım gruplarından bazıları devam etmelerine izin verilip verilmeyeceğinden emin olmadıklarını söyledi. Diğerleri ise parayı tamamen kesti. Kuka, şu anda başkentteki 634 gönüllü mutfağından 434'ünün kapandığını söyleyerek “Ve her gün daha fazlası hizmet dışı kalıyor” dedi.
ABD yardımlarına bel bağlayan birçok yardım çalışanı, doktor ve ihtiyaç sahibi insan şimdi ABD ile ilişkilerini ve Trump yönetiminin gönderdiği mesajı düşünüyor: Amerika Birleşik Devletleri kendine odaklanıyor.
Tayland-Myanmar sınırındaki en büyük mülteci kampı olan Mae La mülteci kampındaki ABD tarafından finanse edilen hastaneden ayrılmasının söylendiğini belirten tüberküloz hastası Nah Pha, “ABD başkanının verdiği kolay bir kararın sessizce pek çok hayatı öldürdüğünü hissediyorum” dedi. Myanmar'daki çatışmalar nedeniyle için 2007 yılında ülkeden kaçan Nah Pha, personelin kendisine bir haftalık ilaç verdiğini söyleyerek “İlacım bittiğinde alabileceğim başka bir yer yok” dedi.
Sağlık çalışanları, yardımların dondurulmasının halk sağlığı üzerindeki etkilerinin geniş olduğunu söylüyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin yardımıyla sıtmanın kökünü kazımanın eşiğinde olan Kamboçya'da yetkililer şimdi fonların kesilmesinin kendilerini geriye götüreceğinden endişe ediyor. Nepal'de yetersiz beslenmeyi azaltmaya yönelik 72 milyon dolarlık bir program askıya alındı. Güney Afrika ve Haiti'de yetkililer ve yardım görevlileri, Trump yönetiminin HIV ve AIDS ile mücadele için ABD'nin imza attığı bir programa desteğini çekmesi halinde yüz binlerce insanın ölebileceğinden endişe ediyor.
Hayat kurtaran yardım kategorisine girmeyen bazı programlar dondurulmuş halde kalırken, kürtaj, cinsiyet ya da çeşitlilik konularındaki yardımlar da dahil olmak üzere yönetimin ideolojik sınırlarının dışında kalanlar açıkça yasaklandı. (Rubio kürtaj yardımını özellikle yasaklamış olsa da federal yasalar bunu zaten yapmıştı).
Cinsel sağlık ve üreme sağlığı ajansı olan BM Nüfus Fonu, fonların dondurulması nedeniyle Afganistan, Pakistan, Gazze Şeridi, Ukrayna ve diğer yerlerde milyonlarca kadına verilen anne ve ruh sağlığı hizmetlerinin kesintiye uğradığını ya da ortadan kaldırıldığını açıkladı. Taliban'ın kadınların çalışmasını yasakladığı Afganistan'da, ajans için çalışan 1.700 Afgan kadın artık istihdam edilmeyecek.
Söz konusu olan sadece ABD'nin uluslararası alanda inşa ettiği iyi niyet değil, aynı zamanda ABD'nin güvenlik çıkarlarını desteklemek için yaptığı çalışmalardır. Fildişi Sahili'nde, El Kaide bağlantılı olaylar hakkında hassas istihbarat toplayan ABD destekli bir program kesintiye uğradı.
Kıtadaki bir ABD insani yardım yetkilisine göre Kongo'da, ülkenin doğusunda hızla büyüyen çatışmalar nedeniyle yerinden edilen 4,5 milyondan fazla insanı destekleyen BM kuruluşlarına sağlanan fonların bir kısmı donduruldu.
Rubio'nun hayat kurtarma çabalarının yeniden başlayabileceğine dair açıklamalarına rağmen, Afrika'daki ABD yardım sisteminin büyük bir kısmı, çatışmalardan etkilenen bölgeler de dahil olmak üzere, karışıklık ve aksaklıklar nedeniyle felç olmuş durumda.
Biden yönetimindeki ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı'nda eski bir üst düzey yetkili olan ve şu anda Refugees International'ın başkanlığını yürüten Jeremy Konyndyk, “Bu geniş emirleri verdiklerinde, tam olarak neyi kapattıklarını anlamıyor gibi görünüyorlar. Diğer uçta ne olduğunu bilmeden kolları çekiyorlar” dedi.
Kongre tarafından onaylanan yıllık yaklaşık 70 milyar dolarlık dış yardımın bir kısmı otoriter rejimlere sahip ülkelerdeki sivil toplumu desteklemeye yöneliktir. Gözaltıların, infazların ve kadın hakları ihlallerinin belgelenmesi işinin ABD tarafından finanse edilen dış kuruluşlar tarafından yapıldığı İran'da aktivistler, ABD'nin geri çekilmesinin İran hükümetini sorumlu tutan çok az kuruluş olacağı anlamına geldiğini söylüyor. ABD hükümeti tarafından finanse edilen Farsça yayın yapan bir medya kuruluşu, çalışanlarının şimdilik web sitesini ayakta tutmak için gönüllü olarak çalıştıklarını, ancak tüm serbest çalışanlarını işten çıkardıklarını söyledi. Para olmadan devam edemeyeceklerini söylediler.
ABD dış politikasına odaklanan Washington merkezli DAWN'de İran'ın insan hakları konularında uzman olan Omid Memarian, “Trump İran hükümeti üzerinde azami baskı vaadiyle kampanya yürütürken, ABD destekli düzinelerce demokrasi ve insan hakları yanlısı girişimin fonlarını keserek tam tersini yapıyor. Rejimin muhalifleri üzerinde azami baskı uyguluyor” dedi.
Yardımların dondurulmasının jeopolitik yansımaları, Çin gibi ABD'nin rakiplerine kendilerini güvenilir bir ortak olarak sunmaları için bir fırsat penceresi açacak. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü Çin ve Asya Güvenlik Programı Direktörü Jingdong Yuan, “Bu durum Çin'i küresel güney ülkelerinin çoğunun kalbini ve aklını kazanmak için ABD'den ayıracaktır” dedi.
© 2025 The New York Times Company
