Rick Gladstone / The New York Times
Belki, kurşunlarla kana bulanmış, bazılarının elleri bağlı olan cansız bedenlerin etrafa saçılması veya onların kürekle kazılmış derme çatma toplu mezarlara tıkılma şekliydi. Belki de geniş çapta dolaşan fotoğraf ve videolarda onları yakından görme gerçeği.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana geçen haftalarda, Rus kuvvetlerin ateş gücünün çoğunu sıradan Ukraynalıların konutlarına ve toplanma alanlarına yoğunlaştırması dolayısıyla birçok vahşet yaşandı. Ancak Rusya’ya şu ana kadar duyulan uluslararası öfke, Rus askerleri geri çekildiğinde Ukrayna başkentinin banliyösünde birçok sivili öldürdüklerini görüntüleyen fotoğraflar ve videolara verilen tepkilerle gölgelendi.
Geçen hafta sonu Kiev dışında bulunan cesetlerin bazıları yüzleri aşağı, bazıları ise kıvrılmış haldeydi. Siviller sokakta yürürken, evlerinin bodrumlarındayken veya bisiklet sürerken öldürülmüş gibi görünüyor. Ölülerin çoğunun bulunduğu Buça kasabasındaki bir kadın bahçesinde üç ceset buldu.
Ruslar reddediyor ama görüntüler kanıtlıyor
Kurbanların çoğu başından vurulmuştu. Buça'daki bir adli tabip ekibinin düzinelerce ceset topladığını söyledi. Bazı sakinler, Rusların savaşın ilk günlerinde tankları kasabadan geçerken herkese ateş açtığını söyledi.
Rus yetkililer cesetlerin fotoğraflarını uydurma olarak nitelendirerek sorumluluğu reddetti. Ancak Rus işgali sırasında Buça ve diğer kasabaların çekilen uydu görüntüleri Rus iddialarını çürüttü.
The New York Times tarafından incelenen uydu görüntüleri, Ukrayna kuvvetleri ve gazetecilerin daha sonra cesetleri buldukları konumlar ile aynı koordinatlarda kara noktalar gösterdi. Yani, birçoğunun haftalardır orada yattığını söyleyen tanıkların ifadelerini doğrulandı.
Cenevre Sözleşmeleri ve Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde belirtilen savaş suçu tanımlamaları göz önününde bulundurulduğunda, kasabadaki sivillerin infazları Rus kuvvetlerinin savaş yasalarını birçok kez alenen ihlal ettiğine dair artan kanıtların bir parçası.
Savaş suçu davalarında savcıların işi çok zor. Ancak uluslararası hukuk uzmanları, Buça’da ve Ruslar tarafından boşaltılan diğer kasabalarda vurularak öldürülen sivillerin üzücü görüntülerinin ve tanıkların ifadelerinin soruşturmalar için belge niteliği taşıyabileceğini söylüyor.
Buça'daki saldırının diğerlerinden ayrılan yönleri var
Buça’daki cinayetler, bir doğum hastanesinin ve apartmanların bombalanması, insanların barındığı bir tiyatro binasının yerle bir edilmesi gibi Ukrayna savaşının diğer dehşetlerinden farklı olarak, ne kasıtsız bir hasar olarak değerlendirilebilir ne de Ruslar tarafından kolayca propaganda bahanesiyle reddedilebilir.
Harvard Hukuk Okulu'nda uluslararası savaş suçları kovuşturmaları üzerinde çalışan misafir profesör Alex Whiting "Burada farklı olan, elleri bağlı ve infaz edilmiş sivil görüntülerine sahip olmanız. Bu tamamen farklı bir suç türü. Bu gerçekten de bir suç gibi görünüyor" diye konuştu.
Ukrayna'da savaş suçlarına ilişkin kanıtlar toplayan İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Avrupa ve Orta Asya bölümünün müdür yardımcısı Rachel Denber, cinayetlerin büyük şok yaratmasının kısmi sebebinin savaştaki diğer sivil ölümlerin aksine ayrım gözetmeyen füzeler ve bombalamalardan kaynaklanmaması olduğunu söyledi. Ancak önceki ölümlerin daha az vahşet anlamına gelmediğini de sözlerine ekledi.
Denber “Bence insanların sahadaki bu cesetlere farklı tepki göstermesinin nedenlerinden biri, bu kurbanların ayrım gözetmeksizin değil, kasıtlı olarak öldürüldüklerinden şüphelenmeleridir” dedi.
Rusya 24 Şubat'ta işgale başladığında, üstün gücünün Ukrayna'yı hızla boyunduruğu altına alacağına dair yaygın beklentiler vardı. Ancak Ruslar Ukrayna'nın şiddetli direnişiyle karşılaştıklarında, kısa sürede geniş ölçekli bombalamalara ve füze saldırılarına başvurdu. Sivil ve askeri hedefler arasında çok az veya hiç ayrım yapmadılar. Bazı kent ve kasabaların tamamını, diğerlerin en azından bir kısmını dümdüz ettiler.
Hukuk uzmanları, yakın mesafeden vurulan sivillerin görüntülerinin bazı açılardan daha kişisel bir kötü niyet temsil ettiğini söyledi.
Ukrayna hükümetine danışmanlık yapanlardan biri olan, Cenevre Lisansüstü Enstitüsü'nde uluslararası hukuk profesörü Andrew Clapham, “Sanırım bir düzeyde, kasabanın yıkıldığını gördüğümüzde bu tür şeylerin savaşta olduğunu düşünüyoruz. İnsanlar korkularını bir nevi askıya alıyor ve bunun savaş zamanında olabileceğini söylüyor."
Ancak Kiev çevresindeki cesetlerin, Rusların sivilleri öldürme niyetini açıkça gösterdiğini söyleyen Clapham "Bir mazeret olamayacağı çok daha açık" diye konuştu.
Ukrayna savaşındaki en kötü suçlardan bazılarının bildirildiği yerlerin coğrafi dağılımı şöyle:
Mariupol
Rus işgalinin ilk hedeflerinden biri olan güneydoğu liman kenti az yiyecek, su ve elektrikle haftalardır kuşatma altında. İşgal öncesi 450 bin nüfuslu kentin sakinleri bazı tahminlere göre 100 bin veya daha azına düştü. Rusya'nın 9 Mart'ta düzenlediği füze saldırısı, bir doğum hastanesine ciddi hasar verdi ve belirsiz sayıda kişiyi yaraladı. 16 Mart'ta bir Rus bombalaması yüzlerce sivilin sığındığı, Rus savaş uçağı pilotlarını caydırmak için dışarıda büyük harflerle “çocuklar” kelimesinin yazıldığı Mariupol Drama Tiyatrosu binasını yok etti. Ukraynalı yetkililer içeride 300 kişinin öldüğünü açıkladı. Ukraynalı yetkililer 21 Mart’ta Rusların 4 bin 500 kadar Mariupol sakinini Rus topraklarına taşıdığını söyledi. Bunun zorunlu bir yer değiştirme olduğu onaylanırsa, potansiyel bir savaş suçu teşkil edecek.
Harkov
Doğu Ukrayna'da 1.5 milyonluk nüfusuyla ülkenin en büyük ikinci kenti olan Harkov, geniş bir alana yayılan bombardımana, yasaklanmış füzeler, topçular ve misket mühimmatlarının kullanıldığı Rus hava saldırılarına maruz kaldı. Times tarafından doğrulanan tanık ifadelerine ve videolara göre Harkov’da ilkokullar ve konutlar da yıkıldı. Ukraynalı yetkililer son zamanlarda en az 500 kişinin öldüğünü tahmin ediyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü pazar günü Ukrayna'daki olası savaş suçlarıyla ilgili yayınladığı raporda, Harkov bölgesinde 13 Mart tarihinde Rus askerleri tarafından gerçekleştirilen en az bir tecavüz vakasını belgelediğini belirtti.
Çernigiv
Belarus sınırına yakın kuzey kenti, Rusya'nın Kiev'i erkenden kuşatma teşebbüsünden kaçmaya çalışan birçok sivil için geçici bir sığınaktı. Ancak Ukraynalı askerler işgalcilerin kenti almasını engelledikten sonra, Rus kuvvetleri Çernigiv'i amansız hava saldırılarına maruz bıraktı. Çernigiv'deki görgü tanıkları, Rus saldırılarının okulları yıktığını, hastanelere zarar verdiğini ve ekmek kuyruğunda bekleyen sivilleri hedef aldığını söyledi.
Mıkolayiv
Rus ordusunun Karadeniz limanı Odesa'ya giden yolunu kapatan 500 bin nüfuslu güney sanayi kenti, birkaç Rus kara ve hava saldırısına dayandı. Bir Rus saldırısı düzinelerce insanı öldüren bir deniz askeri kışlasını yok etti. Diğerleri pek ayrım gözetmedi. Füze saldırıları apartmanlara isabet etti. Geçen hafta bir hükümet binasına füze saldırısı düzenlendi ve en az 36 kişi öldü. Hafta sonu ve pazartesi günü, kent ve çevresindeki araçlar ile evlere başka ölümcül saldırılar raporlandı.
Kiev Banliyöleri
Kiev'in kuzeyindeki banliyölerde, özellikle Buça’da birçok sivil ceset bulundu. Ancak pazartesi günü itibariyle kesin bir sayı belirlenmedi. İnsan Hakları İzleme Örgütü pazar günkü raporunda,
4 Mart'ta Buça’lı bir adamın Rus askerleri tarafından yargısız infazını ve birkaç gün sonra kuzeydeki başka bir kasaba olan Vorzel'de bir anne ile 14 yaşındaki kızının öldürülmesini kayıt altına aldı.
Rus işgalcilerin uyguladığı cinsel şiddet de bildirildi. Geçen ay, Ukrayna Başsavcısı Irina Venediktova Facebook gönderisinde, bir Rus askerinin Kiev'in banliyösünde silahsız bir sivili öldürdüğünü ve ardından eşine defalarca tecavüz ettiğini söyledi.
George Washington Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde uluslararası hukukta uzmanlaşmış bir profesör olan Laura A. Dickinson, Kiev banliyölerindeki ceset fotoğraflarının, Kremlin'in inkarlarına bakılmaksızın, Rus kuvvetlerin vahşetine dair en ikna edici işaretlerden bazılarını sunduğunu söyledi: “Kanıtlar oldukça suçlayıcı. Sahte olarak inkar etmek oldukça zor”.
© 2022 The New York Times Company
