Ludwig van Beethoven'ın Für Elise'si belki de dünyada en çok bilinen eserlerden biri, ismini bilmeyenler bile kompozisyonu bir yerden tanıyor. Klasik müziğin en ünlü bestelerinden olan parça, aynı zamanda klasik müziğin en ilgi çekici gizemlerinden biri. Elise'in kim olduğuna uzmanlar karar veremiyor. Büyüleyici komposizyon Für Elise nesiller boyunca piyano öğrenen çocuklar tarafından çalındı ancak Beethoven uzmanı Norman Lebrecht'e göre müzikologlar bu esere ilham veren Elise'yi bulmak için belki de boşuna uğraştı.
'Elise için' bestesi ne Elise için ne de Elis diye biri var
Şimdi önde gelen Beethoven uzmanı The Guardian'la yaptığı röportajda, Elise diye bir eserin hiç olmadığı ya da en azından Beethoven'ın bildiği bir Elise olmadığını iddia ediyor. Norman Lebrecht, yakında çıkacak olan Why Beethoven (Neden Beethoven) adlı kitabında, La minör 25 numaralı Bagatelle'nin Für Elise (Elise İçin) olarak bilinmesinin, 1810 tarihli kayıp el yazmasındaki ithafın yanlış okunmasından kaynaklandığına dair kanıtlar sundu.
Dalgınlıkla torununu düşünmüş
Lebrecht, 1865 yılında emekli Münihli öğretmen Babette Bredl'ın onu ziyarete gelen akademisyen arkadaşı Ludwig Nohl'a 1810 tarihli orjinal el yazmasını okurken, dalgınlıkla kendi torunu Elise'i düşünüp kattığını savunuyor. Ne Bredl ne de torunu Elise, onlarca yıl önce 1827'de ölen Beethoven'la hiç tanışmamıştı. Saygın akademisyen Nohl, elindeki bazı el yazmalarını incelemek üzere Bredl'i ziyaret ediyordu. Bu sayfayı görür görmez heyecanla Beethoven'ı tanıdı ve daha önce bilinmeyen müziği piyanosunda çaldı. Bredl'in izniyle bu notayı kopyaladı ve 1867 tarihli Beethoven kitabına dahil etti.
Elise'yi bulamamak sinir bozucu
Müzik popülerleştikçe, Elise'in kimliği insanların hayal gücünü ele geçirdi. Lebrecht kitabında müziğin kalıcı cazibesi hakkında şunları yazıyor, "Havaalanı bekleme salonlarından telefon zil seslerine kadar dünya üzerinde istila etmediği bir alan neredeyse kalmadı. Ancak, tüm bilgilerin çevrimiçi olarak elde edilebildiği bir çağda, gerçek Elise'yi bulmanın bu kadar zor olması sinir bozucu"
Akademisyenler, Beethoven'ın not defterlerinde Elise'den bahsedilip bahsedilmediğini araştırmak için eserin yazıldığı döneme ilişkin notları incelediler. Geçmişteki adayları tartışan Lebrecht, 1810'da ya da öncesinde sadece iki adayın göründüğünü ancak her ikisinin de elendiğini söyledi. Bunlar arasında kendisine Elise yerine Betty ya da Maria Eva diyen bir şarkıcı da var.
Beethoven kalbini dinledi, hep eli boş döndü
Beethoven tüm zamanların en büyük bestecilerinden biriydi ancak aşk konusunda şanssızdı. Birçok ulaşılmaz kadına aşık oldu. Bunlardan biri olan Therese Malfatti daha sonra başka biriyle evlendi. Lebrecht konu hakkında "Therese, Beethoven'ı biraz cesaretlendirmiş olabilir çünkü bu ünlü ama itibarsız adam tarafından kendisine kur yapıldığı için gururu okşanmıştı. Beethoven ise Fur Elise'yi yazarken 'Onu biraz güldürmek için küçük bir parça yazacağım' diye düşünmüş olabilir" sözlerini kullandı.
Orijinal kompozisyonlar Bredl'a kaldı
Daha sonar Rudolf Schachner adında bir piyanistle turnaya çıkan Therese ise 1851’de öldüğünde aralarında Beethoven’ın orijinal kompozisyonlarının da bulunduğu bütün besteleri böylece Schachner’in eline kaldı. Schachner ise Therese'nin çalışanı ve arkadaşı olduğu için Für Elise el yazmasına sahip olan Bredl'in gayrimeşru oğluydu. Therese'nin ölümünden sonra Schachner iş bulamadı ve ailesiyle birlikte müzisyenlere talep olan Londra'ya taşınmak zorunda kaldı.
Lebrecht kitabında, ailesi onu tekettiği için Bredl'ın yıkıldığını ve belki de Nohl ziyarete geldiğinde onları düşündüğünü, çünkü gelini Elizabeth'in ailelerinde Elise olarak bilindiğini ve torununun Elise olarak vaftiz edildiğini yazdı. Lebrecht'e göre klasik müziğin en önemli kompozisyonlarından biri durumla alakası olmayan birine atfedilmiş olabilir, Beethoven uzmanı Bredl'ın yanlış ithafı için "El yazmasının başlığını 'Für Elise' olarak okuyor, ya torununu düşündüğü için dil sürçmesi olarak ya da Londra'daki küçük Elise'nin bu küçük parçanın tadını çıkarmasını sağlamak için kasıtlı olarak" sözlerini kullandı.
Adı 'Für Therese' olmalı
Kitapta "Parça adını da bu şekilde alıyor. Beethoven ile hiçbir bağlantısı yok. İlla parçanın adını değiştirmek istiyorsanız, o zaman kompozisyonun adı muhtemelen 'Für Therese' olmalı. Ama ne anlamı var ki? Eğer müzik herkes içinse, kime ithaf edildiği fark etmez" sözleriyle bu durumu özetleyen Lebrecht'e göre bütün olay bir yanlış anlaşılmadan ibaret.
"Beethoven'ın kulağına gitse katıla katıla gülerdi"
Uzun süre önce ölen Beethoven'ın bu durumu oldukça komik bulacağını savunan Lebrecht Alman piyanist ve besteci şimdi yaşasaydı bu durum hakkında ne düşünürdü sorularına "Sanırım tüm kariyerlerini hiç var olmamış bir Elise'nin kim olduğunu keşfetmeye adayan akademisyenlere kahkahalarla gülerdi. El yazmasının, bildiğim kadarıyla hiç ayak basmadığı Münih'te, adını hiç duymadığı zararsız bir hanımefendinin eline geçmesi hoşuna giderdi, Beethoven şakadan anlayan bir adam" cevabını verdi.
