Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Uzmanı Doç. Dr. Yücel Yüzbaşıoğlu, enkazdan çıkarılan kişilerde vücut ısısının düşmesiyle görülen hipotermiye dikkat edilmesi gerektiğini belirterek, "Hipotermiye maruz kalan kişiler, yatar pozisyonda, sarsmadan çıkarılmalı. Sert müdahaleler ölümcül kalp ritimlerini tetikleyebilir" dedi.
Yüzbaşıoğlu, yaptığı açıklamada, Kahramanmaraş merkezli depremlerde enkazdan kurtarılan kişilere acil müdahalede dikkat edilmesi gerekenlere ilişkin bilgileri paylaştı. Depremzedeler ve enkaz altından çıkarılanlar için soğuk havayla birlikte oluşabilecek en büyük risklerden birinin vücut ısısının düşmesiyle görülen "hipotermi" olduğuna dikkati çeken Yüzbaşıoğlu, vücudun ısı ortalamasının normalde 36-37 santigrat derece olduğunu, uyku esnasında ise bunun 35,8 santigrat dereceye kadar düşebildiğini anlattı.
Vücut ısısının 35 santigrat derecenin altına düşmesinin "hipotermi" olarak tanımlandığını dile getiren Yüzbaşıoğlu, "Hipotermide vücut, ani ve kısa sürede aşırı değişen ısıya uyum sağlayamaz, kalıcı hasar ve hatta ölüm görülür." ifadesini kullandı.
Üç tip hipotermi var
Doç. Dr. Yüzbaşıoğlu, hipoterminin hafif, orta ve şiddetli olmak üzere üç dereceye ayrıldığını, hafif hipotermide vücut sıcaklığının 32 ila 35 santigrat derece arasında olduğunu, titremeler yaşandığını söyledi.
Orta derecede hipotermide 28-32 derece arasında vücut sıcaklığının görüldüğünü, kişilerde bilinç kaybı, kalp ritim bozukluğu, göz bebeklerinde büyüme gibi semptomların ortaya çıktığını ama titremelerin gözlemlenmediğini dile getiren Yüzbaşıoğlu, bu durumdaki kişileri sıcak tutmaya dönük önlemlerin yanında ısıtılmış serumların damar yolundan verilebildiğini kaydetti.
"Şiddetli hipotermide vücut sıcaklığı 28 santigrat derecenin altındadır"
Yüzbaşıoğlu, "Şiddetli hipotermide ise vücut sıcaklığı 28 santigrat derecenin altındadır. Kişinin bilincinin tamamen kaybolduğu, kalp hızında azalma, ölümcül ritim bozuklukları ve reflekslerin azaldığı bir süreçtir. Bu sürecin devam etmesi durumunda vücut ısısının 24 santigrat derecenin altına indiği dönem ise ölümün gerçekleştiği dönemdir. Hasta ileri yaşam destekleriyle hayata döndürülebilir." diye konuştu.
Vücut ısısını ölçen termometrelerin en düşük 34,4 santigrat dereceye kadar ölçüm yapabildiğine işaret eden Yüzbaşıoğlu, bu nedenle hastalardaki klinik gözlemin, durumun şiddetini gösterebileceğini vurguladı.
"Yatar pozisyonda, sarsmadan çıkarılmalılar"
Deprem bölgelerinde özellikle enkaz altından çıkarılan kişilerde bu belirtilere dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizen Yüzbaşıoğlu, şu uyarılarda bulundu:
"Enkazda hipotermiye maruz kalan kişiler, yatar pozisyonda, sarsmadan çıkarılmalı. Sert müdahaleler, kalp çok uyarılabilir olduğu için ölümcül kalp ritimlerini tetikleyebilir. Ayrıca kişilerin üstündeki ıslak kıyafetlerin hızlıca çıkarılması, mümkünse hastalara ısıtılmış kıyafetlerin giydirilmesi, sıcak battaniyelerle ve ısı kaybını önleyen malzemelerle sarılıp sıcak ortamlara nakledilmeleri gerekiyor. Bilinci açık, yutkunma problemi olmayanlara sıcak içeceklerle destek sağlanıp sağlık kuruluşlarına nakledilmeleri de önemli."
Crush sendromu uyarısı
Türk Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk ise enkaz altında çıkarılan vatandaşlarda görülen Crush sendromuna dikkat çekti ve önemli uyarılarda bulundu.
Erk, "Crush sondromu yaşayan 800 civarındaki hastanın akut tedavisi için yaklaşık 10 bin seanslık diyaliz kitine ihtiyaç duyuluyor. Geçici katater (damar giriş yolu) ile 2 bin seanslık diyaliz malzemesi bağışını vakıf olarak üstlendik. İlk 500 seanslık malzemeyi İstanbul İl Sağlık Müdürlüğüne bugün teslim ettik. Crush sendromu yaşayan bir hastanın tedavisi için yaklaşık 10 -11 seans diyalize ihtiyaç duyuluyor" dedi.
Ezilme (crush) sendromunun böbreklerde kalıcı hasara yol açabileceğine değinen Erk, göçük altında uzun süre kalan kişilerin kurtarılması için sağlık ekiplerinin ve uzman kurtarma ekiplerinin müdahale etmesi gerektiğini söyledi ve afetzedelere sıvı olarak meyve suyu verilmemesinin doğru olacağını söyledi.
Crush sendromu nedir?
Crush sendromu, enkaz altında vücudu baskı altında kaldıktan sonra sağ olarak kurtarılan kişilerde görülüyor. Sendrom aritmi yani kalp ritim bozukluğu, halsizlik, düşük tansiyon, ödem ve kahverengi idrar gibi belirtilerle kendini gösteriyor. Göçük altından kurtulurken tıpkı Yunus gibi ilk başta sağlıklı görünen bu kişiler potasyum ve ezilen doku proteinlerinin kana karışması ve böbrek, kalp, akciğer gibi organları etkilemesi nedeniyle bir süre sonra solunumda güçlük çekiyor. Kan basıncındaki düşme ve solunum yetmezliği de ilk başta sağlıklı görünen depremzedelerin beklenmedik bir anda yaşamlarını yitirmelerine sebep oluyor.
