Evde bir odaya giriyorsun ama neden geldiğini hatırlamıyorsun. Ya da iş yerinden eski bir tanıdığına rastladın ancak ismi bir türlü aklın gelmiyor. Çoğumuz bunun gibi anlık hafıza kayıpları yaşamışızdır ancak orta yaşlarda bu tür aksaklıklar kaygı verici olabiliyor. Yoksa demansın ilk işaretleri mi?
The Guardian gazetesi konuyu Amerikan Nöropsikiyatri Derneği'nin eski başkanı Dr. Richand Restak'a sordu.
Restak “Bir mağazadan çıkıp arabayı nerede bıraktığınızı hatırlamadıysanız bu son derece normal.
Muhtemelen park ederken konsantre olamamışsınızdır, arabanın konumu beyninizde düzgün bir şekilde kodlanmamıştır" diyor.
Ancak arabanızın anahtarlarınızı bulamadıysanız ve sonunda buzdolabından çıktıysa bu genellikle ciddi bir sorunun ilk işareti.
Doktora göre hafıza ile ilgili pek çok sorunda asıl sorumlu dikkatsizlik. İsim hatırlamamak bunun iyi bir örneği. Çünkü beyin önce bir bilgiyi alıyor, sonra pekiştiriyor, bu sayede gerektiğinde o bilgiyi geri çağırabiliyorsunuz.
Ama ilk etapta hiç almadıysanız, o bilgi zaten yok demektir.
Bunamadınız ama dikkat!
Bazı insanların her zaman dalgın olduğu da doğru. Ancak asıl alarm karakter dışı görünen davranış değişiklikleri. Örneğin iyi bir iskambil oyuncusuysanız ve artık kartları eskisi kadar iyi sayamadığınızı fark ederseniz bunu bir alarm olarak değerlendirebilirsiniz.
Restak, hastalarına daha iyi bir hafıza için en geç 70 yaşında alkolü bırakmalarını tavsiye ediyor. Doktor “65 yaşını aştığınızda genellikle gençliğinize göre daha az beyin nöronunuz oluyor. Öyleyse neden onları riske atasınız ki?” diye soruyor. Çünkü alkolün sinir hücrelerine iyi gelmediği biliniyor.
Öğleden sonra kestirmeleri de değerli. Yeni annelerin ve menopozdaki kadınların “beyin sisi” şikayetleri genellikle uyku eksikliğine bağlanıyor.
Restak son kitabında hafıza için yaşam tarzı önerilerinde bulunuyor.
Nitekim kısa süre önce Lancet'in bunama komisyonu tarafından yapılan araştırmalar, Alzheimer vakalarının yüzde 40 kadarının sigara içme, obezite ve ağır içki gibi 12 risk faktörünün azaltılmasıyla önlenebileceği tezini ileri sürüyor.
Restak araştırmaları sırasında bunamanın erken evrelerindeki birçok insanın roman okumayı bıraktığını fark etmiş. Çünkü roman okurken karakterin birkaç bölüm önce ne söylediğini veya ne yaptığını hatırlamak gerekiyor. Restak'a göre karmaşık romanlar okumak iyi bir zihinsel egzersiz.
Monte Cristo tavsiyesi
Kendisinin ve eşinin şu anda Alexandre Dumas'ın Monte Cristo Kontu romanını okuduğunu, kitabın karmaşık karakter yapısının sıkı bir egzersiz sağladığını söylüyor.
Okurken yeni bir karakterin ilk sözünün altını çizmekte, daha sonra gerekirse geri dönmekte bir sorun yok. Önemli olan “okumaya devam etmek için ne gerekiyorsa yapmak.”
Doktorun ilginç bir tavsiyesi de işitme veya görme sorunlarının ihmal edilmemesi. “Çünkü bu sorunlar çarkların dönmesini sağlayan sohbetlere ve hobilere katılmayı zorlaştırıyor. Rahat okumak için belli bir görüş seviyesine sahip olmanız gerekiyor. Aksi halde daha az okuyacaksınız. Bunun bir sonucu olarak da daha az öğrenecek ve diğer insanlar için daha az ilgi çekici bir insan olacaksınız. Tüm bunlar, Alzheimer ve bunamayı uzak tutmanın ve hafızanızı korumanın en önemli parçası olan sosyalleşmeye bağlı.”
Görme ve duyma önemli
Bugüne dek Pentagon'dan NASA'ya pek çok önemli yerde beyin ve davranış üzerine dersler veren Dr. Restak'ın insan beyni konusunda 20'nin üzerinde kitabı var. Son kitabı "The Complete Guide to Memory:
The Science of Strengthening Your Mind" da hafıza sorunlarını ele alıyor.
