"Resmileşti: Ergin Ataman bir dâhi"
Türkiye'nin, 2025 Avrupa Basketbol Şampiyonası'nın yarı finalinde başa baş geçmesi beklenen maçta Yunanistan'ı 26 sayı farkla mağlup etmesinin ardından EuroCup'ın sosyal medya hesaplarından paylaşılan mesajda Ergin Ataman'dan bu şekilde bahsediliyordu.
Adını çoktan Avrupa basketbolunun efsane koçları arasına yazdırmış olan ancak 2014 FIBA Basketbol Dünya Kupası ve EuroBasket 2015 gibi iki büyük turnuvada milli takımın başında istediğini bulamayan Ergin Ataman bugün kariyerinde ilk kez milli takımlar düzeyinde Avrupa Şampiyonluğu için parkeye çıktı. 2000'li yılların başından bu yana çok farklı takımlarla sayısız başarı elde etmiş olan yaşayan efsane Ergin Ataman'ı yakından tanıyalım:
Ergin Ataman, 7 Ocak 1966'da İstanbul'da doğdu. Dedesi Türkiye'nin tanınmış çorap üreticilerinden olan bir iş insanı idi. İlk ve orta öğrenimini İtalyan Lisesi'nde tamamladı. Basketbola da İtalyan Lisesi'nde başladı. Mezuniyetinde sınıf arkadaşları yıllığa “En büyük dileğimiz onun basketbol tarihinde bir çığır açması ve bu sessizlikler dünyasından kurtulmasıdır” diye yazdı. Ergin Ataman, 2022 yılında Hürriyet'e verdiği söyleşide bu notu "Arkadaşlarım bunu nasıl bir öngörüyle yazmışlar, inanamıyorum. Muhtemelen basketbol bağımlılığıma bakarak, 'Bundan avukat, doktor olmaz olsa olsa basketbol adamı olur' demişlerdir" şeklinde yorumladı.
1978 yılında Eczacıbaşı takımında oynadı ardından Yeşilyurt'a transfer oldu. Ergin Ataman'ın basketbolun yanı sıra hayal ettiği bir şey daha vardı; diplomat olmak. Üniversitede Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni kazanamayınca İstanbul Üniversitesi İşletme Bölümünü bitirdi. Üniversitede okurken küçük takımlara koçluk yaptı. Profesyonel anlamda antrenörlüğe Eczacıbaşı altyapısında antrenörlük yaparak başladı.Daha sonra Efes Pilsen alt yapısında antrenörlük yaptı.
Koraç Kupası'nı alan kadroda
Ataman, 1992 yılında Aydın Örs'ün yanında yardımcı antrenör oldu. Bu görevde bulunduğu dönemde, 1992-93, 1993-94 ve 1995-96 sezonlarında Türkiye Ligi şampiyonluğu; 1993-94 ve 1995-96 sezonlarında Türkiye Kupası; 1992 ve 1993 yıllarında Cumhurbaşkanlığı Kupası kazanıldı. Ayrıca, 1996 yılında Türkiye'nin ilk Avrupa kupası olan FIBA Koraç Kupası'nı kazanan ekipte yer aldı.
İlk başantrenörlük deneyimi
Örs’ün yanında Oktay Mahmuti ile birlikte çömezliğini atan Ataman, 1996’da ilk kez başantrenör olarak Türk Telekom’un başına geçti. Takım o sezonu Efes Pilsen’in ardından ikinci sırada bitirdi. Play-off’larda Tuborg Pilsener’i 3-0, Ülkerspor’u ise 3-2 ile eleyerek finale çıktı. Finalde Efes Pilsen’e 4-1 yenilse de, Türk Telekom kulüp tarihinde ilk kez EuroLeague’e katılma hakkı kazandı. Ataman yönetimindeki takım, 3 Eylül 1997’deki Cumhurbaşkanlığı Kupası maçında Efes Pilsen’i 78-75 yenerek tarihindeki ilk kupayı müzesine götürdü.
Ataman, 1997 Avrupa Basketbol Şampiyonası’nda başantrenör Ercüment Sunter’in ekibinde, Türkiye Millî Basketbol Takımı’nın yardımcı antrenörü olarak görev aldı. Turnuvayı milli takım sekizinci sırada bitirdi.
1998-99 sezonunda herhangi bir takım çalıştırmayan Ataman, bu süreyi Amerika Birleşik Devletleri’nde geçirdi. Stanford Üniversitesi’nde gözlemci olarak bulunarak basketbol antrenörlüğü üzerine incelemeler yaptı ve kendini geliştirme fırsatı buldu. Türkiye'ye döndüğünde Karşıyaka'nın başına geçti.
İzmir temsilcisiyle ligde liderliğini sürdürürken Efes’ten gelen başantrenörlük teklifi, Ataman’ın kariyerinde dönüm noktası oldu. Karşıyaka’daki başarılarına rağmen Efes onun için geçmişinden gelen güçlü bir aidiyet duygusunu barındırıyordu. Teklifi kabul edip lacivert-beyazlıların başına geçtiğinde, aslında sadece takım değiştirmiyor; kariyerini Avrupa sahnesine taşıyacak adımı atıyordu.
Avrupa'daki ilk Türk antrenör
Yardımcı antrenörlük döneminde Koraç Kupası’nın kazanılmasında pay sahibi olan Ataman, bu kez takımın başında EuroLeague’de Final Four başarısına imza attı. Her ne kadar o sezon beklenen kupa gelmese de, Avrupa basketbolunun en gözde liglerinden biri olan İtalya’nın dikkatini çekmeyi başardı. Henüz sadece 36 yaşındayken, Toskana bölgesinin takımı Montepaschi Siena’nın başına geçti. Böylece Türkiye'den Avrupa'da başantrenör olarak görev yapmış ilk isim oldu. Bu takımla 2001-02 sezonunda Saporta Kupası'nda şampiyon oldu. Ataman, Siena dönemini şu sözlerle anlatıyor:
"Hayatımın kırılma anı henüz 34 yaşındayken Siena’dan altığım transfer teklifiydi. Bu macera beni uluslararası bir antrenör haline getirdi. O takımla ilk kez Avrupa’nın iki numaralı kupasını kazandık, bir sonraki yıl da bir numaralı kupada Final Four yaptık. Bunlar Siena için hayal bile edilemeyecek başarılardı. Bu bakımdan Siena’da çok önemli bir misyon üstlendim ve oradaki arkadaşlarım da bunu hala söylüyorlar. Siena’da hala eski günlerle ilgili gazete yazıları çıktığında o günlerden bahsediyorlar. Benim için bunu başarmak bir Türk spor adamı olarak çok güzel."
Ülker ile Türkiye'ye döndü
Ataman’ın Türkiye’ye dönüşü, Efes Pilsen’in en büyük rakibi Ülker’le oldu. 2003’te göreve başladığında, Efes’in başında yakın arkadaşı Oktay Mahmuti, Fenerbahçe’nin başında ise eski hocası Aydın Örs bulunuyordu. Ülker’de geçirdiği dönemde üç Türkiye Kupası ve üç Cumhurbaşkanlığı Kupası kazandı. Ancak 2006’da magazin basınında çıkan bazı haberler nedeniyle istifa etti. Ataman’ın sezon ortasında bırakmak zorunda kaldığı Ülker, o yılı Türkiye Basketbol Ligi’nde şampiyon olarak tamamladı. Takım ise sezon sonu Fenerbahçe’yle birleşerek basketbol faaliyetlerini sarı-lacivertli camia altında yürütmeye başladı.
Ataman ise, bu kez İtalya’nın Fortitudo Bologna takımının yolunu tuttu. Bir yılın ardından bu kez siyah-beyazlıların teklifi üzerine yeniden Türkiye'ye döndü.
Ataman, 13 Haziran 2007’de Beşiktaş ile anlaştı ve iki gün sonra sözleşmeyi imzaladı. 2007-08 sezonunda Beşiktaş, normal sezonu 24 galibiyet ve 6 mağlubiyetle lider bitirdi. Yarı finalde Türk Telekom’a elendiler. Türkiye Kupası’na çeyrek finalde veda eden Beşiktaş, Avrupa arenasında ise dikkat çekici bir performans sergiledi. ULEB Cup’ta normal sezonu namağlup tamamlayan ekip, son 32 ve son 16 turlarını geçmesine rağmen çeyrek finalde Galatasaray’a tek sayıyla kaybederek turnuvadan elendi. Ataman, 28 Mayıs 2008’de Beşiktaş’tan ayrıldı. Ataman, bu dönemde takımın da kullandığı fitness salonunda eşi Berna Ataman ile tanıştı.
Bir gün sonra Ataman, Efes Pilsen ile iki yıllık sözleşme imzaladı. 2008-09 sezonunda takımı hem ligde hem de Türkiye Kupası’nda şampiyon yaptı, ancak EuroLeague’de grup aşamasında elendi. 2009-10 sezonunda ise Efes Pilsen ligde yeniden normal sezonu lider bitirdi, finalde Fenerbahçe’ye kaybederek ikinci oldu. Türkiye Kupası’nda yarı finalde elenirken, EuroLeague’de de son 16 turunu geçemedi. 4 Haziran 2010’da kulüp, Ataman ile yolları karşılıklı anlaşmayla ayırdığını duyurdu.
Üç kupalı Beşiktaş dönemi
Ataman, 5 Ocak 2011’de ikinci kez Beşiktaş’ın başına geçti ve kısa sürede takımı yeniden yapılandırarak Türkiye Kupası’nda finale taşıdı. 2011-12 sezonu ise Beşiktaş ve Ataman için tarihi bir dönem oldu. NBA lokavtı sayesinde Deron Williams ve Semih Erden gibi yıldızları kadrosuna katan siyah-beyazlılar, sezon sonunda üç büyük zafer kazandı: 37 yıl aradan sonra gelen lig şampiyonluğu, kulüp tarihindeki ilk Türkiye Kupası ve FIBA EuroChallenge şampiyonluğu!
Bu başarılarla Beşiktaş, hem Türkiye’de hem de Avrupa’da ses getirirken, Ataman da kariyerindeki ikinci Avrupa kupasını kazanarak adını Türk basketbol tarihine altın harflerle yazdırdı.
Bu dönemde Beşiktaş Başkanlığı'nı yürüten Yıldırım Demirören ve Ergin Ataman arasında geçtiği iddia edilen bir diyaloğa göre, Beşiktaş Başkanı Yıldırım Demirören ve yönetim kurulu, sezon sonunda basketbol takımı için İstanbul’daki lüks bir restoranda kutlama yemeği düzenler. Yemek bitiminde hesabı ödemek isteyen Demirören’i başantrenör Ergin Ataman durdurur ve şöyle der:
“Sezon boyunca kulüp için çok harcama yapıyorsunuz, istediğimiz her transferi gerçekleştiriyorsunuz. Bu kez müsaade edin hesabı ben ödeyeyim, karşılığı olmasa da bir teşekkür olarak kabul edin.”
Ancak Ataman'ın ardından Beşiktaş Basketbol Takımı'nın başına geçen Ahmet Kandemir ise Ataman'ın elde ettiği şampiyonluğun yıldız transferler ile geldiği belirterek Ataman'ı eleştirir:
"Bazen siz büyük işler başardıktan sonra arkanızda bir şeyler bırakabilirisiniz. Ama enkaz da bırakabilirisiniz. Tamamen yaşlı ve parayla gelen oyuncular Ergin Ataman'la birlikte takımdan ayrıldılar. Dolayısıyla o dönemden geriye sadece 3 kupa kaldı."
Galatasaray ve EuroCup şampiyonluğu
Ataman, 2012’de Galatasaray’ın başına geçti ve ilk sezonunda takımı 23 yıl aradan sonra lig şampiyonluğuna taşıyarak üç farklı kulüple şampiyonluk yaşayan ilk başantrenör oldu. Galatasaray’la Türkiye Kupası’nda final gördü, EuroCup’ta mücadele etti ve 2014’te kulüp tarihinin ilk EuroLeague play-off başarısını yakaladı. Ancak sonraki yıllarda yaşanan maddi sıkıntılar nedeniyle önemli oyuncularını kaybeden takım, inişli çıkışlı performanslar sergiledi. Tüm zorluklara rağmen Ataman, 2016’da Galatasaray’a tarihi bir başarı daha yaşattı ve kulübü EuroCup şampiyonu yaparak bu turnuvayı kazanan ilk Türk antrenör unvanını aldı. 2017’ye gelindiğinde ise Galatasaray ligde ve EuroLeague’de orta sıralarda yer alırken, Ataman’ın dönemi Avrupa’da kazanılan kupalarla hafızalara kazındı.
Yuvaya dönüş
Ergin Ataman, 18 Aralık 2017’de üçüncü kez Anadolu Efes’in başına geçti. Takım, onun gelişiyle birlikte Türkiye Ligi’nde toparlandı ve normal sezonu üçüncü sırada tamamladı. Play-off’ta yarı finalde elense de, Türkiye Kupası’nda finale kadar yükselip Tofaş’ı yenerek Ataman yönetimindeki ilk kupasını kazandı. EuroLeague’de ise sezonun ilk bölümünde aldığı kötü sonuçlar nedeniyle son sırada yer alan Efes, Ataman’ın dokunuşuyla birkaç galibiyet daha alsa da turnuvayı yine sonuncu tamamladı.
2018-19 sezonunda kadrosunu Shane Larkin, Vasilije Micić ve Adrien Moerman gibi yıldızlarla güçlendiren Anadolu Efes, Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı kazanarak sezona başladı. Türkiye Ligi’nde normal sezonu zirvede bitiren Efes, play-off finalinde Fenerbahçe’yi mağlup ederek 10 yıl aradan sonra şampiyonluk elde etti. Aynı sezonda EuroLeague’de de tarihi bir başarıya imza atan Ataman’ın ekibi, Barcelona’yı çeyrek finalde eleyip ilk kez Dörtlü Final’e çıktı. Yarı finalde Fenerbahçe’yi farklı mağlup ederek finale yükselen Efes, CSKA Moskova’ya kaybederek ikinci oldu, ancak kulüp tarihine ilk EuroLeague finalini yazdırdı.
Ataman CSKA mağlubiyetinin ardından yaptığı açıklamada "Bu akşam koç olarak kötü olduğumuzu düşünüyorum. Kendimi kötü hissediyorum. Mağlubiyetten dolayı bütün sorumluluğu üzerime alıyorum" diye konuştu. Ancak Fenerbahçe taraftarından Ataman'a yöneltilen küfürlü tezahüratlar da maç kadar konuşuldu. Ataman maç sonrası yaptığı açıklamada "Avrupa Ligi organizasyonu da bu konuda umarım önemli girişimler yapar. Bana yapılan ağır hakaretler ve küfürler, bu güzel organizasyonun kara lekesiydi." şeklinde konuştu.
Obradovic rekabeti
Fenerbahçe taraftarı ile sinirlerin gerilmesinde Obradovic ile Ataman arasındaki rekabetin payı çok büyüktü. Hem Türkiye'de hem de THY Avrupa Ligi'nde büyük bir çekişme içinde olan Fenerbahçe Beko Başantrenörü Zeljko Obradovic ile Anadolu Efes Başantrenörü Ergin Ataman arasında sezon boyunca sık sık tansiyon yükseldi.
Galatasaray'ın başında olduğu dönemde bu rekabete ilişkin konuşan Ataman, Hürriyet gazetesine verdiği söyleşide şöyle demişti:
"Obradovic’in Fenerbahçe’ye gelmesinin sebebi Ergin Ataman! Bana karşı alabilecekleri en büyük koz olduğu için, Yıldırım Obradovic’i getirdi. Çünkü ondan önce hep kaybettiler… Ne zaman ki Obradovic geldi, işte o zaman bir denge geldi. İlk senesinde oynanmayan ve 7. maça gelen bir final serisi. Sonra bütçe farklarından dolayı Fenerbahçe’nin, Galatasaray’a üstünlük kurduğunu söyleyebilirim. Sonuçta, Fenerbahçe’ye bir katkım olmuş. Ataman’ı yenmek için Obradovic’i getirdiler, Fenerbahçe de Avrupa’nın en büyüklerinden biri haline geldi.”
Obradoviç'ten çok şey öğrendiğini de dile getiren Ataman “Taktiksel açıdan birçok şey öğrendim. Zeljko’nun takımları, maç içerisinde birden fazla savunma stratejisini uygulamaya hazır takımlar olurlar. Mesela bir anda beş kısaya dönüp sizi şaşırtabilirler. Bu nedenle onun takımlarına karşı oynarken her şeye hazırlıklı olmam gerektiğini biliyorum. Ekibimle sıkça oturup Zeljko’nun maçlardaki hamlelerini analiz ediyoruz” dedi.
Obradovic ve Ergin Ataman, kariyerlerinde ilk kez yaklaşık 22 yıl önce 2 Ekim 1997'de karşılaştı. Benetton'u çalıştıran Obradovic ile Türk Telekom'un başında bulunan Ergin Ataman, İtalya'nın Treviso şehrinde Avrupa Ligi maçında ilk kez rakip oldular. Bu karşılaşmadan Obradovic'in takımı 71-66 galip ayrılmıştı.
Kariyerlerinde 53 kez birbirlerine rakip oldu. İkilinin bugüne kadar birbirleriyle oynadıkları maçlarda Obradovic 32 kez, Ergin Ataman ise 22 defa sahadan galip ayrıldı. İki koç, EuroLeague'de daha önce birbirlerine 17 kez rakip oldu. İkilinin EuroLeague'deki 18 maçından 12’sini Obradovic, 6’sını ise Ergin Ataman kazanmayı başardı.
Pandemi nedeniyle kaybedilen şampiyonluk
2019-20 sezonuna Cumhurbaşkanlığı Kupası’nı Fenerbahçe’yi yenerek kazanan Anadolu Efes, hem ligde hem EuroLeague’de güçlü bir başlangıç yaptı. Normal sezonun büyük bölümünü lider götüren Efes, 28 maçta 24 galibiyet alarak zirvede yer aldı. Ancak COVID-19 pandemisi nedeniyle sezonun iptal edilmesi, Ataman yönetimindeki ekibin muhtemel bir EuroLeague şampiyonluğunu elinden aldı.
Beklenen EuroLeague zaferi
2020-21 sezonunda Efes, Türkiye Ligi’nde yalnızca bir yenilgiyle normal sezonu lider tamamladı ve play-off’larda rakiplerini rahat geçerek şampiyon oldu. EuroLeague’de ise normal sezonu üçüncü sırada bitiren takım, Real Madrid’i çeyrek finalde eledikten sonra Dörtlü Final’de CSKA Moskova’yı ve finalde Barcelona’yı mağlup ederek kulüp tarihindeki ilk EuroLeague şampiyonluğunu kazandı. Bu başarıyla Ergin Ataman, EuroLeague’i kazanan ilk Türk başantrenör olurken, aynı zamanda dört farklı Avrupa Kupası’nı kazanan üçüncü antrenör unvanını elde etti.
Bireysel kariyerinin en büyük zaferini elde eden Ataman, başarının kokusunu aldıktan sonra yeni hedefini hemen belirledi: Üst üste iki şampiyonluk!
Efes, beklentilerin altında kalarak başladığı sezonda zor da olsa Final Four’a yükselmeyi başardı. Belgrad’da düzenlenen yarı final maçında ev sahipliğini üstlenen Sırp yıldız Vasilije Micic’in son saniyede bulduğu üçlükle finale yürüyen Efes, şampiyonluk maçında da Real Madrid’i geçerek modern EuroLeague tarihinde Maccabi ve Olympiakos’un ardından üst üste iki sezon şampiyon olan ilk takım oldu.
Ancak Efes, 2022-2023 sezonunda beklentilerin altında kalınca Ergin Ataman ile Efes'in yolları bir kez daha ayrıldı. Ataman Efes'e şu sözlerle veda etti:
"Benim için kolay olmadı. Bu kadar yıldan sonra yani ben Anadolu Efes’te bir profesyonel gibi değil, amatör gibi çalıştım. İleride Anadolu Efes efsanesi olarak adlandırılırsam ne mutlu bana."
Dipten, zirveye
Ergin Ataman, 2023 yazında Panathinaikos’un başına geçtiğinde kulüp, efsane koç Zeljko Obradovic döneminden beri uzak kaldığı ihtişamlı günlerini arıyordu. Avrupa basketbolunun en köklü takımlarından biri olan Panathinaikos, son yıllarda hem Yunanistan Ligi’nde hem de EuroLeague’de beklentilerin çok uzağında kalmış, taraftarların hayal kırıklığı büyümüştü. Ligde 17. sırada bulunan takımın başına geçen Ataman ise kariyerinin en bilinen özelliğini, yani dibe vurmuş bir takımı yeniden zirveye taşıma iddiasını, Atina’da sahaya koyma fırsatı buldu.
Göreve gelir gelmez büyük bir kadro yapılanmasına giden Ataman, özellikle yıldız transferlerle takımın enerjisini yükseltti. Agresif oyun anlayışı, net hedef koyan açıklamaları ve karizmatik liderliğiyle kısa sürede hem oyuncular hem de taraftar üzerinde güçlü bir etki yarattı. İlk sezonunda Panathinaikos’u EuroLeague’de zafer getirirken, Yunanistan Ligi’nde de şampiyonluk yarışına soktu. Ataman’ın Atina’daki performansı, yalnızca saha içi başarılarıyla değil, aynı zamanda kulübün Avrupa’daki saygınlığını yeniden kazandırma çabasıyla da öne çıktı. Böylece Panathinaikos, uzun süredir özlemini duyduğu rekabetçi kimliğine yeniden kavuştu; Ataman da “yeniden inşa eden” koç portresini bir kez daha pekiştirdi.
Kaynak: Gazete Oksijen
