Avrupa kıtasının en heyecan verici futbol etkinliklerinden biri olan EURO 2024, Almanya ve İskoçya’nın Allianz Arena’da bugün yapacağı maçın ilk düdüğüyle başlayacak. Ev sahibi ülke Almanya’nın 10 farklı şehrinde oynanacak olan turnuvada Türkiye de yer alıyor. Milli takımları ağırlayan ülkenin Fransa olduğu Euro 2016, Türkiye’den de birçok taraftarı çekmiş, acentelerin şampiyonaya özel tur paketleri geliştirmesine yol açmıştı. Fakat bu defa EURO 2024 için tur hizmeti sunan acente sayısı gözle görülür bir biçimde azaldı. Millilerin bu turnuvada stadyumlardaki yegane destekçisi, Avrupa ülkelerinde yaşayan yaklaşık 5.5 milyon Türk olacak gibi görünüyor. Çünkü vize problemi nedeniyle tur düzenleyen acente sayısı sıfıra indi, artık yalnızca VIP hizmet sunan acentelerin özel hizmetleri var.
1.2 milyar euro kazandırmıştı
EURO 2016’da 2 gece 3 günlük, uçakla seyahat edilen tur paketleri maç bileti de dahil 4-5 bin euro arasında değişkenlik gösteriyordu. Bu bedeller de dönemin kuruyla 13-16 bin liraya tekabül ediyordu. Limoges Üniversitesi bünyesinde kurulan Centre de Droit et d’Économie du Sport’a (Spor Ekonomisi ve Hukuku Merkezi) göre şampiyona, ev sahibi Fransa’nın ekonomisine 1.2 milyar euro’luk katkıda bulunmuş ve 613 bin ziyaretçi getirmişti. 2020’deki turnuva ise pandemi nedeniyle ertelendi ve 2021 yılında 11 ayrı ülkede düzenlendi. Ancak pandemi kısıtlamaları halen sürdüğünden stadyumlara sınırlı sayıda taraftar alındı ve spor turizmi de bir nebze sekteye uğradı. Bu turnuva dijital ortamda en çok izlenen spor etkinliklerinden biri oldu: Finali yaklaşık 328 milyon kişi izledi. Maç başı ortalama izleyici sayısı ise 100 milyondan fazlaydı. Pandemi sonrası dünyada spor turizmi pazarı normale dönüyor, ancak Türkiye için bu şampiyona, öncekiler gibi olmayacağa benziyor…
“Artık turnuva turları yok”
Prontotour Marka Müdürü Mehmet Güneli, 2016’daki turnuvada şirket olarak maç bileti dahil tur paketleri hazırladıklarını söylüyor ve ekliyor: “Ama artık bu tür özel paket hazırlayan çok fazla acente yok. İçinde bulunduğumuz dönemde daha çok deniz tatili ve kültür turları rağbet görüyor. Şampiyona turları daha çok niş paket üreten acenteler tarafından düzenlenir oldu ve sektörel bazda oranı çok azaldı. Bizim gibi kitlesel turizmi hedefleyen büyük hacimli şirketler böyle turlar düzenlemiyor. Çünkü 2016’dan bu yana vize alırken randevu süresi uzadı, vize alma oranı da düşüş sergiliyor. Böyle bir seyahat planının önündeki en büyük engel de bu. Tura başvurdunuz, maç biletiniz de sağlandı ama diyelim ki vize alamadınız. İşte, müşteriler de böyle bir riske girmekten yana değil.”
Rağbet vizesiz ülkelere
“Şu aşamada izlediğimiz strateji şampiyona döneminde ilgili şehirlere denk düşen turların zaman planlamasını talep olduğu takdirde maçlara göre ayarlamak ve dileyenlere boşluk yaratmaktan ibaret. Zaten genel bazda da vize isteyen ülkelere yönelik bir umutsuzluk var. Bu ülkelere rağbette düşüş gözlemliyoruz. Vize istemeyen ülkeler turlarda öne çıkıyor. Son dönemde Mısır’ın cazibesi çok arttı. Aldığımız başvuruların büyük bölümü Mısır turlarına yönelik. Çünkü ilk olarak fiyat bakımından çok avantajlı bir destinasyon. Türkiye’nin güney sahillerindeki fiyatların yarısına 5 yıldızlı otellerde konaklamak mümkün. Vize yok. Hem kültür hem de deniz tatilini birlikte yapabiliyorsunuz.”
Vize alamayacaklarını düşünüyorlar
“Mısır’ı Balkanlar takip ediyor. Yine Dalmaçya taraflarında deniz, Kotor gibi noktalarda ise kültür tatili yapılabiliyor ve yine görece hesaplı bir coğrafya. Vize sorunu da çok yaşanmıyor, ülkelerin büyük kısmı vizesiz zaten. İnsanlarda artık vize alamam belki diye bir düşünce var, o yüzden turizmin doruk noktası olan 2016-2018 arası periyoda göre talep daha düşük. Vize almanın yanı sıra verilen vizenin süresi de problem. Çok kısa verildiğinde anlamı kalmıyor, insanlar da mesela bir aylık, altı aylık vizeler için uğraşmak istemiyor. Yine de yurtdışı çıkışlarda belirgin bir düşüş gözlenmemesinin ilk nedeni yine vizesiz gidilebilen ülkelere gösterilen rağbet. İkincisi de Türkiye’de tatil yapmanın artık çok daha maliyetli bir hal alması.”
Orta gelirli karşılayamıyor
TatilSA Genel Müdürü Kurtuluş Dağlı da tıpkı Prontotour gibi kendilerinin de Euro 2016’da şampiyonaya özel, maç bileti dahil turlar düzenlediklerini, ama artık bu metottan vazgeçtiklerini belirtiyor. Dağlı, spor turizminin Türkiye’de gerilemesinde temel etmen olarak vize sorununu işaret etse de yanı sıra başka bir konuya daha değiniyor: “BDDK, 31 Temmuz 2023’te yurtdışı seyahat, tur ve hizmetlerine ilişkin kredi kartı harcamalarında taksidi sınırlandırdı. Bu da spor turizmi alanındaki turların azalmasına neden olan faktörlerden biri. Ekonomik koşullar da bunu tetikliyor. Takdir edersiniz ki taraftarların büyük bir kısmı orta gelirli insanlardan oluşuyor. Önceki şampiyonalarda orta gelirliler de bu turlara katılabilirken artık böyle bir turun maliyeti onlar için karşılanabilir olmaktan çıktı.”
Gidenler bireysel gidiyor
“Şimdi yalnızca belli bir sosyoekonomik seviye üzerinde olan kişiler bu tür turnuvaları takip edebilir. Şampiyonayı takip etmek isteyenlerin çoğunun da zaten halihazırda vizesi oluyor ve bireysel olarak yurtdışına çıkıyorlar. İşte bütün bunlar dolayısıyla tüketicilerin büyük kısmını oluşturan grup artık bu tür niş turizm aktivitelerinden ziyade vizesiz ve ekonomik olarak daha rahat hissedebileceği destinasyonlara kayma eğiliminde. Bu koşullar altında Gürcistan ve vize istemeyen Balkan ülkeleri şu anda çok rağbet görüyor. Arnavutluk da bizim için önümüzdeki yıllarda önemli bir turizm destinasyonu olma yolunda ilerliyor.”
Vize engelliyor
Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) Yönetim Kurulu Üyesi Yıldırım Taş, vize sorununun bu turların yapılmasını engellediğini, alınacak riskin çok büyük olduğunu söylüyor: “Almanya Konsolosluğu’ndan iki aydır kimse randevu alamıyor. Böyle bir ülkeye tur düzenlemek çok büyük bir risk. Hem yolcular hem de acenteler aksi durumda büyük mağduriyetler yaşayabilir. Talep yok değil, var, futbol bir tutku sonuçta. Ben de tur düzenleyip düzenlemediğimize ilişkin birçok telefon aldım. Ama vize probleminden dolayı yapamıyoruz.”
“Her maça uçak kalkardı”
“Böyle bir tur düzenlemek için charter uçak kaldırmak gerekiyor. Bunlar da 210 kişilik olur. Aradaki farkı şu şekilde açıklayayım: Euro 2016’da sadece Türkiye’nin maçları için değil, turnuvadaki her maça uçak kalkıyordu. Biz futbolu seven bir halkız. Şimdi tek bir uçak bile kalkmıyor. Ancak belli bir gelir seviyesinin üstünde olan ve vizeleri halihazırda bulunan insanlar turnuvayı takip edebiliyor.”
