Küresel enerji kuruluşu Ember’ın yayımladığı yeni bir rapora göre, dünya geçen yıl İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ilk kez elektriğinin yüzde 40’ından fazlasını temiz enerji kaynaklarından üretti.
Ember Salı günü yayımladığı raporunda, bu artışın başını çeken kaynağın güneş enerjisi olduğunu belirtti. Güneş enerjisi üretimi 2012'den bu yana her üç yılda bir iki katına çıkarak dikkat çekici bir büyüme gösterdi. Nükleer enerji, hidroelektrik ve rüzgar enerjisindeki artışlarla birlikte düşük emisyonlu elektrik üretimi yüzde 40,9 seviyesine ulaştı.
Güneş enerjisi kritik bir rol oynuyor
Londra merkezli Ember'ın genel müdürü Phil MacDonald, “Güneş enerjisi, küresel enerji dönüşümünün motoru haline geldi. Elektrik talebinin hızla arttığı bir dünyada, güneş enerjisi hem büyüme hızı hem de kullanım hacmiyle kritik bir rol oynuyor” dedi.
Ancak temiz elektrik üretimi, dünya çapında artan enerji talebini karşılamakta zorlanıyor. Bu da verilen temiz enerjiye geçiş çabaların fosil yakıtların elektrik üretimindeki payını azaltmak ve sera gazı emisyonlarını düşürmek için yeterli olmadığı anlamına geliyor.
Soğutma ihtiyacı elektrik tüketimini arttırıyor
Ember, geçen yıl bu dönüşümün başlayacağını öngörmüştü. 2024 Küresel Elektrik Değerlendirme Raporu, fosil yakıtların elektrik üretimindeki payının 2024'te yüzde iki azalacağını ve bunun uzun vadeli bir düşüşün başlangıcı olacağını tahmin ediyordu.
Ancak geçen yıl rekor sıcaklıklar ve sıcak hava dalgaları bu beklentiyi boşa çıkardı. Soğutma ihtiyacının artması nedeniyle elektrik tüketimi yüzde dört yükseldi. Bu da fosil yakıtların elektrik üretimindeki miktarının artmasına neden oldu. Yine de yenilenebilir kaynaklar rekor bir artış göstererek fosil yakıtların büyüme alanını büyük ölçüde daralttı.
Ember; artan sıcaklıklar, veri merkezleri, yapay zekâ ve elektrikli araçlar gibi yeni taleplerle yükselen enerji ihtiyacına rağmen, yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklarının bu talebin önüne geçeceğini savunuyor. Raporda, “Talep artışının geçmiş yıllardan daha yüksek olacağı kesin, ancak Ember’ın analizleri temiz enerji büyümesinin bu artışı aşacağını ve fosil yakıt yatırımlarını uzun vadede riskli hale getireceğini gösteriyor” denildi. Bu dönüşümün ne zaman gerçekleşeceği ise henüz net değil.
Enerji Ajansı uyarıyor
Bu soru oldukça kritik çünkü Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2023’te yayımladığı raporunda, küresel sıcaklık artışının 2100 yılına kadar 1,5°C ile sınırlandırılabilmesi için fosil yakıt kullanımının 2030’a kadar yüzde 25, 2050’ye kadar ise yüzde 80 azaltılması gerektiğini belirtmişti.
IEA ayrıca, bu hedefe ulaşmak için yenilenebilir enerjiye yapılan küresel yatırımların 2030’ların başına kadar yılda yaklaşık 4,5 trilyon dolara çıkması gerektiğini ifade etmişti. O dönemde bu hedefin henüz yarısına bile ulaşılamamıştı. Ajans ayrıca, yeni fosil yakıt çıkarımı, taşımacılığı ve rafinasyonuna yapılan tüm yatırımların da son bulması gerektiğini vurgulamıştı. Ancak bu adımlar henüz atılmış değil.
Rapor Çin ve ABD'yi de mercek altına aldı
Ember’ın raporu, dünyanın iki büyük ekonomisi olan ABD ve Çin arasındaki enerji dönüşümündeki farklara da işaret etti. Raporda, “Çin 2024’te küresel güneş ve rüzgar enerjisi artışının yarısından fazlasını gerçekleştirdi ve hem temiz enerji üretiminde hem de teknolojisinin yaygınlaştırılmasında dünya lideri konumuna geldi” denildi.
ABD ise doğalgazda Çin’in tam tersi bir rol üstlendi. Geçen yıl dünyada en fazla doğalgazdan elektrik üreten ülke olan ABD, küresel doğalgaz kaynaklı elektrik üretimi artışının yarısından sorumluydu. Avrupa Birliği genelinde ise doğalgazdan elektrik üretimi 26 TWh azaldı ve bu düşüş üst üste beş yıl devam etti.
Ember ve IEA verileri uyuşuyor
Ember’ın bulguları büyük ölçüde IEA’nın verileriyle örtüşüyor. IEA, bu yıl yenilenebilir enerjinin elektrik, ulaşım ve ısıtma dahil olmak üzere toplam enerji tüketiminin yüzde 38’ini karşıladığını bildirmişti.
Küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlamak için IEA’nın önerilerine göre 2030’a kadar kurulu yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına çıkarılması, enerji verimliliğinin her yıl ikiye katlanması, enerji sektöründeki metan emisyonlarının yüzde yetmiş beş azaltılması ve elektrikli araçlar ile ısı pompalarının satışlarının keskin şekilde artırılması gerekiyor.
