Dans ve playback videolarıyla çıkış yapan TikTok kendisini “internetteki son güneşli köşe” olarak tanıtıyordu. Uygulama, yalnızca beş yıl önceki lansmanından bu yana 1 milyardan fazla kullanıcıya ulaşarak Silikon Vadisi’nin sosyal medya yöneticileri üzerinde soğuk duş etkisi yarattı. Ancak “güneşli” uygulamanın karanlık bir tarafı olduğuna inananlar da var.
Uygulamanın sahibi ByteDance’in merkezi, gözetim ve propaganda bağımlısı Çin’de. TikTok’un nüfuzu artarken yaklaşan ABD ara seçimleri öncesinde Kongre’deki Cumhuriyetçiler de Demokratlar da uygulamanın Amerikan siyaseti içine sızan bir “Truva atı” olduğu iddiasıyla fırtına kopardı.
Haklı endişeler
TikTok hakkındaki endişeler haklı. Uygulamanın denetimsiz kalması Çin Komünist Partisi’nin düşmanları için bir güvenlik riski oluşturuyor. TikTok’un Batı’da güvenli bir şekilde çalışmasının bir yolunu bulmak, ABD-Çin ilişkilerinin bozulduğu bir dönemde küresel ticaretin ve internetin bozulmadan kalıp kalamayacağına dair bir test anlamına geliyor.
TikTok’un basit arayüzünün gerisinde korkunç derecede gelişmiş yapay zeka, yaygın adıyla AI yatıyor. İnsanların nelerden hoşlandığını öğrenme becerisi, TikTok’un Facebook’un yarı süresinde ilk 1 milyar kullanıcısını kazanmasına yardımcı oldu.
Amerika’da ortalama bir kullanıcı, her gün uygulamada normal bir kullanıcının Instagram’da harcadığından yüzde 50 daha fazla zaman harcıyor. TikTok’un gelirlerinin bu yıl 12 milyar dolara, 2024’te ise 23 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Facebook taklit ediyor
TikTok’un rekabet üzerindeki etkisi çok büyük oldu. Adını Meta olarak değiştiren Facebook’a sosyal medyaya hakim olduğu iddiasıyla davalar açılmıştı. Bugün bu tür endişeler artık marjinal görünüyor çünkü teknoloji hisseleri düşerken özel olarak Facebook da büyük darbe aldı. Şimdi ürünlerini TikTok’u taklit ederek geliştirmeye çalışıyor. Şimdiye dek hep Amerika Çin’i “taklitçi kapitalizmle” suçlardı. TikTok konusunda roller değişmiş görünüyor.
Manipülasyon korkusu
Donald Trump, başkanlığının sonuna doğru ByteDance’i TikTok’un ABD ayağını Amerikalı bir sahibe satması için uğraşmış ancak bunu başaramamıştı. Bugün, TikTok Trump dönemindeki büyüklüğünün iki katına ulaştı.
En sık altı çizilen risk, veri gizliliği. Çin hükümetinin ülkedeki firmalardan istediği verileri talep etme hakkı var. Çoğu TikTok’çunun dans figürlerinin Çin Komünist Partisi tarafından analiz edilmesine itirazı yok ancak uygulamanın video seli içinde Çin’in kendi içinde inşa ettiği dijital cezaevine eklemek üzere yüz ve ses verileri toplanabilir.
TikTok ile ilgili daha büyük olan ve yeterince kabul görmeyen sorun ise uygulamanın Çin’e geniş yabancı kullanıcı kitlesini manipüle etme şansı tanıması. TikTok bir eğlence ortamı olmaktan çıkarak büyük bir haber platformuna dönüştü. Uygulamayı açtığınızda şarkılar ve skeçler arasında Yüksek Mahkeme protestolarını veya İngiltere’deki Boris Johnson yönetiminin nasıl patladığını da göreceksiniz. Amerikalı kullanıcıların dörtte biri TikTok’u bir haber kaynağı olarak gördüklerini söylüyor. Ana akım medyanın zayıf olduğu ülkelerde bu oran yüzde 50’ye kadar çıkıyor.
Bu, TikTok’un sahibinin Çinli olmasını ciddi bir endişe kaynağı haline getiriyor. Çin hükümeti, yerel medyaya aktif olarak müdahale ediyor. TikTok’un içerik moderatörleri Çin dışında. Ancak uygulamanın algoritması Pekin’den besleniyor. İnce bir ayarla mesela Covid-19’un Çin’den çıktığını sorgulayan veya Ukrayna’daki savaşla ilgil olarak NATO’yu suçlayan videolar ön plana çıkabilir. Her kullanıcının önüne çıkan videolar kişiselleştirilmiş olduğundan böyle bir müdahaleyi fark etmek çok zor olur.
TikTok, böyle bir müdahalenin gerçekleşmediği konusunda ısrar ediyor. Ancak medyayı manipüle etmeye takıntılı olan otoriter bir hükümetin zorbalığına maruz kalan bir şirket açıkça risk oluşturur. Bu fikrin paranoyakça olduğunu düşünen herkes Çin’in Hong Kong’da yaptıklarına bakmalıdır. Yeni güvenlik mekanizmaları oluşturulmazsa Batılı ülkeler bir gün TikTok’u kapatmak zorunda kalabilir.
Kodlar denetlenmeli
TikTok, Amerikan kullanıcılarının verilerinin bir Amerikan firması olan Oracle tarafından tutulduğu ve TikTok’un Çin’deki personelinin sınırlı erişime sahip olduğu bir çerçeve üzerinde Amerikalı düzenleyicilerle birlikte çalışıyor. Manipülasyon sorununu çözmek için TikTok üçüncü tarafların algoritmasını incelemesine izin vermeyi teklif etti. Ancak yapay zeka programlarının kara kutusunu anlamak gerçekten zor.
Karşınıza çıkan bir sürü Trump yanlısı video Pekin’deki birinin müdahelesini mi gösteryior yoksa izleyicilerin kutuplaştırıcı içeriklerden hoşlandığını mı? Yine de kaynak kodlarını göstermek ve algoritmanın nasıl güncellendiğinin sürekli olarak denetlenmesine izin vermek bir miktar güvence sağlayacaktır.
Bundan daha zor adım, TikTok’un bağımsızlığını desteklemek olacaktır. ByteDance’in TikTok yönetimini ana şirketten ayırma çabaları daha da ileri gitmeli. TikTok, kendi bağımsız kuruluna karşı nihai sorumlu olmalıdır, bu kurulun Çin dışından üyeleri olmalıdır. Mülkiyet ve oy hakları yabancılara daha fazla söz hakkı verecek şekilde dağıtılmalı, bunun için örneğin Çin dışındaki bir borsada kayıtlı olmalıdır. Tüm bunlar, TikTok’un gerçekten özerk olduğunu kanıtlamaya yarayacaktır.
Çin TikTok’un kodunun kamuya açılmasına itiraz edebilir. Kurumsal kontrolü yabancılara bırakma konusunda istekli olmayacaktır. Ancak şirketleri kontrol altında tutan otoriter yönetim bu şirketlerinin küresel olarak hassas sektörlerde faaliyet göstermesini istiyorsa bu tür uyarlamaların gerekli olacağını kabul etmelidir. Aksi halde TikTok ve benzeri şirketlerin Batı’da tamamen yasaklanması kaçınılmaz olacaktır.
Konuşmalar sızdı: İzliyorlar
BuzzFeed News, geçen ay 80’den fazla dahili TikTok toplantısından sızan ses kayıtlarını değerlendirerek Çin’deki ByteDance çalışanlarının ABD’deki TikTok kullanıcıları hakkında halka açık olmayan verilere eriştiğini yazdı.
BuzzFeed News tarafından incelenen kayıtlar, dokuz farklı TikTok çalışanından Çin’deki mühendislerin Eylül 2021 ile Ocak 2022 arasında ABD verilerine erişimi olduğunu belirten 14 ifade içeriyor. TikTok’un güvenlik departmanının bir üyesi Eylül 2021 toplantıda “Her şey Çin’den görülüyor” diyor. Başka bir eylül toplantısında, bir direktör, Pekin merkezli bir mühendisten “her şeye erişimi olan usta yönetici” olarak bahsediyor.
TikTok’tan karşı hamle
TikTok gizemli algoritmasına yönelik eleştirilere yanıt verebilmek amacıyla”Sizin İçin Sayfası”nda (FYP) önemli değişiklikler yaptı.
FYP, kullanıcıların izlemek istediği içerik türünü bulabilmesi ve yeni videolar arasında gezinmelerini sağlaması nedeniyle beğeni kazanmıştı. Ancak bu özellik algoritmanın insanları sağlıksız veya radikal video türlerine teşvik edebileceğinden endişe edenlerin eleştirilere de yol açtı.
Şirket halen FYP’nin nasıl çalıştığını açıklamayı reddediyor ve belirli videoların neden ortaya çıktığını açıklamıyor. Ancak, sağlıksız videoları kaldırmayı kolaylaştıracak, gençlerin uygunsuz içeriği görmesini engelleyecek ve önerileri daha çeşitli hale getirecek yeni araçlar ekliyor.
Bu yeni araçların ilki, insanların belirli kelimeleri veya hashtag’leri eklemesine ve bunları sizin için sayfasından filtrelemesine olanak tanıyor. Şirket ayrıca gösterilen gönderi türlerini çeşitlendirmek ve insanların üst üste görüntülendiğinde sağlıksız hale gelebilecek çok sayıda gönderiyi izleme tuzağına düşmesini önlemek için de yeni araçlar arıyor.
