İstanbul’daki yabancı yerleşimi belli ilçe ve mahallelerde yoğunlaşıyor. Zira bir bölgeye yerleşen göçmen, tavsiye veya ‘memleketlisine’ yakın olma arzusu ile belli mahalle ve ilçelerde öbeklenmeler meydana getiriyor. Bu durum ise zaman içinde sorunlara yol açtığı için, 16 Mayıs 2022’de yabancı oturumuna bir kısıtlama getirildi. Yabancı nüfus oranının yüzde 25’i geçtiği 54 ilde 781 mahalle yabancı oturumuna kapatıldı. İkinci kısıtlama ise 30 Haziran’da geldi. Bu kez yüzde 25 oran yüzde 20’ye indirildi ve Türkiye genelinde 1169 mahalle yabancı oturumuna kapandı. Bu listeye İstanbul’un Fatih ve Esenyurt ilçeleri de eklendi.
İstanbul’da 54 mahalleye yasak
Ekim 2022’ye gelindiğinde İstanbul’da yasak getirilen ilçe sayısı 10’a çıktı. İstanbul’da yabancılara getirilen son sınırlama ise 5 Aralık 2022 tarihinde açıklandı. Buna göre 10 ilçe dışında toplam 54 mahallede daha aynı yasağın geçerli olduğu kamuoyuna duyuruldu. Gerekçe olarak da bu mahallelerde yabancı nüfusun toplam nüfusun yüzde 20’sine ulaştığı gösterildi. Bir başka ifadeyle bu 54 mahallede yaşayan her 5 kişiden biri yabancı uyruklu. Yapılan bu açıklamalar mahalle bazında değerlendirildiğinde megakentin yaşadığı yabancı sorunu çok net olarak ortada. İstanbul’da toplam 964 mahalle bulunuyor. Yasak getirilen 10 ilçedeki toplam mahalle sayısı ise 219. Bu rakama son yasaklı mahalleler listesi eklendiğinde ortaya 273 mahalle çıkıyor. Bu sayı ise İstanbul’daki mahallelerin yüzde 28.3’üne denk geliyor.
İstanbul’un genel nüfusu 2021 sonu TÜİK verilerine göre 15 milyon 840 bin 900. Son 11 ayda ise nüfusun 16 milyonu aştığı tahmin ediliyor. Göç İdaresi Müdürlüğü verilerine göre İstanbul’da yaşayan yabancıların sayısı 1 milyon 255 bin 811. 2 Aralık 2022 verilerine göre bu yabancıların 550 bin 527’sini ‘Geçici Koruma Kapsamı’ndaki Suriyeliler oluşturuyor. Geriye kalan 701 bin 516 yabancı ise ikamet izin belgesine sahip. Bu rakamlara yasa dışı yollardan Türkiye’ye giriş yapıp kaçak olarak yaşayan göçmenler dahil değil.
Yoğunluk Fatih’te
Yabancı oturumunun en yoğun olduğu ilçelerin başında Fatih geliyor. 2021 Aralık itibarıyla yaklaşık 383 bin kişinin yaşadığı ilçe nüfusunun Temmuz 2022 verilerine göre 74 bin 725’ini yabancılar oluşturuyor.
Yabancılara geçici oturum izni alan ya da resmi işlemlerini yapan kurumlardan Türk Permit danışmanlık şirketinin sahibi Murat Şahin bu konudaki gözlemlerini şöyle aktarıyor: “Devletin uyguladığı yüzde 20 sınırı aşıldığında yasaklama devreye giriyor.Bu yasaklar sadece nispeten ucuz yerleşim yerlerinde değil daha pahalı yerleşim yerlerinde de uygulanıyor. Örneğin Beşiktaş’taki Yıldız, Sarıyer’de 1453 projesinin de bulunduğu Maslak, Şişli’nin göbeği Mecidiyeköy Mahallesi yoğunluk yüzünden yabancı oturumuna kapandı.”Murat Şahin son birkaç yılda Türkiye’ye gelen yabancı profilinde önemli bir değişiklik yaşandığına dikkat çekiyor:
Profilde önemli değişiklik var
“Türkiye’yi, daha çok yakın olduğu için Iraklılar ve kültürü daha yakın buldukları için başta Türkmen, Özbek, Kırgız olmak üzere Türki cumhuriyet vatandaşları tercih ediyordu. Buna bir de Gürcüleri eklemek gerek. Iraklılar, yaşam şartlarını yükseltmek adına geliyorlar. Diğerlerinin amacı ise çalışıp para kazanmak. Son dönemde önce Ukraynalılar geldi. Sonra Avrupa’ya geçtiler. Ardından Rusya ve İranlılar gelmeye başladı. Ruslar şu an birinci sırada. Maddi durumları iyi. Doğal olarak bazı ev sahipleri de bu durumdan çok memnun ve evlerini peşin paraya kiraya veriyorlar.”
Yabancıların yerleşim tercihlerini de şöyle açıklıyor Şahin: “Son dönemde maddi durumu iyi olan Ruslar çoğunlukta, onları İran ve Iraklılar izliyor. İranlılar birbirlerine yakın olmak istemiyor. Hatta son dönemde Pangaltı’yı tercih ediyorlardı. Ama birçoğunun buradan da taşınmaya başladığını duyuyoruz. Buna karşın Ruslar ve Iraklılar genelde birlikte olmak istiyor. Dolayısıyla bir bölgeye gittiklerinde diğerleri de onları takip ediyor. Son dönemde ise hiçbir yasağın uygulanmadığı Anadolu Yakası revaçta. Kartal ve Maltepe’deki yeni yapılan binalara çok rağbet gösteriyorlar.”
45 bin kaçak geri gönderildi
Göç İdaresi İstanbul’da kayıt dışı düzensiz göçmenlerle ilgili yürütülen çalışmaların verilerini paylaştı. Buna göre 1 Ocak – 12 Aralık 2022 tarihleri arasında 158 bin 584 yabancıya işlem yapıldı. Bunlardan yaklaşık 25 bini Afgan olmak üzere toplam 45 bin 155 kaçak göçmen İstanbul Havalimanı’ndan ülkelerine geri gönderildi. 106 bin 497’si ise sınır dışı edilmek üzere geri gönderme merkezlerine transfer edildi.
Yasaklı ilçeler
Avcılar 457.981 Mahalle Sayısı: 10
Bağcılar 744.351 Mahalle Sayısı :22
Bahçelievler 605.300 Mahalle Sayısı: 11
Başakşehir 503.243 Mahalle Sayısı: 10
Esenler 447.116 Mahalle Sayısı: 17
Esenyurt 977.489 Mahalle Sayısı: 43
Fatih 382.990 Mahalle Sayısı: 57
K.Çekmece 805.930 21
Sultangazi 349.985 15
Zeytinburnu 293.839 13
Toplam: 5.568.214 219
