Enerji düşünce kuruluşu Ember'in verilerine göre Türkiye 2024 yılının ilk dört ayında Almanya'yı geride bırakarak Avrupa'nın en büyük kömür yakıtlı elektrik üreticisi oldu. Türkiye'nin Nisan ayındaki 36 terawatt saatlik (TWh) kömür yakıtlı elektrik üretimi, aynı dönemde Almanya'nın 34,6 TWh'lik üretimini ve Avrupa'nın üçüncü en büyük kömür kullanıcısı Polonya'nın 31,3 TWh'lik kömür yakıtlı elektrik üretimini aştı.
Türkiye'nin bölgesel kömür sıralamasındaki yükselişinin ana nedeni, Ocak-Nisan döneminde Almanya'nın kömür kullanımındaki keskin düşüş oldu. 2023'ün aynı dönemine kıyasla yüzde 32 daha az olan bu düşüş, söz konusu zaman dilimi için kayıtlardaki en düşük seviyeydi. Türkiye'nin kömür yakıtlı üretim toplamı, 2023'ün aynı aylarına kıyasla yaklaşık yüzde 3 daha azdı ancak bu dönem için kayıtlara geçen en yüksek ikinci rakamdı ve 2019'un ilk dört ayına göre yaklaşık yüzde 6'lık bir artışa işaret ediyordu.
Son beş yılda kömür kullanımı azaltıldı
Buna karşılık, Nisan ayı boyunca Almanya ve Polonya'nın kömür yakıtlı üretimi 2019'un aynı aylarına göre sırasıyla yüzde 42 ve yüzde 19,4 oranında azaldı ve bu da büyük kuzey Avrupa ekonomilerinde son beş yılda elektrik üretiminde kömür kullanımını azaltmaya yönelik sürekli bir çabaya işaret ediyor. Almanya ve Polonya'daki kamu hizmetleri bu yıl kömür kullanımında daha fazla kesinti yaparsa, 2024 yılı Avrupa'nın enerji dönüşümü çabalarında bir dönüm noktası olabilir ve emisyon odağını yerleşik endüstriyel ekonomilerden kömürün önemli bir enerji yakıtı olmaya devam ettiği gelişmekte olan bölgesel pazarlara kaydırabilir.
Temiz enerji dönüşümü
Almanya, Polonya ve kuzey ve batı Avrupa'daki diğer zengin ekonomilerde temiz enerji üretim kapasitesinin son zamanlarda hızla artması, kömürün bu güç sistemlerindeki statüsünün azalmasında etkili oldu. Ember'e göre 2022 ve 2023 yılları arasında temiz üretim kapasitesi Almanya'da yüzde 9, Polonya'da yüzde 21,4, Hollanda'da yüzde 21, İtalya'da yüzde 9,6 ve İspanya'da yüzde 8 oranında arttı. Bu artış kısmen fosil yakıtlardan enerji dönüşüm çabalarına yardımcı olmak için tasarlanan büyük devlet sübvansiyonları sayesinde gerçekleşti.
Kömüre bağımlılar
Buna karşılık, Türkiye'deki temiz üretim kapasitesi 2022'den 2023'e yüzde 4,5 oranında arttı. Temiz enerji üretim kapasitesindeki yavaş büyümeye ek olarak, Türkiye, Çekya ve Sırbistan, Bulgaristan ile birlikte Avrupa'nın kömüre en bağımlı enerji sistemlerinden bazılarına ev sahipliği yapıyor. 2024'ün ilk dört ayında kömür, Türkiye'deki toplam elektrik üretiminin ortalama yüzde 34'ünü, Çekya'da yüzde 35'ini, Bulgaristan'da yaklaşık yüzde 30'unu ve Sırbistan'da yüzde 59'unu oluşturdu.
Bu ortalamalar Almanya'da yüzde 21, Avrupa genelinde ise yüzde 13 civarında. Türkiye'nin kömüre olan bağımlılığı, ülkenin Avrupa'daki en hızlı ekonomik büyüme oranlarından birine sahip olmasıyla güçleniyor. Uluslararası Para Fonu'nun veri ve tahminlerine göre, Türkiye'nin reel gayrisafi yurtiçi hasılası 2019'dan 2024'e kadar yılda ortalama yüzde 4,5 oranında büyüyecek. Bu büyüme hızı Avrupa ortalamasından 3,5 kat, küresel ortalamadan ise yaklaşık 1,6 kat daha hızlı ve ülkenin toplam enerji ihtiyacının da benzer ölçüde arttığı anlamına geliyor.
