Sevdiklerinize yılbaşında ne hediye alacağınıza dair sosyal medyadan fikir bulmaya çalışıyorsanız Aralık ayı size bitmek bilmeyen bir çile gibi görünebilir. Karşınızdaki kişiyi ne kadar iyi tanıyor olsanız da hediye verirken neye daha çok sevineceğini kestiremeyebilirsiniz. Böyle durumlarda her karar ilişliniz için bir sınav gibi görünebilir. The Guardian’a konuşan West Virginia Üniversitesi'nden Profesör Julian Givi hediye seçmek konusunda "Çok fazla zihinsel enerji gerektiriyor" diyor.
Hediye verme bilimi öğrenilebilir
Nitekim hediye seçimleri hataya son derece açıktır. Givi ve diğer araştırmacılar bu nedenle paramızı boşa harcamamamız ve ilişki kurma şansımızın kaçmaması için bir dizi bilişsel önyargıyı tespit etti. Hediye verme sanatı ve bilimi öğrenilebilir bir kavram ve en yaygın hataları tespit ederek sevdiğiniz kişiye maksimum mutluluk yaşattığınızdan emin olmanızı sağlayabilir.
Anın ötesini düşünün
Hatalarımızın çoğu bir tür miyopluktan kaynaklanır. Burada hediye veren kişi alışverişteki tek bir anın etkisine odaklanır. Yani kısa süreli haz ve en büyük tepkiyi yaratacak hediyeyi bulma çabası. Ancak hediye alan kişiler uzun süreli mutluluk getiren hediyelere daha fazla minnet duyarlar.
Gülümseme hipotezi
Singapur Ulusal Üniversitesi'nden Prof Adelle Yang “Burada doğal perspektif bir açık var” dedi. Yang buna “gülümseme hipotezi” diyor ve yaptığı bir dizi anketle bu fikre dair güçlü kanıtlar buldu. Şimdi Sevgililer Günü’nü düşünün. Hediye alan kişiler öncelikle kısa sürede yaprakları dökülecek bir buket çiçek almayı tercih eder. Oysa ki anketlerde hediye alan kişilerin haftalarca bakabilecekleri ev bitkisi tercih ettiği ortaya çıktı.
Araştırmada çok daha ilginç bir durum daha bulundu. Yang, hediyeyi açarken orada fiziksel olarak bulunamayacak ve karşısındaki kişinin tepkisini göremeyecek olan kişilerin hediye seçiminde daha iyi karar verme eğiliminde olduklarını buldu. İnsanlar hediye alacakları kişinin istek listesinde yer alan bir hediyeyi almak yerine sınırların dışına çıkma eğilimindedir. Hediye veren kişi, paket açıldığında sürprizi görmek ister, hediyeyi alan kişi ise istediği hediyeyi almayı tercih eder.
Carnegie Mellon Üniversitesi'nde hediye verme psikolojisi üzerine çalışan Prof Jeffrey Galak, "Şaşırtıcı hediyeler iki kat sorunlu olur. Sadece yanlış bir şey yapmakla kalmıyorsunuz, aynı zamanda yakın arkadaş ya da sevgiliyseniz bu konuda hiçbir şey yapamazsınız” dedi. Sonuç olarak iade etmek nankörlük gibi görünebilir.
Maddiyat yerine deneyimlerinizi düşünün
Gülümseme hipotezi neden maddi hediyeler almayı tercih ettiğimizi de açıklayabilir. Örneğin konser biletleri veya workshop yerine şık bir saat ya da kolye almayı tercih ediyoruz. Ancak yeni ve heyecan verici deneyimler genel olarak daha fazla mutluluk getirme eğilimindedir.
Fiyat etiketlerini unutun
Birçok insan hediye verirken sadece fiyat etiketine odaklanır. Maliyet arttıkça karşımızdaki kişiye saygımızın da arttığını zannederiz. Ancak psikolojik araştırmalar, parasal değerin önemini fazlasıyla abarttığımızı gösteriyor. Galak “Bütün kanıtlar maliyetin hediyenin ne kadar mutlu ettiğiyle çok az ilişkisi olduğunu gösteriyor” dedi.
Bencillikten vazgeçin
Bazı durumlarda hediye vereceğimiz kişinin kıskançlığından bile etkilenebiliriz. Örneğin hediye vereceğiniz kişinin güneş gözlüğü istediğini hayal edin. Onun seveceğini bildiğiniz bir tane gözlük bulursunuz ancak kendi gözlükleriniz bunun yanında çok sönük kalacağı için hediyeyi almaktan vazgeçersiniz. Bu gibi durumlarda, insanlar sıklıkla daha düşük kaliteli bir hediye seçmeyi tercih ederler. Yani kendi kıskançlık duygularını tetiklemek yerine, alıcıyı hayal kırıklığına uğratma riskini tercih ederler. Givi, "Hediye vermeyi bir fedakarlık eylemi olarak düşünüyoruz. Bencilliğimizi kenara bırakırsak daha iyi seçimler yapabiliriz” dedi.
Duygusallık korkusu aşın
Birine yeterince yakın hissediyorsanız, ilişkinizi kutlayan bir fotoğraf veya not defteri gibi duygusal değeri olan bir şeyi tercih edebilirsiniz. Duygusal hediyeleri düşünürken insanlar genellikle arkadaşlarının veya partnerlerinin daha yüksek fiyat etiketine sahip ve daha pratik kullanıma sahip bir hediye almayı isteyebileceğinden endişe duyar. Ancak Givi ve Galak'ın araştırması bu varsayımların yanlış olduğunu gösteriyor. İnsanlar daha büyük duygusal yankı uyandıran hediyeler almayı tercih eder.
