Matematik nedir, ne işe yarar?

Tarihin en başarılı ders kitabı, M.Ö. 300’de yazıldı. İskenderiyeli Öklid’in Elemanlar’ı binlerce yıl boyunca “iyi eğitimli” herkesin okuması gereken kitaplar arasında sayılageldi. (Türkçe’ye 2019’da çevrildi.) Bir ders kitabı nasıl 2300 yıl güncelliğini koruyabilir? Diğer bilim dalları kuramlarını doğa karşısında sınar, sınavda çakanları çöpe atıp fikir değiştirerek gerçeğe yaklaşmaya çalışır, yanlışlanan kuramlara dayalı müfredatı güncellerken Öklid’in onca asır önce yazdıkları nasıl hâlâ doğru olabiliyor? Yanıt Elemanlar’ın konusu olan matematiğin diğer “bilme” uğraşlarından farkında gizli. Matematik gerçek dünyanın hem içinde hem de dışındadır. İlkokul öğrencilerine geometriyi tanıtmak için “Ali’nin kare şeklinde bir tarlası var” gibi “gerçek hayat” örnekleriyle başlansa da detaylı düşündüğünüzde işin rengi değişir. Kağıda çizdiğiniz bir “kare” gerçekten, “resmen” bir kare midir? Kaleminizin ucu ne kadar sivri olursa olsun, bıraktığı izin eni daima sıfırdan büyüktür (aksi takdirde çizgileri göremezdiniz) ama matematikçilerin gözünde bu “doğru parçaları”nın enleri yoktur. Karenizin gerçek kenarları çizdiğiniz bu “kalın” çizgilerin neresine denk gelmektedir? Ali (yuvarlak gezegenimizin kıvrık yüzeyindeki) arazisine mükemmel (kıvrılmayan, “dümdüz”) bir kare çizebilir mi?

Gerçek dünyanın dışına çıkmak

Makul ve tutarlı cümleler seçilir