Siber iktidar mücadelesi

Kimilerinin “Dezenformasyon Yasası” kimilerinin ise “Sosyal Medya Sansür Yasası” olarak adlandırdığı; benim de geçen haftaki yazımda kapsamını ve sebep olacaklarını ele aldığım yasa teklifi Adalet Komisyonu’ndan geçtikten sonra TBMM Genel Kurulu’nda ertelendi ve yürürlüğe girmedi. İptal edilmesi zaten olası değildi fakat (sanıyorum) birilerinin aklına ayarı bozulan kantarın sahibini de tartma ihtimali geldi. Birkaç gün “ıslah suyuna” yatırılıp lekelerinden arınacak ve yeniden gündemimize gelecek.İletişimden halkın nasıl nasipleneceğinin derdine düşen tek ülke Türkiye değil. Doğu yanımızdaki neredeyse her ülke internet platformlarını denetlemek, sınırlamak, engellemek ve mümkünse vatandaşlarını mecbur ettiği yerli ve milli seçenekleri hayata geçirmek için yarışıyor. Bu hırsın arkasında üç temel faktör var. En kadim olanı, bahse konu coğrafyaya hakim olan otoriter yönetimlerin yaşamın her alanını kontrol etme tutkusu. Neredeyse sınırsız sosyalleşme seçenekleriyle internet, devletlerin “suyun başını tutma imtiyazını” zayıflatıyor. Dahası, kafa karıştırıcı bir özgürlük alanı yaratarak otoritenin algısını bozuyor. Kamu otoritesinin söylemi dışındaki her çatlak sesin “dış mihrak” olarak yaftalanması bu yüzden. İkinci faktör, etkisi yüz yıl önce kanıtlanmış propaganda ve dezenformasyon faaliyetlerini sekteye uğratma ihtimali. İnsanlık bu iki teknikle bir hakikatin nasıl yoktan inşa edilebildiğini gördü. Ancak bu yumuşak güç internet ile birlikte artık herkesin eline geçti. İktidar söylemine parazit karıştıran bu ihtimalin lanetlenip bertaraf edilme çabası kimse için sürpriz değil. Son gerekçeyse bu ağların kimi zaman gerçekten “dış kaynaklı” dezenformasyon, provokasyon ve istihbarat için kullanılıyor olması. Devletlerin böylesi çabalara karşı tahammülsüzlüğü anlaşılmaz değil. Fakat bu ihtimal uğruna alınan tedbirler çoğu zaman pire için yakılan yorganları anımsatıyor. Devlet üstü şirket Kazakistan, Çin, Türkiye, İran ya da Nijerya gibi ülkelerde bir internet platformunun devletten, hükümetten ve istihbarat kurumlarından bağımsız çalışabilme ihtimali dahi hayal edilebilir değil. Oysa ABD Ulusal Güvenlik Teşkilatı’nın (NSA) 2007 yılında başlattığı ve 6 yıl sonra kurumun sözleşmeli çalışanı Edward Snowden’ın itirafıyla ortaya çıkan PRISM skandalı bize ABD istihbarat kuruluşlarının kendi ülkelerindeki sistemlere sızabilmek için yasadışı yollara başvurmaktan dahi kaçınmadığını göstermişti. Çünkü hem yasalar böylesi bir erişimi zorlaştırıyor hem de şirketler istihbarat kurumlarıyla bilgi paylaşmaya yanaşmıyordu. (PRISM ifşasının ardından ABD’yi terk etmek zorunda kalan Snowden, sürgün hayatını sığındığı Rusya’da sürdürüyor.) Hesaplarını askıya alarak kendi devlet başkanını dahi susturabilecek; kelimenin tam anlamıyla “devletler üstü” yeni bir küresel gücün doğum sancılarına ve iktidar savaşına şahit oluyoruz. Biz faniler için kim dost, kim düşman ayırt etmek hiç de kolay değil. Örneğin yakın zamana dek bireysel haklar konusunda devlet otoritesine karşı her tür mücadeleyi veren Avrupa halkları, şimdi ABD merkezli bu küresel devlerin “şerrinden” devlet ve hükümetlerine sığınmış halde. İşin ilginci, ABD’de de durum farklı sayılmaz. İki hafta önce sayısı onlarca yerel şirket ve iş örgütü Kongre’ye başvurarak Facebook, Amazon ve Google gibi olağan şüphelilerin dizginlenmesini talep etti. Destekçileri arasında bizzat sektör içinden Spotify, DuckDuckGo ve Yelp gibi sürpriz internet girişimleri de bulunuyor. Konuyu sahiplenen senatörler, bu şirketlerin güçlerini sadece kendi çıkarları için kullanmamaları konusunda düzenlemeler yapma sözü verdi. Bu ne ilkti ne de son olacak. İştah açan zorlu pazarlar İnternet ile mücadele turnuvasında liderlik yarışından hiçbir zaman kopmayan Nijerya tam ters kanattan atak üstüne atak geliştiren bir başka örnek. Hükümet Google, Twitter, Facebook, WhatsApp, Instagram ve TikTok başta olmak üzere akla gelen neredeyse bütün sosyal ağları ülkesinde bir şirket kurup vergi vermeye, kanun karşısında bir yetkili atamaya ve devletin ilgili kurumlarına uygunsuz bulunan içerikleri silme yetkisi vermeye mecbur tuttu (tanıdık gelmiş olmalı). Öyle ki bu uğurda ülkenin en popüler ağı Twitter 6 ay boyunca erişime engelli kaldı. 215 milyona yakın nüfusu ve 145 milyon internet kullanıcısıyla Nijerya, hiçbir girişimin arkasını dönmeyi göze alabileceği bir “pazar” değil. Söz konusu girişimler şu ana dek aralarında top çevirerek zaman geçirmeyi başardıysa da bu hiçbir şeyin garantisi değil. Benzer talepleri giderek yükselen bir tonda dile getiren (ve 755 milyon internet kullanıcısına sahip) Hindistan da bir diğer mayınlı bölge.Yakın zamana dek siyasiler, hükümetler ve devletler arasında dönen iktidar oyununa katılan küresel internet devleri teamüllere pek hakim değil. Oyunu kuralına göre oynamak bir yana; tamamen yeni bir kural setini dayatmak istedikleri de ortada. Yetmez gibi tribündeki seyircilerin bir kısmının da sahaya inip oyuna dahil olduğu enteresan bir çekişmenin ortasındayız. Kazanmak isteyen tarafın mükafatı belli gibi. Esas mesele mağlup olanın neyi kaybedeceği. Hidrojen yakıtı havada ve karada çığır açıyor ● Hızlı gıda zinciri McDonald’s, araca servis yapan restoranlarında yapay zeka destekli ses tanıma teknolojisi kullanmaya başladı. Deneme amaçlı 24 restoranda kullanıma sunulan sistemde sipariş otomasyon sistemi üzerinden alınarak hazırlanıyor. Şu an yüzde 80 başarı oranına sahip yapı yüzde 93 seviyesine ulaştığında mevcut diğer şubelere de entegre edilecek. Hidrojen motorlu Apricale. ● Britanya / Imperial College London Üniversitesi’nin gerçekleştirdiği bir modellemeye göre 2021 yılı boyunca dünya genelinde yürütülen COVID-19 aşılamaları 19.8 milyon kişinin hayatını kurtardı. ● İnternet canlı yayınları konusunda en tutkulu ülkelerden Çin, bireysel özgürlükler konusuna antipatisiyle bilinen devlet yönetimiyle köşe kapmaca oynuyor. Yürürlüğe giren son düzenlemede Çinli sosyal medya fenomenlerinin canlı yayınlarda lükse ve israfa özendirme, Çin Komünist Partisi’nin otoritesini zayıflatıcı sözler sarf etme gibi 31 adet davranışı yasaklandı. Bu kapsamda ayrıca “ehil olmayan” kişilerin ekonomi, hukuk ve sağlık konularında konuşması cezaya tabi olacak. ● Instagram, küçük yaştaki kullanıcılara özel düzenlemelerini daha iyi uygulayabilmek adına bu haftadan itibaren yeni bir yöntem kullanmaya başlıyor. Buna göre kullanıcılar 18 yaşından büyük olup olmadığını belirlemek için 30 gün içinde silinmek üzere kimlik kartını yükleme, yaş analizi yapan Yoti adlı hizmete selfie video yükleme ya da 18 yaş üstü olduğu onaylanmış 3 farklı kullanıcıdan referans alma seçeneklerinden birini kullanmak zorunda kalacak. Sistem şimdilik sadece ABD’de kullanılacak. (video) ● Amazon, yapay zeka destekli akıllı hoparlörü Echo Dot cihazlarına sahibinin sesini öğrenerek taklit edebilme yeteneği ekledi. Bu sayede istenirse hayatını kaybeden eski kullanıcıların sesleri cihazda “bir şekilde” yaşamaya devam edebilecek. Hidrojen motoruyla çalışan helikopter. ● Airbus, “sürdürülebilir uçak yakıtı” inisiyatifi kapsamında geliştirdiği hidrojen motoruyla çalışan H225 kodlu helikopterinin ilk uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. ● Britanya merkezli otomotiv girişimi Viritech, geliştirdiği hidrojen motorlu performans aracıyla 1.000 HP güç sunuyor. 1 tondan hafif “Apricale” adlı model böylelikle hidrojen kategorisinde 1 kilograma 1 beygir sınırını aşan ilk araç olarak kayda geçti. ● ABD / Colorado Boulder Üniversitesi, üretimindeki temel bileşenlerden kalker / kireç taşı yerine “coccolithophores” adlı bir mikroalg (yosun) kullanarak karbon salımına sebep olmayan yöntemle çimento üretmeyi başardı. Söz konusu organizma fotosentez işlemi sürecinde depoladığı karbon kabukları ile ısıtılmış kireç taşına denk bir mukavemet sunuyor. (video) ● Çin / Sichuan Üniversitesi, deniz ve okyanuslardaki mikro-plastik atıkları toplayan robot balıklar üretti. 13 mm uzunluğundaki balıklar saniyede 30 mm hızla yüzebiliyor. Esnek bedenleri sayesinde her bir balık 5 kg mikro-plastik toplama kapasitesine sahip. Robotlar hasar görmesi durumunda kendini yüzde 89 oranında tamir ederek işlevini koruyabiliyor. ● Facebook’un çatı şirketi Meta, NFT özelliklerine de sahip olacak yeni dijital ödeme sistemini duyurdu. “Facebook Pay” olarak öngörülen ismi “Meta Pay” olarak değiştirilen sistem sayesinde bir platformda satın aldığınız dijital bir varlığı (örneğin Facebook gibi) bir başka platformda da kullanabileceksiniz. ● Harmony ağındaki popüler bir ürünün açığını kullanan hackerlar sistemi 100 milyon dolar tutarında dolandırdı. Kripto varlıklarda kayıp yaşanmayan olayın ardından “ONE Token” birimi 24 saat içinde yüzde 12 oranında değer kaybetti. Farklı kripto birimlerinin arasındaki alışverişi mümkün kılan ve “köprü” olarak adlandırılan bu yapılar üstünden şu ana dek çalınan para miktarı 1 milyar doları aşmış durumda. ● ABD Gıda ve İlaç Kurulu FDA, yeni nesil elektronik sigaralar arasındaki en popüler ürünlerden Juul’un bütün ürünlerinin satışına yasak getirdi. Gerekçe olarak ürün hakkında sunulan bilgilerin “yetersiz ve birbiriyle çelişen” yapıda olması gösterildi. Kararın durdurulmasını talep eden şirket diğer yandan da iflas ilanı için hazırlıklara başladı. ● 20 bin mikrometre (yaklaşık 1 cm) uzunluğa sahip, şerit formunda bir bakteri keşfedildi. Çıplak gözle dahi görülebilen ve şu ana kadar kayıtlara geçen bu en büyük bakteri formuna “Thiomargarita magnifica” adı verildi. Bir bataklıkta keşfedilen organizmanın insan bedenine herhangi bir zararı bulunmuyor. ● Netflix’in Yardımcı CEO’su Ted Sarandos, Cannes Lions festivali kapsamındaki söyleşisinde reklamla desteklenecek düşük bedelli abonelik seçeneği konusundaki çalışmalarını doğruladı ve bu konuda farklı reklam satış ağlarıyla görüşmeler yürüttüklerini belirtti. Diğer yandan şirket abone kaybı sebebiyle 300 çalışanını daha işten çıkardı.

M. Serdar Kuzuloğlu

Diğer Yazarlar

Restorasyon mu, yeniden kuruluş mu?

Sosyalist şehzade

Sevgilin bitkin düşmeli öpülmekten

Dokuz yıl sonra yepyeni şarkılar

Seçimi kaybederse Erdoğan ne yapar? Ak Parti’ye ne olur?

Siber iktidar mücadelesi