Bir insanı ne kadar tanıyabilirsiniz?

Toru Okada’yı tanıyanımız azdır. “Bunu nereden biliyorsun” diye sormayın, iddiaya gireriz, kaybedersiniz. Toru Okada, Haruki Murakami’nin muhteşem romanı “Zemberekkuşu’nun Güncesi”nin baş kahramanı. (Doğan Kitap, Çeviren: Nihal Önol.) Bir avukatlık bürosunda çalışırken işsiz kalıyor ve günlerini çoğunlukla evinde geçirmeye başlıyor. Romanın hemen başında mutfakta yemek pişirirken evdeki telefon çalıyor ve o güne kadar hiç tanımadığı, sesini hiç duymadığı bir kadın, daha telefonu açar açmaz, “Bana on dakikanı ayır” diyor. Toru Okada, yanlış arandığını düşünüp kadına “kiminle görüşmek istemiştiniz” diye soruyor ve “Seninle tabii” yanıtını alıyor. Kadın on dakika telefonda konuşabilirlerse birbirlerini daha iyi anlayacaklarını söylüyor. Ve romanın çarkları böylece dönmeye başlıyor. Devamını anlatacak değilim. İlgilenenler romanı okuyacak ve bu önerimle ilgilendiklerine pişman olmayacaklardır diye düşünüyorum. Romanın bize sorduğu soru basit: Bir insanı anlayabilmek, onu iyice tanıyabilmek için onunla on dakika konuşmak yeterli midir? “Yetersizdir” diyenlere benim bir sorum var: “Falancayı gerçekten iyi tanıyorum” cümlesini kurabilmeniz için o insan ile ne kadar süredir iletişim içinde olmalısınız? Altı ay? Bir yıl? Yedi yıl? On yıl? Daha az? Daha fazla? Şurası bir gerçek ki “filancayı gerçekten iyi tanıyorum” cümlesi, bir insanın kurabileceği en iddialı cümlelerden biri olmalı. Bunu bilir, bunu söylerim: Gerçekten tanıdığınızı düşündüğünüz kişiyi, onun istediği ölçüde tanıyor olabilirsiniz. Ne kadarını istiyorsa o kadarını gösterir! İyi dost olduklarını sandığımız insanların günün birinde selamı sabahı kestiklerini çok görmüşüzdür. Çünkü haklarında bir kanaat sahibi oldukları insanın aslında başka birisi olduğunu görmüşlerdir. *** Eski dostumuz İspanyol gazeteci – filozof Jose Ortega y Gasset bakın “Santillana Markizi’nin Portresi Önünde Düşünceler” başlıklı denemesinde neler yazmış, biraz uzunca bir alıntı yapacağım, ama okumaya değer. “Kadında bir kendini saklama ve gizleme iç güdüsü vardır: Kadın ruhu, sırtını sanki dış dünyaya dönmüş gibi, içteki tutkulu mayalanmayı saklayarak yaşar. Alçakgönüllü davranışlar, bu içi saklama tutumunun yalnızca simgesel biçimidir. Kadının, erkeğin bakışlarından saklamaya çalıştığı, aslında bedeni değil, erkeğin bedene yönelttiği niyetlere karşı gösterdiği tepkidir.” “Kadın, kamunun önüne çıkmadan önce ne kadar çok hazırlık yapar, ne denli çekici olmaya çalışırsa, kamuyla gerçek kişiliği arasında o denli büyük bir uzaklık yaratmış olur. Kadının, çevresinde yarattığı hayranlık ne oranda artarsa, o kadın tarafından seçilmeyecek erkeklerin sayısı da o ölçüde artar. Ve bu erkekler uzaktan seyirci kalmaya yazgılı olduklarını anlarlar. Bir kadının kendisiyle başkaları arasına koyduğu bütün o lüksten ve zarafetten, bütün o süslenmeler ve mücevherlerden güdülen amaç, kadının, iç benliğini saklama, bu benliği daha gizemli, daha ulaşılmaz, daha erişilmez kılma isteğidir.” Ortega y Gasset bunları yazdıktan sonra da diyor ki “bir kadını gerçekten tanımak istiyorsanız onunla flört etmelisiniz.” Kosovalı bir göçmen ailesinin İngiltere’de büyüyen kızları, şarkıcı Rita Ora da arkadaşımız Hakan Gence’ye aynı şeyi söylemişti, bizler de Hürriyet Pazar’da okumuştuk: “Karanlık taraflarımı öğrenmek için önce benimle aşk yaşaman gerekiyor.” *** Ingrid Bergman’ı hatırladım. Sinema tarihinin en güzel kadınlarından biri. Onu çağdaşı diğer güzel oyunculardan ayıran şey muazzam zekasıydı. Şöyle demişti bir keresinde: “Öpüşmek, sözcükler kifayetsiz olduğunda konuşmayı kesmek üzere doğa tarafından tasarlanmış çok hoş bir oyundur.”

İşin sırrı konuşmak