Yeşil hareketin ve petrol devlerinin ortak yanılgısı

Deliliğin uzun zamandır kabul gören tanımlarından biri sürekli aynı şeyi yapıp farklı sonuç beklemek. Bu tanıma göre petrol endüstrisinin ve yeşil enerji hareketinin yıllardır anlattıklarını kabul edip farklı sonuçlar beklemeyi sürdürürsek biz de gerçeklikle bağımızı koparmış olacağız. Harkov’un Saltivka mahallesinde Rus bombardımanında vurulan bir pazar yeri (Fotoğraf: Finbarr O’ReIlly/The New York Times) Yeşil enerji yanlıları rüzgar ve güneş enerjisinin maliyeti ucuzladığı, en azından fosil yakıtlardan ucuz hale geldiği için sürekli enerji savaşını kazandıklarını anlatıyorlar: Yeşil gezegene hoş geldiniz. Petrol şirketleri ise 1973’ten bu yana her enerji krizinde olduğu gibi aynı çözümü 49 yıldır tekrarlıyorlar: Sondaja devam. Gerçekliğe hoş geldiniz. Ancak ikisi de yanılıyor ve bu bıktırıcı sloganlardan herhangi birinin sürekli tekrarını kabul etmek bize ekonomik, çevresel, özellikle de son dönemde jeopolitik açıdan zarar veriyor. Çünkü süregelen fosil yakıt bağımlılığımız Vladimir Putin’in petro-diktatörlüğünü besliyor, neticede Batılılar olarak savaşın her iki tarafını finanse ediyoruz. Vergilerden gelen dolarlarla Ukrayna’ya askeri finansman sağlarken Amerika’nın bazı müttefikleri Putin’den petrol ve gaz ithal ederek Rus ordusunu finanse ediyor. Buna delilik değil de ne diyebiliriz bilmiyorum. Günahları bir değil Yanlış anlaşılmasın: Yeşil enerji hareketi ile petrol endüstrisinin günahları eşit değil. Her ne kadar arzuları becerilerini aşsa da yeşiller gezegeni tehdit eden gerçek bir sorunu çözme derdinde. Petrol ve kömür şirketleri ise yaptıkları işin stabil ve sağlıklı bir çevreyle uyumlu olmadığını biliyor. Kendileri olmadan bugünkü global ekonominin var olamayacağını söylemekte haklılar. Ama mühendislik yeteneklerini fosil yakıt değil enerji şirketi olmak için harcamazlarsa yarına yaşanabilir bir ekonomi kalmayacak. Uzun zamandır yeşil hareket içindeki haddinden fazla kişi fosil yakıttan yenilenebilir enerjiye yönelik gerekli ve acil dönüşüme hemen oluverecek bir iş muamelesi yaptı. Petrolü, benzini, kömürü ve nükleeri bırakıverip enerji sistemimizde böyle muazzam bir geçiş için gereken geçiş mekanizmalarını, temiz enerji kaynaklarını ve piyasa teşviklerini tesis etmeden değişimin “şimdi” gerçekleştiğini söylediler. Mesela Almanya Fukuşima felaketinden sonra 2011’de aniden ülkedeki elektriğin dörtte birinden fazlasını sağlayan görece temiz ve güvenilir 17 nükleer reaktörü kademeli olarak devreden çıkarmaya karar verdi. Üstelik bu nükleer gücü ikame edecek güneş, rüzgar, jeotermal veya hidro enerjiyi üretmekten çok uzaktı. Sonuçta kömür ve doğal gaz tüketimi arttı. ABD Ulusal Ekonomik Araştırmalar Bürosu’nun 2019 tarihli raporuna göre Almanya’da “Nükleer enerjiyi aşamalı olarak bitirme kararından kaynaklanan elektrik üretimi açığı esasen kömürle üretim ve net elektrik ithalatıyla kapatıldı. Nükleerden kömüre geçişin sosyal maliyeti yılda yaklaşık 12 milyar dolar. Maliyetin yüzde 70’ten fazlası fosil yakıtın yol açtığı yerel hava kirliliğine maruz kalmaya bağlı artan ölüm riskinden geliyor.” Bugün Avrupa Birliği 2027 itibarıyla Rus petrol ve doğal gazına bağımlılığına son vermek için bir plan hazırlıyor ancak o zamana kadar Putin parsayı toplamayı sürdürecek. CNN’in nisan ayında Enerji ve Temiz Hava Araştırmaları Merkezi’nin raporundan hareketle yaptığı habere göre, “Ukrayna işgalinin ilk iki ayında Rusya’nın AB’ye fosil yakıt ihracatından elde ettiği gelir 46.3 milyar dolara fırladı.” Bu rakam geçen yıl aynı iki aylık dönemdeki rakamın iki katından fazla. Bunun nedeni AB ithalat hacminin iki katına çıkması değildi. Artışın büyük bölümü petrol ve gaz fiyatlarındaki yükselişin sonucu. Başka bir deyişle Putin’in yarattığı savaş istikrarsızlığa ve petrol fiyatlarının yükselmesine neden oluyor, böylelikle aşağı yukarı aynı miktarda petrolün ihracatından iki kat fazla para kazanıyor. Enerji hatları şart Almanya yeterli temiz enerji alternatifleri yokken nükleerden vazgeçtiğinde en azından bunlara yönelik ciddi ve öncü bir arayışa girmişti. Sübvansiyon ve vergi teşvikleri aracılığıyla güneş panelleri ve rüzgar türbinlerinin fiyatını indirdiği için gerçekten de bütün dünya Almanya’ya çok şey borçlu. Geçtiğimiz ocak ve şubat aylarında Almanya’daki enerji tüketiminin yüzde 54’ü rüzgar türbinleri, güneş panelleri ve yenilenebilir kaynaklarla karşılandı ve bu inanılmaz bir rakam. Katar’daki Ras Laffan doğal gaz tesisi. Avrupa’nın Rus gazını kesme çabaları Katar’a yaradı. Körfez ülkesinin enerji bakanı Saad Al-Kaabi kısa süre önce “Petrol ve gaz şirketlerine ihtiyacımız yok” diyen ülkelerin bugün “Bize yardım edin, daha fazla üretin, yeterince üretmiyorsunuz” dediğini söylüyor (Fotoğraf: Andrew Testa/The New York Times) Yine de bugün benim de huysuz ama gururlu bir üyesi olduğum yeşil hareketin en önemli yanılgısı rüzgar ve güneş enerjisi teknolojilerinin maliyetindeki düşüş sayesinde sübvansiyonlar olmadan bile çoğu piyasada kömür ve doğal gazı yenebileceğini, dolayısıyla fosil yakıtlar için “oyunun bittiğini” söyleyip buna inanması. Güneş ve rüzgar enerjisini üretildiği büyük açık alanlardan kullanılacağı kentsel alanlara getirecek iletim hatlarını kuramazsanız, ayrıca kömür, gaz veya nükleerin yerine geçecek büyüklükte güneş ve rüzgar çiftliklerinin kurulumu için yeterince arazi ayırmazsanız, yenilenebilir enerjilerin kilovat başına daha ucuz olmasının anlamı kalmıyor. Bugün ABD ve Avrupa’da iletim büyük bir sorun çünkü birçok insan çevresinde rüzgar çiftliği, güneş tarlası, elektrik hattı veya doğal gaz boru hattı olsun istemiyor. Öte yandan petrol şirketleri dikkatli olsa iyi olur çünkü bu sefer işler farklı olabilir. Bunun sebebiyse günümüzde daha fazla tüketicinin elektrikli otomobil talep etmesi ve daha fazla sektörün tüketiciler ve çalışanlar tarafından karbondan hızla arınmaya zorlanması. McKinsey kısa süre önce yayınladığı 2022 Global Enerji Perspektifi’nde şu sonuca varıyordu: “Dünya düşük karbonlu kaynaklara yöneldikçe 2050 yılı itibarıyla global elektrik talebi üç katına çıkarak yüzde 50’yi bulabilir ve özellikle elektrikli araç talebinin artmasıyla fosil yakıt talebi 2023’te zirveyi görüp düşüşe geçebilir.” Sonuç ortada. Hem yeşiller hem gelenekseller gerçeği görmek durumunda: Yeşiller yerleşim ve dağıtım yönünü geliştirmeli. Şirketlerin ve ülkelerin temiz yakıtlara geçişine yardımcı olan Energy Innovation’ın CEO’su Hal Harvey “Bu da güneş enerjisi tesislerini üç katına, uzun mesafeli aktarım hatlarını iki katına çıkarmak, elektrikli otomobile geçişi hızlandıracak her şeyi yapmak ve sektör için yenilenebilir hidrojen sunabilmek anlamına geliyor” diyor. Üstelik bunu hızla ve zekice yaparken “yerel ekosistemleri de korumalıyız”. Harvey bana fosil yakıt şirketlerinin “hala ellerinde fırsat varken iş modellerini dünyadaki yaşamla uyumlu hale gelecek şekilde değiştirmesi gerektiğini” anlattı. Taş Devri taşlar bittiği için sona ermedi derler. Petrol çağı da petrolümüz bittiği için sona ermeyecek. Yer altında hala milyonlarca varil petrol varken ulaşımda petrol kullanımını bitirdiğimiz için nihayete erecek Büyük doğal gaz yatakları üzerinde bulunan petrol şirketleri için bunun anlamı söz konusu kaynaklara başvururken metan sızıntısına yol açmamak demek. Taş Devri taşlar bittiği için sona ermedi derler. Petrol çağı da petrolümüz bittiği için sona ermeyecek. Yer altında hala milyonlarca varil petrol varken ulaşımda petrol kullanımını bitirdiğimiz için nihayete erecek. Ciddi petrol şirketleri bundan daha iyisini yapabilir. Bu sayede ciddi petro-diktatörler de alaşağı edilir. Ne kadar hızlı harekete geçersek o kadar iyi. © 2022 The New York Times Company

Thomas L. Friedman

Diğer Yazarlar

Dönüşüm ciddiyet ister

Gözbebeğimiz altınla taçlandı

Yazlık konut ve gökdelen yerine erişilebilir kiralık konut yapılmalı

İstanbul’un fethi ve Elon Musk

Amalfi kıyıları

Yeşil hareketin ve petrol devlerinin ortak yanılgısı