"Yunan filozof Celsus'a göre şarap, yorgunluk ve ateşten öksürük ve kabızlığa birçok hastalığa iyi geliyordu. Ama okurlarına üzümün baş ağrısına da yol açtığını söylemeden edemedi." Bu alıntı, kırmızı şarabın neden baş ağrısına yola açtığına dair tarihi soruya verilen yeni bir cevabı analiz eden The Guardian gazetesinden. İşte o yazının önemli bölümleri:
Bin yıllık gizem için doğru yol bulundu
Araştırmacılar şarabın, özellikle de kırmızı şarabın bu kadar hızlı baş ağrılarına neden olmasının nedenini bulduklarına inanıyor. Karaciğer şaraptaki belirli bir maddeyi parçalayınca alkoliklere içki içtiklerinde kendilerini kötü hissetmeleri için verilen bir ilaçtaki etken maddenin aynısını üretiyor. San Francisco'daki California Üniversitesi Baş Ağrısı Merkezi direktörü Morris Levin “Bu bin yıllık gizemi açıklama konusunda nihayet doğru yolda olduğumuzu düşünüyoruz. Bir sonraki adım, bunu bu baş ağrılarını yaşayan insanlar üzerinde test etmek” diyor.
“Akşamdan kalmalık” gibi değil
Kırmızı şaraptan kaynaklı baş ağrısı "Akşamdan kalmalık" diye tabir edilen sabah rahatsızlığından farklı. Ağır alkol alınan bir gecenin sabahında değil, bir veya iki küçük kadehten 30 dakika sonra ortaya çıkıyor.
Araştırmacılar uzun yıllardır bunun nedenini ararken kırmızı şarabın tüm bileşenlerine baktı. Tanenler, sülfitler, fenolik flavonoidler ve biyojen aminlerin hepsi incelendi. Şu ana kadar hiçbiri hakkında net bir sonuca ulaşılamadı.
Ancak Scientific Reports'ta yazan ABD'li araştırmacılar, üzüm çekirdeği ve kabuğundan elde edilen ve kırmızı şarabın rengine, tadına ve ağızda bıraktığı hislere katkıda bulunan fenolik flavonoidler üzerinde yoğunlaştı. Çünkü kırmızı şarapta flavonoid seviyeleri beyaza göre 10 kat daha yüksek olabiliyor. Bu yüzden ani baş ağrılarına neden olma konusundaki en ciddi aday onlar.
İnsanlar şarap içtiğinde alkol iki aşamada metabolize ediliyor ve asetata dönüşüyor. Birinci aşamada, etanol formundaki alkolü asetaldehite dönüştürür. İkincisi asetaldehiti asetata dönüştürüyor. Karaciğerdeki spesifik enzimler bu süreçlerin her birini düzenliyor.
Süreci tetikleyen flavanol bulundu
Davis Üniversitesi'nden bağcılık uzmanı Prof. Andrew Waterhouse'un da aralarında bulunduğu araştırmacılar, kırmızı şaraptaki bir düzineden fazla bileşik üzerinde laboratuvar testleri gerçekleştirdi. Bunlardan biri öne çıkıyor. Neredeyse yalnızca kırmızı şarapta bulunan ve “kuersetin" adı verilen bir flavanol vücutta çeşitli maddelere dönüşüyor. Bunlardan biri olan kuersetin glukuronit’in (quercetin glucuronide) asetaldehit'i asetata dönüştüren enzimi bloke etmede özellikle etkili olduğu ortaya çıktı.
Bu bilgi, şarabın gizemini çözebilir. Bilim insanları bu kritik enzimin baskılanmasıyla birlikte kan dolaşımında toksik asetaldehit oluştuğuna inanıyor. Bu da yüksek seviyelerde baş ağrısına, mide bulantısına, yüz kızarmasına ve terlemeye neden oluyor. Aslında disülfiram adı verilen bir ilaç da aynı enzimi bloke ediyor ve alkolikleri, içki içtikleri takdirde aynı berbat semptomlara maruz bırakarak tedavi amacıyla kullanılıyor.
Migren sorunu olanlar dikkat etmeli
Araştırmacılara göre duyarlı kişiler, az miktarda kuersetin içeren kırmızı şarap içtiklerinde, özellikle de migrene yatkınlarsa baş ağrısı yaşayabilirler. Bazı insanların hangi nedenle diğerlerine göre daha olumsuz etkilendiği ise belirsiz: Bu kişilerde enzimler daha kolay bloke ediliyor olabilir ya da toksik asetaldehite karşı daha duyarlı olabilirler. Ekip şimdi teoriyi, farklı kuersetin seviyelerine sahip kırmızı şarapların baş ağrısına neden olan etkileri üzerine bir klinik deneyle test etmeyi umuyor.
Fazla güneş alan üzümlerde artıyor
Sonuçlar, insanların gelecekte kırmızı şarap kaynaklı baş ağrılarından kaçınmasına yardımcı olabilir. Üzümler güneş ışığına tepki olarak kuersetin üretir. Bu nedenle Napa Vadisi Cabarnet üzümü gibi açıkta kalan salkımlarda yetişen üzümler diğer kırmızı üzümlerden beş kat daha fazla kuersetin içerebilir. Ayrıca üretim teknikleri de kuersetin düzeylerini etkiliyor.
California Üniversitesi’nden Levin “Kırmızı şarap içen kişilerin baş ağrısına neden olma olasılığı daha düşük olan şarapları seçebilmeleri, bir fayda sağlayabilir. Ayrıca şarap üreticileri bulgularımızı kuersetin miktarını azaltmak için kullanabilirler” diyor.
