ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), uzay aracı Osiris-Rex'in Bennu asteroidinden aldığı kaya ve toz örnekleri içeren kapsüllerden birindeki sıkışmış vidaların aylarca süren çalışma sonucunda açıldığını açıkladı.
NASA'nın açıklamasına göre, bilim insanları, aylarca süren çalışmanın ardından Osiris-Rex'in inmeden asteroide değerek örnek toplamakla görevli robotik kolun (Touch-and-go sample acquisition mechanism-TAGSAM), söz konusu gök cisminden aldığı kaya ve toz örneğini içeren bir saklama kabındaki 35 vidadan açılamayan son 2'sinin de söküldüğünü bildirdi.
Another tool for the toolbox.
— NASA (@NASA) January 11, 2024
After months of problem-solving and testing on the #OSIRISREx sampler head, the team members crossed a new hurdle. They were successful in removing stubborn fasteners using two multi-part tools designed for the challenge: https://t.co/bylxZmKHFW pic.twitter.com/YWYV5XaHK1
NASA'nın Houston'daki Johnson Uzay Merkezi, Uzay Maddeleri Araştırma ve Keşif Bilimi (ARES) Bölüm Başkanı Eileen Stansbery, "Mühendislerimiz ve bilim insanlarımız, daha önce erişebildiğimiz 70 gramdan fazla maddeyi incelemenin yanı sıra bu engeli (açılmayan vidalar) aşmamıza olanak tanıyan yeni araçlar tasarlamak, geliştirmek ve test etmek için aylarca çalıştı." bilgisini verdi.
Bilim insanları, TAGSAM başlığındaki sıkışan vidaların sökülmesi esnasında toplanan örnekleri kirletmeyecek veya onlara hasar vermeyecek özel aletlerin kullanılması gerektiğine dikkati çekti. Bu amaçla sızdırmaz kap (glove box) içinde çalıştırılmasına onay verilen en sert metal olan, yüksek kaliteli manyetik olmayan cerrahi paslanmaz çelikten, çok parçalı iki yeni alet tasarlandı.
Johnson Uzay Merkezi'nde Osiris-Rex Misyon Direktörü Dr. Nicole Lunning, yaptığı açıklamada, "Asteroit örneğinin bilimsel değerini korumak için küratörlük tarafından onaylanmış malzemelerle sınırlı olma gibi bir tasarım sorununa ek olarak, bu yeni araçların, sızdırmaz kaptaki dar bir alanda çalışması gerektiğinden, boyutları, ağırlıkları ve dönüş kapasiteleri konusunda da kısıtlamalar vardı" ifadelerini kullandı.
Söz konusu iki aletin, TAGSAM başlığında kullanılması öncesinde, ekip tarafından Johnson Uzay Merkezi'ndeki bir test laboratuvarında denendiği belirtildi. Sıkışan iki vidanın söküldüğünü ancak kabın tamamen açılarak örneklerin incelenebilmesi için halen yapılacak işler olduğunu vurgulayan bilim insanları, bu işlemlerin tamamlanmasından sonra kaptaki örneklerin yüksek çözünürlüklü fotoğraflarının çekileceğini, örneklerin kaptan çıkarılarak ağırlıklarının ölçüleceğini ifade etti.
Bennu asteroidinden gelen maddelerin toplam ağırlığının bu adımlardan sonra ortaya çıkacağı kaydedildi. Söz konusu örneklerin bir kısmının ise daha sonra incelenmek üzere, bir bölümü oda sıcaklığında, bir bölümü de -80 santigrat derecede hava geçirmez kaplarda saklandığı aktarıldı.
Gelen örneklerde su bulunmuştu
NASA'dan araştırmacılar, 2023 sonbaharında Bennu'dan toplanan örneklerde karbonun yanı sıra sulu kil mineralleri formunda bol miktarda su bulunduğunu tespit etmişti. Bunun yanı sıra örneklerin, yaşam için gerekli olan kükürt ve demir oksit içerdiği de tespit edilmişti.
Osiris-Rex Baş Araştırmacısı, Arizona Üniversitesinden gezegen bilimi ve uzay kimyası profesörü Dante Lauretta, Ekim 2023'te, "Dünya'nın yaşanabilir bir yer olmasının, okyanuslarımızın, göllerimizin, nehirlerimizin ve yağmurlarımızın nedeni, bu kil minerallerinin 4 ila 4,5 milyar yıl önce Dünya'ya çarparak gezegenimizi yaşanabilir hale getirmesidir" açıklamasını yapmıştı. Bilim insanları, asteroitlerdeki suyun milyarlarca yıl önce Dünya'ya nasıl geldiğine dair mevcut kuramı desteklediğine inanıyor.
Osiris-Rex görevi
NASA'nın 2016'da uzaya fırlattığı Osiris-Rex uzay aracı, Bennu asteroidinden topladığı yaklaşık 250 gram numuneyi Dünya'ya bıraktıktan sonra Apophis asteroidini incelemek üzere uzaya geri dönmüştü. Osiris-Rex'in iki hedef konumu da Dünya'ya gelecek yüzyılda çarpma ihtimaliyle gündeme gelen C tipi asteroitler arasından seçilmişti.
Osiris-Rex, 24 Eylül 2023'te, örnek kapsülünü 100 bin kilometre uzaklıktan bırakmış ve kapsül 4 saat sonra paraşütle Utah Çölü'ne iniş yapmıştı. Örnekler inceleme için NASA'nın Houston'daki Johnson Uzay Merkezi'ne götürülmüştü. NASA Ekim 2023'te, örnekleri içeren saklama kaplarından birindeki 35 vidadan 2'sinin sıkıştığını ve açılamadığını açıklamıştı.
Bennu asteroidi
Dünya'dan 81 milyon kilometre uzaklıkta Güneş'in yörüngesinde dönen ve Empire State Binası büyüklüğünde olan Bennu’nun çok daha büyük bir asteroidin kırılmış parçası olduğuna inanılıyor. Bennu'nun 2182 yılında Dünya'ya tehlikeli bir şekilde yaklaşması bekleniyor. Lauretta, Osiris-Rex'in topladığı verilerin asteroidi saptırma çabasına yardımcı olacağını düşündüklerini vurguluyor.
Kaynak: AA
