Kaset, plak ve CD devirleri hızla geçti gitti ve küresel müzik piyasası büyük ölçüde dijital hale geldi. Çoğumuz artık eskinin eğlenceli müzik marketlerine gitmek yerine, dijital müzik platformlarına abone olarak veya video platformlarına girerek müzik dinliyoruz. Kablosuz ses sistemlerinin inanılmaz bir hızda gelişmesi de bu trendi destekledi, destekliyor. 8 bin üyesiyle küresel müzik endüstrisinin en önemli üst kurumu olan IFPI’nin raporuna göre, küresel kaydedilmiş müzik endüstrisinin 2020 yılı büyüklüğü 21.6 milyar dolar oldu. (Bu rakam dijital kullanımlar, plak ve CD gibi satışlar ve benzeri gelirleri ifade ediyor. Konser ve canlı performanslar gibi etkinlikler rakama dahil değil.) Bu rakamın yüzde 62.1’i (13.4 milyar dolar) dijital müzik platformlarının ödediği telif haklarından oluşuyor. Yüzde 5.8’i (1.25 milyar dolar) ise indirilen eserlere ödenen telif ücretleri. Fiziki satışların toplamı yüzde 19.5 payla 4.2 milyar dolar.
ABD verileri
The Recording Industry Association of America’nın (RIAA) verileri müzik endüstrisinde kullanım şeklinin nasıl değiştiğini çarpıcı biçimde gösteriyor. 1973-1982 arasındaki yıllarda en baskın kullanım şekli plaklar. Örneğin 1978’de ABD’de yine konserler hariç kaydedilmiş müzik endüstrisinin büyüklüğü 4.1 milyar dolar. Bunun yüzde 6’sını plaklar oluşturuyor. Sonra kaset piyasası büyümeye başlıyor. 1988’de endüstrinin büyüklüğü 6.3 milyar dolara çıkarken, kasetlerin aldığı pay yüzde 54’e yükseliyor. 1990’da CD’lerin dönemi başlıyor. 90’da 7.5 milyar dolara ulaşan piyasada CD ve kasetler yüzde 46’şar ile eşit pay alıyor. 1994’ten 2008’e kadar geçen dönemde CD piyasası rakip tanımıyor. Öyle ki, 2002 yılında endüstri 12.6 milyar dolar büyüklüğe erişirken, harcanan paranın yüzde 95.5’i CD’lere gidiyor. 2005’ten itibaren müzik endüstrisinde dijitalleşme başlıyor. Bu alanda önce cep telefonlarına indirilen zil sesi piyasası gelişiyor. Zil sesi işi 2007’de 10.9 milyar dolarlık endüstriden yüzde 11 pay alarak 1 milyar dolar barajını aşıyor. Zil sesi iși 2010’ların ortalarında kaybolmaya başlarken, dijital müzik platformları devreye giriyor. 2016’da ilk kez en büyük segment haline gelen bu iş kolu 7.5 milyar dolara kadar gerileyen piyasadan yüzde 29 pay alıyor. 2020’de Amerikan müzik endüstrisinde 7.5 milyar dolara ulaşan dijital müzik endüstrisi, dünya genelinde de 13.4 milyar dolarlık paya ulaşıyor. Spotify lider
Dijital müzik endüstrisinin lideri İsveç merkezli Spotify. En büyük rakibi ise dünyanın en değerli şirketi Apple’ın bir servisi olan Apple Music. Spotify’ın resmi sitesine göre, 31 Mart 2021 itibariyla şirketin 158 milyon abonesi bulunuyor. Deneme süresi kullanıcılarıyla birlikte aylık aktif kullanıcı sayısı 356 milyon. Spotify’da 70 milyon şarkı ve albüm, 2.6 milyon podcast kaydı bulunuyor. 178 ülkede servisi bulunan Spotify kurulduğu 2008 yılından bu yana 21 milyar euroyu aşkın teklif hakkı ödemiş. Sanatçıya ne ödeniyor?
Şirketler, sanatçılara ne kadar telif ödemesi yaptıklarını detaylarıyla açıklamıyor. Ancak, bir data cenneti olan ABD’de bu veri de çeşitli araştırmalarla ortaya çıkartılıyor. Araştırmanın adı da iddialı: Streaming Price Bible (Streaming fiyatlarının kutsal kitabı). 2019-2020 Streaming Price Bible, 2019’da piyasada olan 350’yi aşkın indie türü albümün 1.5 milyarı bulan dinlenme sayısı ve bu albümün telif hakkı sahiplerine yapılan ödemeler hesaplanarak hazırlanmış. Farklı türde yapılan ödemeler dinlenme başı ödemeye indirgenerek hangi şirketin parça başına ne kadar ödeme yaptığı tahmin edilmiş. Buna göre Spotify dinlenen her şarkı için telif hakkı sahibine 0.35 cent ödeme yapıyor. Daha anlaşılır bir ifadeyle şarkısı 1 milyon kez dinlenen bir sanatçı 3 bin 500 ABD doları telif ücreti alıyor. Apple’da bu rakam 6 bin 750 dolar. Youtube ise 1 milyon dinlemeye bin 540 dolar ödeme yapıyor. Türk abonelerin kullanımı üzerinden, sanatçılara ödenen teliflerde ayrı bir tarife uygulanıyor mu, bilemiyoruz. Aynı tarifeden ücretlendirme yapıldığını varsayarsak, Spotify’dan dinlediğiniz her parça için sanatçıya 3 kuruş ödeme yapılıyor. Eğer Apple Music kullanıyorsanız, parça başına katkınız 5.9 kuruş. Türkiye’de Spotify üyeliği yaklaşık 17.99 TL. Bu hesaba göre eğer ayda yaklaşık 600, yani günde 20 parça dinliyorsanız Spotify sizin üyeliğinizden kar etmiyor. Günlük dinleme sayınız tek haneli rakamlardaysa bilin ki Spotify için karlı bir abonesiniz.
