COVAX programı tam bir fiyasko oldu

COVAX aslında tam da Delta gibi varyantların ortaya çıkmasını engellemek için geçen yıl kuruldu. Dünya Sağlık Örgütü, zengin ülkelerde aşılama son hızla sürerken yoksul ülkelerin aşısız bıraktırılmasının yeni ve tehlikeli mutasyonlara davetiye çıkaracağı uyarısı yapıyordu. Nitekim bu uyarı Hindistan’dan çıkan Delta varyantıyla gerçek oldu. Çoğu Afrika’da bulunan gelir seviyesi düşük ülkelerde nüfusun en az yüzde 20’sini 2021 sonuna kadar aşılama hedefiyle yola çıkan COVAX programıyla bu ülkelere iletilen doz sayısı 163 milyon dozda kaldı. Oysa ki şu aylarda 640 milyon doz aşının ulaşmış olması hedefleniyordu. Daha da önemlisi, Afrika devletleri gelen sınırlı sayıda aşıyı vatandaşlarına uygulamayı da başaramadı. Örneğin Çad’a ulaşan 100 bin doz Biontech aşısı COVAX’ın başarısı olarak ilan edilirken 5 hafta sonra Çad Sağlık Bakanlığı 94 bin dozun hala ellerinde olduğunu ilan ediyordu. 110 bin doz Astrazeneca aşısı ulaşan Benin’de günlük uygulanan aşı dozu 267’de kaldı.  ABD yönetimi 500 milyon doz Biontech aşısını COVAX’a bağışlarken 3.5 milyar dolarlık bu jestin tek şartı vardı. Aşılar havalimanına ulaştıktan sonra bunların özel soğutucularla transferi, kliniklere dağıtılması, vatandaşların kampanyalarla ikna edilmesi gibi en kritik konular yerel hükümetlere bırakılmıştı. Ama öyle ülkeler vardı ki, havalimanından ülke genelindeki hastanelere aşıyı dağıtacak araçlar için yakıt parasını bile karşılayamıyordu.  New York Times’ın ulaştığı belgelere göre COVAX’a kayıtlı 22 ülkenin elinde şu an tek bir doz bile aşı yok. Bunun ana sebeplerinden biri COVAX’ın Hindistan’da Oxford Üniversitesi’nin izniyle Astrazeneca  aşısını üreten Serum Enstitüsü’nden alacağı yüz milyonlarca doz aşının iptali oldu. Hindistan hükümeti, Delta varyantıyla vakalar patlayınca aşı ihracatına yasak getirdi.  COVAX, şimdi Moderna ve iki Çinli aşı üreticisiyle aşı anlaşması yaparak bu açığı kapatmayı hedefliyor. Ancak bunun için G8 ve AB ülkelerinin söz verdiği finansmana ihtiyaç duyuyor. Halen COVAX programının elinde aşı alımı için 1.8 milyar dolarlık bir bütçe var. Oysa 3 milyar dolara ihtiyaç var. Şimdi Almanya, lojistik sıkıntıları çözmek için birçok ülkeye büyük soğutucular gönderecek. Ancak bazı ülkeler, şimdiden elektrik şebekelerinin bu soğutucuları kaldırmayabileceğini açıkladı. Avrupa yoksullara sırtını çeviriyor Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AB üyesi ülkeleri COVAX programına gerekli desteği yapmadıkları için ağır bir dille eleştirdi. Borrell, “1.5 milyar nüfusu olan Afrika’ya Avrupa’dan bağışlanan aşı sayısı sadece 10 milyon. Biz nüfuslarımızın yüzde 60’ını aşıladık. Afrika’da ise aşı oranı yüzde 2-3. Peki bizim yerimize kim aşı gönderiyor? Çin. Afrika’yı bu şekilde göz ardı ediyor olmamızın küresel sonuçları olacak” dedi.