ABD merkezli Wall Street Journal gazetesi, son yıllarda tüm dünyada popülerleşen orkidelerin nasıl kitle pazar ürününe dönüştüğünü mercek altına aldı.
Orkidelerin bir zamanlar zenginliğin ve lüksün sembolü olarak görüldüğünü vurgulayan gazete, bugün bu çiçeğin 10 dolara satıldığını ve Anneler Günü'nün en çok satılan çiçeği olduğunu yazdı.
Bu başarının altında yatan sebep ise 'klonlama'.
Normal şartlarda, botanikçiler orkideyi tohumdan çoğaltabilir, ancak bu yolla çoğaltılan bitkilerin çiçek açması yıllar alır ve hiçbir bitki bir diğerine tam olarak benzemez.
Kitlesel pazarda başarılı olabilmek içinse yetiştiricilerin aynı boya, renklere ve etkileyici çiçek dizilimlerine sahip, kaliteli bitkileri topluca ve hızlı bir şekilde tedarik etmesi gerekir.
İşte klonlama yöntemi botanikçilere tam olarak bu şekilde üretim yapma fırsatı sunuyor. Ayrıca, klonlanan orkideler 12 ila 18 ay içinde olgunlaşıp çiçek açarken, tohumdan yetiştirilen bitkilerde bu süre üç yıl ya da daha fazla sürüyor.
Tayvan Ulusal Üniversitesi'nin Bahçe Bitkileri ve Peyzaj Mimarlığı Bölüm Başkanı ve orkide uzmanı Yao-Chien Alex Chang, "Klonlama sayesinde 10.000 bitki elde ederseniz, bu 10.000 bitkinin kalitesi aynı olur" diye konuştu.
Bir yılda 256 milyon dolarlık satış
Orkide üretimi ve satışının yatırım getirisi de aşikar.
2023 yılında Amerikalılar, topraklı orkideler için 256 milyon dolar harcadı. Bu rakam, orkideyi ülke çapında en çok satın alınan çiçek yapıyor.
Orkidelerin 2009’da önüne geçtiği eski favori ponsetyalar ise aynı dönemde yalnızca 167 milyon dolarlık satışa ulaştı.
Saksı bazında ölçüldüğündeyse orkide satışları 34 milyon adedi aştı.
Dünyanın en büyük iki orkide üreticisi Matsui Nursery ve Taisuco America da ABD'nin Kaliforniya eyaletinde yer alıyor.
Şirketin başkanı ve CEO’su Teresa Matsui’ye göre, Matsui Nursery yılda 2,3 milyon orkide satıyor. Bu satışların %14’ünü Anneler Günü satışları oluşturuyor.
Şirketin operasyon müdürü ve iş güvenliği direktörü Richard Muñoz’a göre, Taisuco America ise yılda iki milyona kadar bitki satıyor ve Anneler Günü bu satışların %11 ila %15’ini kapsıyor.
Market raflarını doldurabilmek için yüz yıl gerekti
Süper marketlerin raflarını her yıl onlarca milyon orkideyle doldurabilmek, bitkilerin olağanüstü çeşitliliğine ve yayılımına rağmen, neredeyse yüz yıllık bir çabayla mümkün oldu.
Doğada yaklaşık 30 bin yerli tür ve en az 150 bin insan yapımı melez orkide bulunuyor. Çiçek, Antarktika hariç tüm kıtalarda ve çöllerden tropik yağmur ormanlarına kadar her türlü ortamda yetişiyor. Bu da orkideleri coğrafi yayılım açısından benzersiz kılıyor.
Ancak orkidelerin doğada yetişmesi için zorlu bir yolculuk gerekiyor. Zira bu bitkinin tohumları dünyanın en küçük bitki tohumu konumunda ve diğerlerinin aksine tohumun için yavru bitkiyi besleyecek hiçbir besin rezervi bulunmuyor.
Geçen yüzyılın başlarına doğru, bir Fransız botanikçi, mantarların orkideler ve tohumları için gerekli besini sağladığını keşfetti.
20 yıl sonraysa, Cornell Üniversitesi’nde bir botanikçi, laboratuvar ortamında bu tohumları çimlendirmek için mantar yerine besin açısından zengin bir jelin kullanıldığı yeni bir yöntem geliştirdi.
Kilit adımlar Tayvan'da atıldı
Bu gelişmeler önemli olsa da, orkidenin her yerde bulunur hale gelmesi için yeterli değildi.
Bu durum 1980’lerde değişmeye başladı; Tayvan Şeker Şirketi (TSC), orkidenin popülerleşmesinde kilit bir rol oynadı.
Şeker piyasasında rekabet edemez hale gelen devlete ait TSC, yeni bir gelir kaynağı aramaya başladı. Kararını orkideden yana verdi ve klonlama olarak da bilinen doku kültürü yöntemlerine büyük yatırımlar yaptı.
Bugün marketlerde ve büyük mağazalarda yaygın olarak görülen "güve" orkidesi olarak da bilinen Phalaenopsis, TSC’nin tarım işletmeleri bölümünün ana odak noktası haline geldi.
o yıllarda ABD Tarım Bakanlığı’nda çalışan ve kolay yetiştirilen minyatür Toyland orkidesini geliştirmesiyle tanınan bitki genetikçisi Rob Griesbach, "O dönemde birkaç kişi Phalaenopsis’i doku kültürüyle üretmeyi başardı ama çok fazla bitki elde edemediler. Tayvan’da ise yüzlerce yerine yüz binlerce bitki üretebilecek bir yöntem keşfettiler" dedi.
Teorik olarak, tek bir güzel orkideden bir milyon klon üretilebiliyor. Ancak her klon neslinde mutasyon olasılığı arttığı için, çoğu yetiştirici bu kadar fazla bitkiyi tek bir ana bitkiden üretmeyi tercih etmiyor.
Klonlama yöntemleri nakliyeyi de kolaylaştırdı
Yüksek kaliteli bitkileri hızlı ve toplu şekilde güvenilir biçimde üretmeyi öğrenmek büyük bir ilerlemeydi, ancak bu bitkileri pazara ulaştırmak da en az bunun kadar önemliydi.
Bugün ABD’de satılan saksı orkidelerin çoğu yurt dışında çoğaltılıyor ve en büyük tedarikçi Tayvan. Ancak bu konudaki en çetin zorluk, nakliye.
Klonlama bu konuda da üreticilere avantaj sağlıyor. Zira klonlama yöntemiyle çoğaltılan benzer boyuttaki orkideler standart ambalajlara konulabiliyor ve bu yolla daha düşük maliyetle dünyanın dört bir yanına gönderilebiliyor.
Çiçeklerin ABD'ye ulaşmasının ardından Amerikan şirketleri bitkiler pazara hazır hale gelene kadar büyütme sürecine devam ediyor. Bu orkideler, sadece dört ila altı ay içinde tam çiçek açmış halde ülke genelindeki perakende pazarlarına gönderilmeye hazır hale geliyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
