Washington Post'un haberine göre, bilim insanları Sibirya donmuş topraklarının (permafrost) derinliklerinde 46 bin yıldır sıkışıp kalmış dişi bir mikroskobik yuvarlak solucan keşfetti. Solucanı canlandırdıklarında, solucan partenogenez adı verilen ve bir eşe ihtiyaç duymayan bir süreçle üremeye başladı.
Tüm metabolik süreçler asırlarca duruyor
Yapılan basın açıklamasına göre solucan, kriptobiyoz adı verilen bir tür uyku halinde binlerce yıl geçirdi. Mānoa'daki Hawaiʻi Üniversitesi'nin paylaştığına göre, neredeyse sonsuza kadar sürebilen bu durumda, "üreme, gelişme ve onarım" da dahil olmak üzere tüm metabolik süreçler duraklıyor.
Perşembe günü PLOS Genetics dergisinde yayınlanan bir çalışmada, bilim insanları solucanın genomunu sıraladıktan sonra "tanımlanmamış bir türe" ait olduğunu kaydetti.
Live Science'a göre, daha önce Plectus murrayi ve Tylenchus polyhypnus nematodları birkaç düzine yıl sonra yosun ve herbaryum örneklerinden diriltilmişti. Ancak bilim insanlarının Panagrolaimus kolymaensis adını verdikleri bu yeni tür, on binlerce yıl daha uykuda kaldı.
Derin deniz biyoloğu Holly Bik, okyanus çukurları, tundralar, çöller ve volkanik topraklar gibi çok çeşitli ortamlarda yaşayan milyonlarca nematod türü olduğunu tahmin ediyor. Bilim insanları şimdiye kadar sadece 5 bin deniz türünü tanımlayabildi.
50 bin yaşında bir solucan
Florida Üniversitesi'nde nematolog olan ve araştırmada yer almayan William Crow, The Washington Post'a yaptığı açıklamada, bu solucanın son 50 bin yıl içinde nesli tükendiği düşünülen bir türe ait olabileceğini söyledi. Bununla birlikte Crow "Ancak, henüz kimsenin tanımlayamadığı, yaygın olarak görülen bir nematod da olabilir" dedi.
Permafrost, yıl boyunca 0 derecenin altında donmuş halde kalan toprak veya kayalardan oluşuyor. Permafrost topraklar yüzbinlerce yıl bozulmadan kalabilir ve Dünya yüzeyinin altına doğru birkaç metre ile 1,5 km kadar uzanabilir. Permafrost genellikle ortalama yıllık sıcaklığın suyun donma noktasından daha az olduğu soğuk iklimlerde oluşuyor. Bu tür iklimler Kuzey ve Güney kutuplarının yanında ve bazı Alp bölgelerinde görülüyor.
Basın açıklamasına göre, solucanın tüm bu yıllar boyunca hayatta kalması, burada incelenen solucan gibi mikroskobik organizmaların en zorlu koşullarda bile hayatta kalmak için biyolojik işlevlerini durdurabileceğini yıllardır bilen bilim insanları için bir sürpriz değil.
PLOS Genetics makalesinde, "Bulgularımız, nematodların potansiyel olarak yaşamı jeolojik zaman ölçeklerinde askıya almalarına izin veren mekanizmalar geliştirdiğini göstermektedir" denildi.
Rusya toprakları çözülüyor ve çöküyor
Rusya'nın Uzak Doğusu'nda bir kilometre uzunluğunda bir yarık olan ve dünyanın en büyük donmuş toprak kraterini oluşturan Batagaika krateri giderek büyüyor. Küresel ısınmadan dolayı her yıl biraz daha çözülen bu donmuş topraklar çöküyor ve bölge halkı için de büyük bir risk ortaya çıkıyor.
A gash that is nearly two-thirds of a mile long in Russia's Far East forms the world's largest permafrost crater. As the planet warms, it is only getting bigger https://t.co/2teksBQV1G pic.twitter.com/qDnkxxOSbY
— Reuters (@Reuters) July 22, 2023
Reuters'ın yayınladığı drone görüntüleri de tehlikenin boyutunu gözler önüne seriyor. Dünyanın en büyük donmuş toprak krateri gezegen ısındıkça dibe çöküyor ve bu yarık daha da büyüyor.
Yeni salgınlar kapıda
Nasıl permafrost karbon ve diğer sera gazlarını hapsediyorsa aynı zamanda antik mikropları da saklıyor. Bazı bakteri ve virüslerin binlerce yıldır permafrostta uykuda olduğuna inanılıyor. "Zombi" patojenler kavramı kulağa korkutucu gelse de, bu antik mikropların risk taşıma olasılığı söz konusu.
Sibirya'da baş gösteren 2016 şarbon salgınının bakterilerle dolu çözülmüş bir permafrosta maruz kalan onlarca yıllık ren geyiği dışkısından kaynaklandığı bulundu. Ancak çiçek hastalığı veya 1918 İspanyol gribi ile ölmüş insanların saklı olabileceği bu donmuş topraklardaki patojenlerin yeniden salgına neden olma olasılığı henüz bilinmiyor. Kesin olan şeyse Kuzey Kutbu'nda değerli metal ve petrol çıkarmak için bozulan milyonlarca ton permafrostun insanların antik ve olasılıkla zombi patojenlerle temasını artırdığı.
