Endonezya'daki futbol faciasında polisin orantısız güç kullandığı tespit edildi

Persebaya Surabaya takımının Arema Malang'ı 3-2 yendiği lig maçı sonrası spor tarihinin en büyük trajedilerinden biri yaşandı. 131 kişinin hayatını kaybetmesinin nedeni olarak ise stadyumdaki kilitli kapılar gösterildi. Ancak Washington Post'un araştırması; Endonezya polisinin futbol taraftarlarına attığı göz yaşartıcı gazın ve diğer mühimmatların geçen hafta sonu yaşanan faciayı tetiklediğini gözler önüne serdi. Buna göre; futbol maçları için ulusal protokolleri ve uluslararası güvenlik kurallarını ihlal ederek 10 dakikalık bir süre içinde kalabalığa en az 40 mermi atılması taraftarların çıkışlara doğru akın etmesine neden oldu. Mühimmatlar arasında göz yaşartıcı gaz, flaş patlamaları ve işaret fişekleri de vardı.

100'den fazla video ve fotoğraf incelendi

Araştırmaya göre birçok taraftar ya ezilerek öldü ya da bazı çıkışların kapalı olması nedeniyle duvarlara ve metal kapılara çarparak ezildi. Endonezya Ulusal Polisi ise iddialar karşısında sessiz kalmayı tercih etti.  İnceleme 100'den fazla video ve fotoğrafa, 11 tanıkla yapılan görüşmelere ve kalabalık yönetim uzmanları ile sivil haklar savunucularının analizlerine dayanıyor. Araştırmanın çıkardığı sonuçlar sahaya giren yüzlerce taraftara karşılık polisin göz yaşartıcı gaz kullanmasının Kanjuruhan stadyumu'nun güney ucunda ne büyüklükte bir dalgalanmaya neden olduğunu ortaya koyuyor. Görgü tanıkları, birçok kapının kilitli olmasının paniği daha da artırdığını söyledi. Bu durum, ülkedeki stadyumların güvenlik açısından gözden geçirilmesi talimatını veren ülke başkanı tarafından da doğrulandı.

"Ölü sayısı 200'e kadar çıkabilir"

Perşembe günü yetkililer 40'ı çocuk olmak üzere 131 kişinin öldüğünü açıkladı. Uluslararası Af Örgütü ve insan hakları örgütleri , Endonezya'nın Malang bölgesinde ölü sayısının 200'e kadar çıkabileceğini söylüyor. Endonezya hükümeti şimdiye kadar kaydedilen en ölümcül kalabalık felaketleri arasında yer alan olayla ilgili soruşturma başlatılması çağrısında bulundu. Eyalet polis yetkilileri, göz yaşartıcı gaz kullanımının anarşi nedeniyle gerekli olduğunu söylerken, The Post'un elde ettiği bir video kaydını inceleyen kalabalık yönetim uzmanları aynı fikirde değil.

Endonezya Devlet Başkanı: Stadyumdaki izdihamın nedeni kilitli kapılar

Malang emniyet müdürü ve diğer dokuz polis memuru facia sırasındaki müdahalelerden dolayı Çarşamba günü görevlerinden alındı. Diğer 18 polis memuru da soruşturma altında. Yapılan polis müdahalesi, FIFA tarafından belirlenen güvenlik hükümlerine uyulması gerektiği belirtilen protokolleri ihlal etti. FIFA, stadyumlarda kalabalık üzerine kontrol gazı kullanılmasını yasaklıyor ve çıkış kapıları ile acil çıkışların her zaman engellenmemesini zorunlu kılıyor.

Kötü stadyum yönetimi ve polis müdahalesi

The Post'ın elinde olan videolarda maçın bitiminden kısa bir süre sonra polisin sahadaki ya da tribünlerdeki taraftarlara en az 40 adet öldürücü olmayan mühimmat attığını gösteriyor. Videolara göre polisler sahaya ve tribünlere doğru göz yaşartıcı gaz atarak binlerce seyircinin koltuklarını boşaltmasına neden oldu. Görgü tanıkları, bir seferde sadece bir ya da iki kişinin geçebileceği genişlikte olan çıkışlarda yığılmalar olduğunu söyledi. İngiltere'deki Keele Üniversitesi'nde profesör olan Clifford Stott, The Post tarafından sağlanan videoları inceledi ve Kanjuruhan'da yaşananların kötü stadyum yönetimiyle birleşen polis eyleminin bir sonucu olduğunu söyledi. Polisin kullandığı göz yaşartıcı spreylerin orantısız olduğuna değindi. Stott, "Kapılar kilitliyken tribünlere göz yaşartıcı gaz sıkmak büyük olasılıkla çok sayıda ölümden başka bir şeye yol açmayacaktır ve meydana gelen de tam olarak budur" dedi

 İzdiham nasıl başladı? 

23 yıl sonra takımları ilk defa kaybeden Areme FC taraftarları stadyumun çoğunluğunu oluşturuyordu . Arema oyuncuları sahayı terk etmeye başladığında, birkaç taraftar bariyerlerden atlayarak futbolculara yaklaşmak istedi. Yaklaşık 6 dakika sonra birkaç yüz taraftarlar bariyerleri kullanarak sahaya ulaştı.

Futbolcuların sahadan çıkarılmasından iki dakika sonra çıkışı koruyan güvenlik personeli kalabalığı geri itmeye başladı ve sıkıntılar çıkmaya başladı. Taraftarların geri püskürtülmesinden yaklaşık 5 dakika sonra  polis göz yaşartıcı gaz ve ses bombalarını kullanmaya başladı. Görüntülere göre, işaret fişekleri ve gazın neden olduğu duman rüzgarın da etkisiyle çoğu yeri kapladı

The Post'a konuşan taraftarlar öksürdüklerini ve gözlerinin hemen yaşarmaya başladığını ve çoğu oturma bölgelerinin tamamen kimyasal maddelerle kaplandığını söyledi. Görgü tanıkları ayrıca tribünlerden gelen çığlıkların yankılandığını da dile getirdi. 33 yaşındaki Elmiati gazın gözünü yaktığını hatırlıyor. Kocası ve 3 yaşındaki oğluyla birlikte çıkışa yakın bir yerde oturuyoran Elmiati kaos sırasında onlardan ayrıldığını ve. oğluyla kocasının gecenin ilerleyen saatlerinde yaralanarak öldüğünü söyledi. Elmiati "Tribünlere ateş etmeye devam ettiler... ama oradaki insanların ne olup bittiğine dair hiçbir fikri yoktu" dedi. 

Sahaya çıkış yolu aramak için atladılar

The Post'un görüştüğü 10 tanığa göre seyirciler kimyasal gazlardan kaçmak için sahaya geri atladı. Çıkmaya çalışan diğer seyirciler ise çıkışların kapalı olduğunu görünce başka bir çıkış yolu bulmak için sahaya atladılar.

Olay yerindeki yerel bir fotoğrafçı olan Ari Bowo Sucipto, herkes panikledi. Taraftarlar panikledi çünkü dışarı çıkmak istiyorlardı ama güvenlik güçleri de panikledi" diyor.  Video görüntülerini inceleyen Endonezya'nın Medan kentinden insan hakları avukatı Ranto Sibarani, yetkililerin öldürücü olmayan mühimmatları düzensiz ve net bir strateji olmadan ateşlediğinin görüldüğünü söyledi. Sahada yerel, ulusal ve askeri güçler vardı ve kimin sorumlu olduğu belli değildi. 

"Orada ölmeye hazırdım"

Uluslararası Af Örgütü Endonezya Direktör Yardımcısı Wirya Adiwena, polisin eylemlerinin Endonezya kolluk kuvvetlerindeki sistemik bir sorunu yansıttığını söyledi. Af Örgütü'nün 2020 yılında yayınladığı bir raporda, polis memurlarının dar alanlarda göz yaşartıcı gaz kullandığını ve yakın mesafeden tazyikli su sıktığını gösteren videolar da dahil olmak üzere protestolar sırasında 43 polis şiddeti vakası belgelenmişti. Adiwena, "Bu sadece copları sallayanların değil, aynı zamanda böyle bir prosedürün defalarca uygulanmasına izin verenlerin de sorumluluğudur" dedi. Başka bir tanık olan İkbal, "Orada ölmeye hazırdım ve asla çıkamayacağımdan emindim" dedi. Ulusal polis gücü sözcüsü Dedi Prasetyo, çıkışları yönetmenin polisin değil oyun organizatörlerinin sorumluluğunda olduğunu söyledi.

Ceset yığını içinden yardım isteyen bir el

Endonezya Futbol Federasyonu Salı günü yaptığı açıklamada, polis göz yaşartıcı gaz atmaya başladığında bazı çıkışların kapatıldığını kabul etti ancak kaç tanesinin kapatıldığını söylemedi. Federasyon temsilcisi Erwin Tobing, stadyum çalışanlarının tüm kapıları yeniden açmak için zamanları olmadığını belirtti. Ancak uzmanlar polis göz yaşartıcı gaz atmaya başladığında maçın yaklaşık 11 dakika önce bitmiş olduğuna dikkat çekti. 

 27 yaşındaki Bhaitul Rohman, mahsur kalanlara yardım etmek için olayların çoğunluklu olduğu bölgeye gittiğini söyledi ve "Yaklaşık 20 kişinin üst üste yığıldığını gördüm ve bir elin bacağımı tuttuğunu hissettim. Ceset yığınının altından çıkamayan bir adam yardım istiyordu" dedi.