2019 bahar aylarında İsviçre’nin Zug kentinde bir avukatın ofisine giren orta yaşlı, kibar bir İranlı adam kendini Saeed Alikhani olarak tanıttı. Panama merkezli bir emtia aracısı olan Ocean Glory Giant adına çalıştığını söyleyen Alikhani, Çinli alıcılarla yapılacak ticaretlerde kullanılmak üzere petrol tankerleri üzerine deniz ipotekleri kurmak istediğini belirtti.
Avukatın anlattığına göre, Alikhani petrolün menşei sorulduğunda “Malezya” ve “Basra” çıkışlı iki seçenek sundu. Ancak yıllar içinde ortaya çıkan tablo, yüklerin aslında İran, Venezuela ve daha sonra Rusya’dan gelen ham petrol olduğunu gösterdi.
30’dan fazla tanker, 1 milyar dolarlık ipotek
Financial Times'ın analizine göre, avukat ve daha sonra devreye giren iki İsviçreli meslektaşı, 2023’e kadar 30’dan fazla tankere toplamda yaklaşık 1 milyar dolar değerinde ipotek koydu. Panama Denizcilik Otoritesi kayıtları, gemilerin farklı şirketler üzerinden Çin bağlantılı kişiler adına tescil edildiğini gösteriyordu.
Çin bağlantılı gölge ağ
Tankerlere sahip görünen şirketlerin çoğu Hong Kong, Marshall Adaları veya Cayman Adaları merkezliydi. Belgelerde yer alan telefon numaraları ise, ABD’nin 2019’da yaptırım listesine aldığı bazı Çinli kişi ve şirketlerle örtüşüyordu.
Financial Times'ın Çin’de listedeki adresleri ziyaretinde, çoğu kişinin kendilerine ait milyonlarca dolarlık gemilerden habersiz olduğu görüldü. Buna rağmen gemilerden elde edilen veriler, bu filonun “dünyadaki en büyük karanlık filo ağlarından biri” olduğunu ve tek bir Çinli çıkar grubunun kontrolünde olabileceğini gösteriyor.
ABD yaptırımları ve yeni taktikler
İran’ın petrol ihracatı 1979’dan bu yana çeşitli yaptırımlar altında. 2018’de Trump yönetiminin nükleer anlaşmadan çekilmesiyle baskı daha da arttı. Bunun üzerine İran, ödemelerde kullanılan banka kredilerinin yerini gemi ipotekleri ile doldurdu.
Bu yöntemle alıcı Çinli şirketler, ödemeyi yapmadıkları takdirde tankerlerin mülkiyeti Ocean Glory’e geçiyordu. Yani tankerler, petrol ticaretinde adeta teminat olarak kullanıldı.
2019’dan itibaren ipotekli gemiler İran’dan Çin’e, ardından da Rusya ve Venezuela’dan Çin’e petrol taşıdı. Analizlere göre 2019–2024 arasında bu ağ üzerinden 130 milyon varil petrol (yaklaşık 9,6 milyar dolar) sevk edildi. Bunun yarısı İran, dörtte biri Rusya, beşte biri Venezuela kaynaklıydı.
Aracıların rolü
Araştırmacı Andrew Boling, Ocean Glory’nin yalnızca İran değil, Rusya ve Venezuela için de petrol ticaretinde “süper aracı” işlevi gördüğünü söyledi. Vortexa’dan (Londra merkezli denizcilik firması) uzman Claire Jungman ise deniz ipoteklerinin bu şekilde kullanılmasının, “denizcilik hukuku, finans ve jeopolitiğin gri alanlarında cesur bir yeni yöntem” olduğunu belirtti.
Çin’in tepkisi
Pekin yönetimi, Financial Times'ın sorularına verdiği yanıtta, “BM Güvenlik Konseyi kararı olmayan tek taraflı yaptırımlara” karşı olduklarını ve İran ile yapılan işbirliğinin uluslararası hukuk çerçevesinde “meşru” olduğunu savundu.
Ocean Glory yaptırım listesinde
2024 sonunda Ocean Glory, ABD tarafından doğrudan yaptırım listesine alındı. İpotek altına alınan en az 20 tanker de ABD’nin kara listesinde. Bunlardan biri olan Ceres I, aynı yıl Güney Çin Denizi’nde bir çarpışmaya karışmıştı.
Kaynak: Gazete Oksijen
