İspanya hükümeti, Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkelerin vatandaşlarının mülk satın alarak oturum hakkı kazanmasını sağlayan düzenlemeyi durdurdu.
Hükümet, bu yeni tedbirle birlikte ülkedeki barınma krizine çözüm bulmayı planlıyor. İspanya'da eksik ev sayısının bu yıl 600 bine kadar ulaşacağı tahmin ediliyor.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez geçen yıl yaptığı açıklamada, "Barınma, spekülatif bir yatırım aracı değil anayasal bir haktır. Bu nedenle altın vize uygulamasını sonlandıracağız" ifadelerini kullanmıştı.
Bu açıklamadan bir yıl sonra, 2 Nisan'da altın vize programı sonlandırıldı.
Yatırımcı vizesi olarak da bilinen vize, İspanya'da bir gayrimenkule 500 bin euro yatırım yapan AB dışı kişilerin ve yakın akrabalarının oturum hakkı elde etmesine olanak sağlıyordu. Bu oturum hakkı aynı zamanda İspanyol vatandaşlığına başvuru yapabilmenin yolunu açıyordu.
İspanya'da yaşamak veya çalışmak zorunda olmayan altın vize sahipleri, satın aldıkları konutları çoğunlukla yazlık evler olarak kullanıyor ya da turistlere kiralıyordu.
2008'deki finansal krizin ardından, ülkenin kaynaklarını artırmak isteyen İspanya, birkaç AB üyesi ülkeyle birlikte altın vize uygulamasına devreye sokmuştu.
Ancak aradan geçen 12 yılın ardından ülke, bu kez de barınma ve kira kriziyle karşı karşıya kaldı.
Gelirin yüzde 40'ı kiraya
2014-2024 periyodunda İspanya'daki ev kiraları yüzde 80 oranında arttı. Bu artış büyük kentler ve turizm alanlarında daha yoğun bir şekilde yaşandı. Aynı süreçte İspanya'ya gelen turist sayısı rekor seviyeye ulaşınca, Airbnb gibi platformlar üzerinde satın aldıkları konutları kiralayan altın vize sahipleri de tepkilerin hedefi haline geldi.
İspanya'dan altın vize alan yabancıların yüzde 90'u emlak satın alımı için ülkenin sadece 6 şehrini (Barcelona, Madrid, Malaga, Alicante, Balear Adaları ve Valencia) tercih edince bu bölgelerdeki kira fiyatları kontrolsüz bir şekilde arttı.
Öyle ki ülkedeki ortalama bir kiracı, toplam gelirinin yüzde 40'ını kiraya harcar duruma geldi. Böylece İspanya, kira/gelir oranının en yüksek olduğu AB ülkesi haline geldi.
AFP'ye konuşan Oxford Üniversitesi'nden Lior Erez, yatırım vizesiyle İspanya'da oturum hakkı elde eden kişilerle ilgili, "Altın vize yatırımcılarının oturum hakkı almak için birden fazla yolu var. Bir şirket kurabilir ya da büyük bir banka hesabı açabilirler. Ancak neredeyse her zaman emlak satın almayı tercih ettiler. Çünkü bu şekilde kayıp yaşamıyorlar. Tekrar satabilecekleri bir mülk sahibi oluyorlar" ifadelerini kullandı.
Ocak ayında konuyla ilgili 12 maddelik bir plan açıklayan İspanyol hükümeti, altın vize uygulamasını sonlandırmanın yanı sıra tatil evleri için daha yüksek vergi, ucuz konut sağlayan ev sahipleri için vergi indirimleri ve inşaat süreçlerini hızlandıracak yeni yasalar çıkarma gibi kararlar almıştı.
Bu kararlar içinde İspanya'dan ev almak isteyen AB dışı ülkelerin vatandaşları için yüzde 100'e varan oranda vergi getirilmesi ve Barselona'daki 10 bin kiralık turist evinin lisanslarının 2028'e kadar iptal edilmesi de bulunuyordu.
15 bine yakın yabancı altın vizeden faydalandı
Altın Vize uygulamasından 2013 yılından bu yana 15 bine yakın yabancı yatırımcı yararlandı.
İspanya'daki emlak sitesi İdealista'nın verilerine göre kiralık konut fiyatları, son 12 ayda rekor seviyeyle yüzde 11,5, çeyrek bazda da yüzde 3,9 arttı.
Aralık 2024 sonu itibarıyla İspanya'da ev kiralamanın metrekare maliyeti ortalama 13,5 avro olarak kaydedildi.
Kiraların en çok arttığı Madrid'de 10 yıl öncesine göre artışın yüzde 91'i bulduğu belirtiliyor.
Benzer şekilde yeni konut inşaat maliyetlerinin de son bir yılda ortalama yüzde 7,6 arttığı, bazı yerlerde bunun yüzde 15'in üzerine kadar çıktığı bildirildi.
Şubat 2025 itibarıyla ülke genelinde evlerin ortalama metrekare fiyatının da 2 bin 311 avroya çıktığı kaydedildi.
İspanya'da son yıllarda küçük yerlerden büyük şehirlere göç akını olsa da gençlerin yüksek kiralar ve konut fiyatlarından dolayı merkezden uzak ilçelere yöneldiği belirtiliyor.
40'tan fazla kentte binlerce kişi sokağa çıktı
İspanya'nın Madrid ve Barselona gibi büyük şehirlerinde sokaklara dökülen binlerce İspanyol, konut krizini ve yüksek ev kiralarını protesto etti.
Özellikle son 10 yıldır İspanyolların en çok endişe ettiği konuların başında gelen konut krizi, ilk defa ülke genelinde 40'tan fazla kentte protesto edildi.
Konut krizinin en fazla yaşandığı Madrid ve Katalonya özerk bölgelerindeki kiracı derneklerinin çağrısıyla düzenlenen gösterilerde "Konut krizine son verelim", "Kiralarda yüzde 50 indirim ve rantçıların pazarlığına son" yazılı pankartlar dikkati çekti.
Binlerce kişinin katıldığı gösterilerin en büyüğü Madrid ve Barselona'da düzenlendi.
Kiracı dernekleri, "ülke genelinde kiraların yüzde 50 düşürülmesini" isterken bu talepleri karşılanmazsa "kira ödemeyerek greve gitme" çağrısı yaptı.
Konut fiyatlarının ve kiraların yüksekliğinden şikayetçi olan Madrid Kiracılar Derneğinin Sözcüsü Valeria Racu, "Süresiz eylem kararı aldık. Ülke genelinde greve gitmeliyiz. Rantçıların durdurulması ve hükümetin harekete geçmesi gerekiyor. Kimse her 5 ya da 7 yılda bir (sözleşme yenileme zamanı) evini, mahallesini ve şehrini terk etmek zorunda değildir. Madrid'de 2025 yılında sözleşmesi biten yarım milyon haneyi evde kalmaya ve direnmeye çağırıyoruz." diye konuştu.
Kira ödememe grevinde kararlı olduklarını söyleyen Racu, "Suçlu olan rantçılara ve sorumlu olan hükümete sesleniyoruz. Milyonlar bugün sokağa çıktı. Kiracıların gücünü gördüler. Grev olursa kiralar en az yüzde 30 düşer." ifadelerini kullandı.
