İngiltere Başbakanı Rishi Sunak'ın diplomatik krize dönüşen Elgin Mermerleri (Parthenon) tartışmasında Yunan meslektaşı Kyriakos Mitsotakis'i küçümsemesinin yankıları; Birleşik Arap Emirlikleri'nde (BAE) düzenlenen COP28’de devam etti. İngiltere Kralı 3. Charles'ın zirvenin açılış konuşmasında ve Sunak ile olan görüşmesinde Yunanistan bayrağının renk ve sembolleri taşıyan bir kravat takması 'Tarafını seçti' yorumlarına neden oldu.
İngiltere Kralı Charles’ın geçen yıl 99 yaşında hayatını kaybeden babası Prens Philip Yunanistan doğumluydu ve Yunan ile Danimarka kraliyet ailelerinden geliyordu.
İngiliz basını, Charles'ın Yunan bayrağıyla aynı beyaz haç desenine sahip mavi beyaz kravatının yanı sıra ceketinin cebinden çıkan mavi beyaz bir mendil kullandığına dikkat çekti.
Britain's King Charles wore a tie bearing the colors and symbols of the Greek national flag to a climate conference on Friday, days after Prime Minister Rishi Sunak snubbed his Greek peer Kyriakos Mitsotakis in a row over the Parthenon Sculptures https://t.co/KGU6aMDTIO #COP28
— Reuters (@Reuters) December 1, 2023
ITV televizyonunun Kraliyet Editörü Chris Ship, Twitter'dan (X) yaptığı paylaşımda "Rishi Sunak'ın Elgin Mermerleri konusunda 'tavır almak' için Yunanistan Başbakanı ile yapacağı görüşmeyi iptal ettiği bir haftada... Kral Charles bugün Dubai'de Bay Sunak ile görüşürken çok ilginç bir kravat takmayı tercih etmiş görünüyor" dedi.
Elgin Marbles row: King wears tie covered in Greek flags to meet Rishi Sunak. https://t.co/tLLPNZPcN8
— Chris Ship (@chrisshipitv) December 1, 2023
Buckingham Sarayı'ndan bir kaynak Cuma günü yaptığı açıklamada Charles'ın aynı kravatı geçen hafta da yani diplomatik kriz yaşanmadan önce de taktığını söyledi. Sunak'ın bir sözcüsü yorum yapmayı reddetti.
Sunak, Miçotakis'le görüşmesini neden iptal etti?
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Atina'dan İngiltere'ye götürülen Elgin Mermerleri'nin iadesinin istenmesi krize neden oldu. İngiltere Başbakanı Sunak, Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile planlanan görüşmesini bu tartışma nedeniyle “saatler kala” iptal etti. Uzun süredir konuyu gündeminde tutan Miçotakis, 45 dakika sürmesi planlanan görüşmenin aniden iptal edilmesinden büyük hayal kırıklığı yaşadığını söylerken, Başbakan Yardımcısı Oliver Dowden ile alternatif görüşme teklifini de reddetti.
Yunan basını, Miçotakis ile görüşmesini iptal eden Rishi Sunak için “Britanya’nın fare suratlı başbakanı”, “Ayıp sana Mr. Sunak” manşetleri atarak, “Bücür, kafir” gibi ağır ifadelere yer verdi.
“Duruşlarının doğru ve adil olduğuna yürekten inananlar, yapıcı bir tartışmaya girmekten çekinmezler” diyen Miçotakis, iki ülke arasındaki dostluğun uzun geçmişi olduğunu hatırlattı, “Elgin Heykelleri konusundaki pozisyonumuz belli. İngiliz mevkidaşımla bu konuda bir görüş alışverişinde bulunacağımı tahmin ediyordum” dedi.
"Mona Lisa kesip sergilemek gibi"
İngiltere’de bulunan Miçotakis, Pazar günü BBC’de katıldığı söyleşide, Parthenon Heykelleri olarak da bilinen Elgin Mermerleri'nin Yunanistan’a geri gönderilmesi gerektiğini söylemişti. Miçotakis, kalan kısmı Atina’daki Akropolis Müzesi’nde bulunan Elgin Mermerleri’nin iki ayrı ülkede sergilenmesini “Mona Lisa tablosunu ikiye kesip sergilemeye” benzetmişti.
Elgin Mermerleri neden önemli?
İki ülke arasındaki krizin nedeni olan Elgin Mermerleri, bir zamanlar Atina akropolü üzerinde, Milattan Önce 5. Yüzyıl’da inşa edilen ve Tanrıça Athena’ya ithaf edilen Parthenon Tapınağı’nın dış cephesini süsleyen bir dizi heykelden oluşuyor. Antik Yunan’ın en ihtişamlı eserlerinden olan mermerler, 1801-1816 tarihleri arasında İngiltere’nin Osmanlı sarayındaki büyükelçisi Lord Elgin döneminde İngiltere’ye götürüldü.
Bitmeyen tartışma: Kaçırıldı mı?
Fakat Lord Elgin’in mermerleri kaçırarak mı yoksa Osmanlı’nın izniyle mi İngiltere’ye götürdüğü tartışmaları sürüyor. British Museum’a göre, Lord Elgin eserleri, dönemin padişahı III. Selim’in fermanına dayanarak yasal yollarla götürdü. İngiliz kaynaklarına göre, 1801’de yayımlanan bir fermanla Lord Elgin’e Parthenon mermerlerini İngiltere’ye götürme izni verildi. British Museum tarafından 1816’da 35 bin sterline satın alınan eserler, 1832’de inşası biten Elgin salonunda sergilenmeye başlandı. British Museum’un envanterinde mermerler için şu ifadeler yer aldı: “19. Yüzyıl’ın başlarında Osmanlı İmparatorluğu 350 yıl boyunca Atina’nın yönetim otoritesiydi.
Lord Elgin, İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu Büyükelçisi’ydi ve Parthenon ile ilgili araştırma izni için yetkililere dilekçe verdi. Kendisine izin verildi ve 1801 - 1805 yılları arasında yetkililerin gözetimi altında hareket eden Elgin, heykellerin yarısını Parthenon’un kalıntılarından çıkardı. Ayrıca Akropolis’teki Erechtheion, Athena Nike Tapınağı ve Propylaia gibi diğer yapılardan heykel ve mimari unsurların kaldırılması için izin aldı. Elgin’in tüm antika koleksiyonu daha sonra Britanya’ya nakledildi.” Ancak o dönemde Osmanlı’nın Elgin’e Akropolis için sadece araştırma yapma iznini verdiğini, dolayısıyla mermerlerin kaçırıldığını savunan tarihçiler de var.
1983'ten beri iadesi isteniyor
Yunanistan, 1983’ten beri mermerlerin peşinde, İngiltere’nin bu tarihi eserleri ait olduğu ülkeye iade etmesini istiyor. Dönemin kültür bakanı olarak görev yapan oyuncu Melina Mercouri tarafından gündeme getirilen iade tartışmasında 40 yılda dünya kamuoyunun desteğini alan Yunan yetkililer, taleplerini gündemden düşürmüyor. Bu konuda Miçotakis, İngiliz yetkililerle gizli görüşmelere de imza atıyor.
