Venezuela muhalefetinin önde gelen isimlerinden Maria Corina Machado, ülkesinde demokrasiyi yeniden canlandırma çabaları nedeniyle 2025 Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. 58 yaşındaki endüstri mühendisi Machado, son iki yılda ekonomik ve sosyal çöküşle sarsılan Venezuela’da siyasetten uzaklaşan toplumu yeniden harekete geçirmesiyle dikkat çekti.
Machado, 2024’te yapılan ve uluslararası gözlemcilerce hileli olarak değerlendirilen seçimlerin ardından Devlet Başkanı Nicolas Maduro’nun zaferini ilan etmesi üzerine yeraltına çekilmişti. Resmî sonuçlar açıklanmazken, muhalefetin topladığı ve bağımsız bir seçim gözlemcisi tarafından doğrulanan verilere göre Machado’nun desteklediği aday açık farkla kazanmıştı.
Norveç Nobel Komitesi, Machado’yu “Venezuela halkının demokratik haklarını savunmak için gösterdiği yorulmak bilmez çaba ve diktatörlükten demokrasiye barışçıl geçiş için yürüttüğü mücadele” nedeniyle ödüllendirdiğini açıkladı. Komite başkanı Jorgen Watne Frydnes, Machado’yu Venezuela’da “siyasî muhalefetin önemli ve birleştirici bir figürü” olarak nitelendirdi.
Nobel ödülünü Trump’a ithaf etti
Machado, ödülünü ABD Başkanı Donald Trump’a ithaf ettiğini sosyal medya hesabından duyurdu. Açıklamasında, “Tüm Venezuelalıların mücadelesinin bu şekilde tanınması, görevimizi tamamlama yönündeki kararlılığımıza güç katıyor: Özgürlüğü fethetmek. Zaferin eşiğindeyiz ve bugün her zamankinden daha fazla, özgürlük ve demokrasiyi elde etmek için başlıca müttefiklerimiz olarak Başkan Trump’a, Amerika Birleşik Devletleri halkına, Latin Amerika halklarına ve dünyanın demokratik uluslarına güveniyoruz. Bu ödülü, acı çeken Venezuela halkına ve davamıza verdiği kararlı destekten ötürü Başkan Trump’a adıyorum!” ifadelerini kullandı.
ABD Başkanı Trump da Machado’nun ödülünü alma isteğini sık sık dile getirmiş ve ödülünü kendisine ithaf eden Machado’ya “onun adına mutlu olduğunu” belirtmişti.
Muhalefeti yeniden canlandırdı
Machado, 2023 ortasında resmî destek olmadan bir ön seçim organize ederek bastırılmış protestoların ardından muhalefete yeniden ivme kazandırdı. Caracas merkezli insan hakları örgütü Foro Penal’e göre Venezuela’da hâlâ 841 siyasi tutuklu bulunuyor.
Maduro yönetimi ise Machado’yu “faşist” ve “terörist” olarak nitelendirerek, hükümeti devirmeye yönelik sağcı bir komplo kurmakla suçluyor. Birleşmiş Milletler, Maduro hükümetini muhaliflere yönelik işkence ve keyfi tutuklamalar nedeniyle raporlarında sık sık eleştiriyor. Uluslararası Ceza Mahkemesi de Caracas yönetimi hakkında insanlığa karşı suç iddialarını araştırıyor.
Tartışmalar ve eleştiriler
Machado’nun Nobel Ödülü, İsrail ve Filistin meselesindeki pozisyonları nedeniyle de tartışma yarattı.
Eleştirmenler, Machado’nun İsrail ve Netanyahu’nun Likud partisine verdiği desteği ve Gazze’deki saldırıları açıkça destekleyen paylaşımlarını hatırlatıyor. Machado, 2024 seçim kampanyası sırasında iktidara gelirse Venezuela Büyükelçiliği’ni Tel Aviv’den Kudüs’e taşıyacağını vaat etmişti.
Norveçli milletvekili Bjornar Moxnes, Machado’nın 2020’de Likud partisiyle yaptığı işbirliği belgesini hatırlatarak ödülün Nobel’in amacına uygun olmadığını savundu. ABD merkezli Müslüman sivil haklar örgütü Amerikan-İslam İlişkileri Konseyi ise kararı “vicdansız” olarak nitelendirerek Nobel Komitesi’nin kararını yeniden gözden geçirmesi gerektiğini açıkladı.
Ayrıca Machado, 2018’de Maduro rejiminin devrilmesi için İsrail ve Arjantin’den destek isteyen bir mektup göndermişti. Machado mektubu çevrimiçi paylaşarak, “Uyuşturucu kaçakçılığı ve terörizmle bağlantılı suçlu Venezuela rejiminin yıkılması için güçlerini ve etkilerini kullanmalarını rica ediyorum” demişti.
Sürgündeki destekçiler kutlamaya hazırlanıyor
Machado’nun Kolombiya’daki siyasi hareketi Vente Venezuela’nın başkanı Mariluz Palma, Nobel haberini sabahın erken saatlerinde sosyal medyada gördüğünü söyledi. Palma, “Gözyaşlarına boğuldum ama aynı zamanda güçle dolup taştım. Tüm Venezuelalılara özgürlük için mücadeleyi sürdürmeleri çağrısını yapmaya devam edeceğiz” dedi.
Palma, 48 yaşında ve son beş yıldır Kolombiya’da yaşıyor. Ülkedeki yaklaşık 3 milyon Venezuelalı göçmenden biri olan Palma, “Maria Corina bu ödülü fazlasıyla hak ediyor. Hayatını, işini, ailesini milyonlarca Venezuelalı için riske attı” diye konuştu.
Bogota’daki Venezuelalı göçmenlerin pazar günü bir araya gelerek Machado’nun zaferini kutlayacağı bildirildi. Aynı ülkede yaşayan bir diğer göçmen, Alejandro Mendez, ödülün “özgürlük, demokrasi ve yönetim değişikliği için verilen mücadelenin bir tür onayı” anlamına geldiğini söyledi.
Sert tutumu ve siyasi geçmişi: Machado kimdir?
Varlıklı bir çelik sanayicisi ailenin en büyük kızı olan Machado, 2002’de kurduğu Sumate adlı seçmen hakları örgütüyle Hugo Chavez’e karşı muhalefetin öncülerinden biri haline geldi. 2010’da seçildiği Ulusal Meclis’teki çıkışlarıyla tanınan Machado, 2012’de Chavez’e “Kamulaştırmak hırsızlıktır” diyerek seslenmişti. Sert ve uzlaşmaz tavrı, zaman zaman muhalefet içinde de tartışma yarattı.
ABD’nin eski Başkanı Donald Trump’a yakınlığıyla bilinen Machado, uyuşturucu taşıdığı iddia edilen teknelere yönelik ABD hava saldırılarını desteklemesi nedeniyle de eleştirildi. Trump, Machado için “özgürlük savaşçısı” ifadesini kullanmış; ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio da 2024’te onun Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmesi için mektup imzalamıştı.
Seçim yasağı ve sürgün
Machado, 2024 başında mali usulsüzlük iddialarıyla seçimlere katılmaktan men edildi. Bunun üzerine desteklediği diplomat Edmundo González Urrutia, devlet başkanlığı yarışına girdi ve oyların yüzde 70’ini aldığı bildirildi. Ancak ordu desteğini arkasına alan Maduro, kendisini kazanan ilan ederek uluslararası çağrılara rağmen görevi bırakmadı.
Seçim sonrası başlayan protestolarda en az 24 kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi tutuklandı. González İspanya’ya kaçarken, Machado’nun birçok danışmanı tutuklandı veya sürgüne gitti. Machado ise saklandığı yerden, büyük bölümü sürgünde yaşayan muhalefet hareketini yönetmeyi sürdürüyor.
“Ülkenin sesi olmaya devam edecek”
Kellogg School of Management’tan Venezuela uzmanı Daniel Lansberg-Rodriguez, Machado’nun artık “resmî bir unvanı olmasa da fiilen sürgündeki başkan” konumuna geldiğini belirtti. Lansberg-Rodriguez, Nobel Barış Ödülü’nün Machado’nun muhalefet içindeki liderliğini perçinlediğini ve Maduro yönetimi üzerindeki uluslararası baskıyı artıracağını söyledi.
Chatham House’un Latin Amerika uzmanı Christopher Sabatini ise ödülün, 2024 seçimleri sonrası bastırılmış toplumu yeniden canlandırabileceğini belirterek “Bu ödül, umudunu yitiren Venezuelalılara moral verebilir” dedi.
İmamoğlu'ndan destek
CHP’nin tutuklu Cumhurbaşkanı adayı ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, Machado’yu kazandığı Nobel Barış Ödülü nedeniyle kutladı. İmamoğlu, açıklamasında Machado’nun demokrasi mücadelesinin “otoriter rejimlerin gölgesinde yaşayan tüm halklar için ilham verici” olduğunu vurguladı.
Cumhurbaşkanlığı Aday Ofisi sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda İmamoğlu şunları kaydetti:
“Nobel Barış Ödülü’nü kazanan Maria Corina Machado’yu en içten duygularımla kutluyorum. Venezuela’da demokrasi ve özgürlük mücadelesi verenlerin bu onurlu başarısı, sadece Latin Amerika için değil, otoriter rejimlerin gölgesinde yaşayan tüm halklar için ilham vericidir.”
Kaynak: Gazete Oksijen
