ABD eski başkanı Donal Trump'un yeniden başkan olması Avrupa liderlerinin çoğunun asla görmek istemeyeceği bir durum. Trump şimdiden Ukrayna'yı Rusya ile bir barış anlaşması yapmaya ve Kremlin'in kendisine ait olduğunu iddia ettiği toprakları terk etmeye zorlayacağını açıkladı. Avrupa Siyasi Topluluğu için Budapeşte'de bir araya gelen ülke liderlerinin aklında tek bir soru var: Nasıl tepki vermeliler?
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un savunduğu gibi Trump'ın muhalefeti karşısında Kiev'e ne gerekiyorsa yapabilirler mi? Ya da Macaristan Başbakanı Viktor Orbán'ın izinden giderek Trump'ın çatışmayı sona erdirme girişimini memnuniyetle mi karşılamalılar?
Liderler olası senaryolar üzerinde duruyor
Alman ve İtalyan heyetlerinin sürekli söylediği gibi Washington'la birlikte çalışmak ve anlaşmanın şekillenmesine yardımcı olmak daha iyi olmaz mı? Ve en önemlisi, kıtanın liderleri ABD dış politikasındaki keskin dönüşün ülkelerini birbirinden ayırmasını nasıl engelleyebilir? Trump'ın Beyaz Saray'a dönüşü kesin değil ama bu olasılık Avrupa liderlerini bu tür senaryolar üzerinde düşünmeye ve bunların içerdiği sorularla boğuşmaya zorluyor. ABD'deki seçim döngüsü daha da hızlanırken, kıtanın dört bir yanındaki yetkililer Trump'ın ikinci kez başkan olmasının sonuçları konusunda giderek daha gerçekçi olmaya başladılar.
Transatlantik ilişkilerdeki en büyük sınav
Trump'ın iktidara gelmesi sadece savaş sonrası tarihte transatlantik ilişkilerdeki en büyük sınav olmakla kalmayacak; dünyanın en güçlü ülkesiyle nasıl çalışılacağı konusundaki gerilimler ticaret politikasından iklim değişikliğiyle mücadeleye ve Avrupa topraklarının savunulmasına kadar çeşitli konularda kıtayı birbirinden ayırırken Avrupa Birliği için varoluşsal bir risk oluşturabilir. İsminin açıklanmasını istemeyen bir AB diplomatı "Brüksel'deki insanlar şimdiden neler olabileceğine hazırlanıyor" dedi.
Bu kez işler daha zor olacak
Avrupa Trump'ın ilk başkanlığını atlattı elbette ama yakınlardaki iki savaş ve devam eden enerji krizi kıta üzerindeki baskıyı artırırken bu sefer işlerin daha zor olacağına dair her türlü gösterge var. İki görevden alma ve bir dizi hukuki ve cezai kovuşturmanın ardından göreve dönen Trump'ın dürtülerini yumuşatma ya da etrafını ılımlılık çağrısı yapan yetkililerle çevreleme ihtiyacı duyması olası değil.
Daha da önemlisi, Trump'ın ilk dönemini atlatılabilecek bir jeopolitik fırtına olarak görmek mümkün olsa da, Trump'ın dönüşü Amerikan dış politikasındaki değişimi artık göz ardı edilemeyecek bir gerçek olarak pekiştirecek.
AB'nin yapmakta yetersiz kaldığı hamle
Bu da Avrupa'nın -özellikle de Avrupa Birliği'nin- tarihsel olarak yapmakta yetersiz kaldığı bir hamleyi yapmasını gerektirecek: Ortak bir tepkiye karar vermek ve buna bağlı kalmak. Anlaşmaya varılamaması bloğu parçalamaya başlayabilir. Alman hükümetine danışmanlık yapan Alman Uluslararası ve Güvenlik İşleri Enstitüsü'nde AB politikası uzmanı olan Nicolai von Ondarza, "Bir krizin Avrupa entegrasyonuna yol açacağına dair otomatik bir kural yok. İkinci bir Trump başkanlığını Avrupa'da birliği sağlayacak duruma dönüştürmek için aşılması gereken önemli engeller var" dedi.
Ukrayna'yı barışa zorlayacak
Trump'a yakın kaynaklar eski başkanın şimdiden Ukrayna planının şekillenmeye başladığını söyledi. Zelenskiy'i Kırım'ı ve Donbas'ın bir bölümünü bırakmaya zorlayarak Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i savaşı sona erdirmeye ikna edecek olan bu plan ilk olarak Washington Post tarafından haberleştirildi.
Kaynaklar, Trump'ın NATO zirvelerine katılmayı reddederek ya da ABD ordusunun ortak tatbikatlara göndermeyerek Amerika'nın katılımını azaltmayı hedeflediğini söyledi. Trump'ın ittifakı fiilen sona erdirmek için ittifaktan çekilmesine gerek yok. Şubat ayında Washington'un NATO'nun, üyelerinden birinin saldırıya uğraması halinde müttefiklerin destek vermesini gerektiren 5. Maddesindeki karşılıklı savunma hükmüne bağlılığını sorgulamış ve Rusya'yı savunmaya yeterince harcama yapmayan NATO üyelerine saldırmaya "teşvik edeceğini" söylemişti.
AB tepki oluşturmakta zorlanacak
AB'nin Trump başkanlığında ortak bir tepki oluşturmakta zorlanacağı, Putin'in Ukrayna'yı geniş çaplı işgaline verdiği tepkiden de anlaşılıyor. Rus birlikleri batıya doğru ilerlerken, AB siyasetçileri Avrupa güvenliğinin acilen yeniden gözden geçirilmesini talep etmek için sıraya girdi. Bloğun uyuyan askeri devi Almanya savunma politikasında yeni bir dönem ilan ederken, AB'nin dört bir yanından liderler ordularını güçlendirme ve işbirliğini pekiştirme sözü verdi. Ancak ödeme konusundaki başarısızlıklar, paranın nasıl toplanacağı konusundaki anlaşmazlıklar ve nereye harcanacağı konusundaki çekişmeler nedeniyle bu politikaların hayata geçirilmesi yavaş oldu.
ABD nükleer güçlerini çekerse Avrupa açıkta kalacak
Nükleer caydırıcılık söz konusu olduğunda Avrupa'nın büyük bölümü Amerikan şemsiyesine bağımlı durumda. Sadece Birleşik Krallık ve Fransa kendi savaş başlıklarına sahip. İngiltere'nin NATO şemsiyesine kısmen katkıda bulunduğu yaklaşık 200 savaş başlığı var. Fransa'nın yaklaşık 300 savaş başlığı var ama bunlar sadece ulusal savunma için kullanılıyor. AB dış politika uzmanı von Ondarza, ABD'nin nükleer caydırıcılığının ortadan kalkması halinde ne Fransız ne de Birleşik Krallık sisteminin inandırıcı bir caydırıcılık teşkil edeceğini söyledi. Daha şimdiden, açıkta kalma korkusu ülkelerin yeniden silahlanıp silahlanmaması gerektiği tartışmalarını alevlendiriyor ve tabu yıkıldığında küresel bir silahlanma yarışına yol açabilir.
Trump'ın 'Önce Amerika' gündemi
Ortak bir cephe oluşturmaya çalışsalar bile, Avrupalı liderler muhtemelen Trump liderliğindeki bir dizi politikanın baskısı altında kalacaklar. Bu da onları birbirinden ayırmak için tasarlanmış olabilir. Trump'ın ilk döneminin yaralarını hala taşıyan Avrupa Komisyonu bu kez hazırlıksız yakalanmak istemiyor: Brüksel, Trump'ın kendi gümrük tarifelerini bloğa dayatması halinde cezalandırıcı ticaret önlemleri de dahil olmak üzere kasım ayındaki oylamanın sonuçlarını haritalandıran bir plan üzerinde çalışıyor. Ticaret konusunda eski başkan "Önce Amerika" gündemini yeniden canlandırma planlarını pek gizlemedi. Geçen yaz ikinci döneminde tüm ithalata yüzde 10 gümrük vergisi getirme tehdidi, ekonomisi büyük ölçüde ABD'ye yapılan ihracata bağlı olan Avrupa'yı endişelendirdi.
Avrupa'da derinleşen çatlaklar
Yetkililer ve diplomatlar, Trump'ın ikinci başkanlığı sırasında Avrupa'nın kaderinin büyük ölçüde birlik içinde kalıp kalamayacağına bağlı olacağını vurguladı. Bu birlik için en belirgin risk, yılın ikinci yarısında AB'nin karar alma mekanizmasında gündem belirleyici bir role sahip olacak olan Orbán'dır. Geçtiğimiz ay Trump'ı Florida'daki tatil beldesinde ziyaret eden Orbán, uzun zamandır Ukrayna için bir tür barış anlaşması için bastırıyor. Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nden Majda Ruge, Orbán'ın daha da cesaretleneceğini söyledi. Ruge, AB'nin "oyunbozanlarla nasıl başa çıkılacağı" konusunda bir stratejiye ihtiyaç duyacağını vurguladı.
