Bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce Çin, Beşar Esad ve eşini ülkeye yaptıkları altı günlük ziyaret sırasında sıcak bir şekilde karşılamış ve eski Suriye liderine 2011'de iç savaşın başlamasından bu yana yıllar süren uluslararası izolasyona nadir bir ara verme fırsatı sunmuştu. Çift Asya Oyunları'na katılırken, Devlet Başkanı Şi Cinping "dış müdahaleye karşı" ve Suriye'nin yeniden inşasında Esad'ı destekleme sözü verirken, eşi Esma da Çin medyasında coşkuyla karşılandı.
Ancak analistler, Şi'nin daha geçen yıl açıkça desteklediği otoriter liderin iktidarının aniden sona ermesinin Çin'in Orta Doğu'daki diplomatik hedeflerine bir darbe indirdiğini ve bölgedeki stratejisinin sınırlarını ortaya çıkardığını söylüyor. İsyancılardan oluşan bir koalisyon, Esad rejimini deviren ve ailesinin 50 yıllık hanedanlığını sona erdiren yıldırım harekatının ardından pazar günü Suriye'nin başkenti Şam'ı ele geçirdi.
Çin'in küresel hedeflerine darbe vurdu
Atlantik Konseyi'nde kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Jonathan Fulton, “Çin'in bölgedeki siyasi sonuçları şekillendirme kabiliyeti konusunda çok abartılı bir algı var” dedi. Fulton'a göre Esad rejiminin çöküşü Esad'ın başlıca destekçileri olan İran ve Rusya'nın Arap dünyasındaki etkisini azaltırken, Çin'in küresel hedeflerine de darbe vurdu. Fulton "(Çin'in) uluslararası alanda yaptığı pek çok şey bu ülkelerle olan desteğe dayanıyor ve Orta Doğu'daki en büyük ortaklarını destekleyememeleri, bölgenin ötesinde çok şey yapabilme yetenekleri hakkında oldukça fazla şey söylüyor" dedi.
Sicak noktalarla mücadele
Çin'in ezeli rakipleri Suudi Arabistan ve İran arasında 2023 yılında bir anlaşmaya aracılık etmesinin ardından Çin medyası Pekin'in uzun süredir Washington'un hakimiyetinde olan komşuluk bölgesinde yükselen profilini övdü. Çin'in en üst düzey diplomatı Wang Yi, ülkenin küresel “sıcak nokta sorunlarının” ele alınmasında yapıcı bir rol oynayacağını söyledi. Çin ayrıca bu yılın başlarında El Fetih, Hamas ve diğer rakip Filistinli gruplar arasında bir ateşkese aracılık etti ve Gazze'de ateşkes için defalarca çağrı yaptı. Ancak Orta Doğu liderlerinin Pekin'e getirilmesine ve Orta Doğu elçisi Zhai Jun'un “mekik diplomasisi” turlarına rağmen, Filistinliler bir birlik hükümeti kuramadı ve Gazze'deki çatışma devam ediyor.
'Çin'in çıkarlarıyla örtüşmüyor'
Şangay Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi'nde Orta Doğu uzmanı olan Fan Hongda,"Esad'ın aniden düşmesi Pekin'in görmek istediği bir senaryo değil. Çin daha istikrarlı ve bağımsız bir Orta Doğu'yu tercih ediyor çünkü bölgede kaos ya da Amerikan yanlısı bir yönelim Çin'in çıkarlarıyla örtüşmüyor" dedi. Çin Dışişleri Bakanlığı'nın Esad'ın düşüşüne tepkisi sessiz kaldı ve Çin vatandaşlarının güvenliğine odaklanarak Suriye'de istikrarın bir an önce yeniden tesis edilmesi için “siyasi çözüm” çağrısında bulundu. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning, pazartesi günü yaptığı açıklamada, gelecek hükümetle angajman için bir açık kapı bırakır gibi görünerek “Çin'in Suriye ile dostane ilişkileri tüm Suriye halkı içindir” dedi.
Kuşak ve Yol girişimine katıldı
Çinli uzmanlar ve diplomatlar Pekin'in Şam'da yeni bir hükümeti tanımadan önce acele etmeyeceğini söylüyor. Uzmanlar, Pekin'in uzmanlığını ve mali gücünü yeniden inşayı desteklemek için kullanabileceğini, ancak Çin'in son yıllarda denizaşırı ülkelerdeki mali riskleri en aza indirmeye çalışması nedeniyle taahhütlerinin muhtemelen sınırlı olacağını söylüyorlar. Suriye 2022 yılında Çin'in amiral gemisi Kuşak ve Yol Girişimi'ne katıldı, ancak kısmen yaptırımlar nedeniyle o tarihten bu yana Çinli firmalar tarafından önemli bir yatırım yapılmadı. Groningen Üniversitesi'nde yardımcı doçent ve Çin-Ortadoğu ilişkileri uzmanı Bill Figueroa, Çin'in “ne ekonomik ortak ne de diplomatik ya da askeri güç olarak Batı'nın yerini alabilecek durumda olmadığını” söyledi. Figueroa, “2024 yılındaki Çin, KYG'nin başlatıldığı 2013-2014 yılındaki Çin'den çok daha az paraya sahip. Daha güvenli yatırımlar ve Çin'in genel risklerinin azaltılması yönünde bariz bir yeniden değerlendirme yapılıyor" dedi.
