TBMM komisyonu dün İsveç'in NATO üyeliği teklifini oylamayı erteleyerek, Batı bloğunun genişlemesini bir kez daha geciktirdi. Geçtiğimiz yılın Mayıs ayında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan İsveç ve Finlandiya'nın askeri ittifaka katılma taleplerine itiraz etti. İskandinav ülkeleri bu teklifleri Rusya'nın Ukrayna'yı işgali karşısında yapmışlardı.
Türkiye Finlandiya'nın teklifini Nisan ayında onayladı ancak NATO üyesi Macaristan'la birlikte İsveç'i bekleterek Stockholm'ün kendi yetki alanında teröristleri bastırmak için daha fazla adım atmasını talep etti. Bu süreçte Türkiye'nin Batı ile ilişkileri gerilmiş olsa da Erdoğan jeopolitik zaferler kazandı. İşte Stockholm, Helsinki, Washington ve diğer NATO üyelerinin Ankara'nın kaygılarını gidermek için neler yaptıklarına dair bir rehber:
İsveç ve Finlandiya hangi tavizleri verdi?
Geçen yıl Madrid'de yapılan bir NATO toplantısında Türkiye, İsveç ve Finlandiya ile silah ambargolarını kaldıracakları ve terör örgütü PKK üyelerine ve Ankara'nın 2016'daki darbe girişiminden sorumlu tuttuğu FETÖ'ye karşı önlemler alacakları bir anlaşma imzaladı. Geçtiğimiz yıl Stockholm, Türkiye'ye askeri teçhizat ihracatı yasağını, şirketlerin ya da ürünlerin detaylarını açıklamadan kaldırdı. Haziran ayında ise terör örgütüne üye olmayı yasadışı hale getiren yeni bir terörle mücadele yasa tasarısı sunarak anlaşmanın kendisine düşen kısmını yerine getirdiğini söyledi.
Geçtiğimiz aylarda İsveç'in üst düzey bir mahkemesi Ankara'nın FETÖ üyesi olduğunu söylediği iki Türk'ün iadesini engellerken, bir temyiz mahkemesi de Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından terörist kabul edilen PKK'yı finanse etmeye teşebbüs eden bir kişinin mahkumiyetini onadı. Adalet Bakanı Gunnar Strommer, Türkiye ve çoğunluğu Müslüman olan diğer ülkelerden gelen eleştirilere cevaben, İsveç'in Müslümanların kutsal kitabı Kuran'ın halka açık yerlerde yakılmasını engellemek için yasayı değiştirip değiştiremeyeceğini incelediğini söyledi. Finlandiya ise geçen yıl Türkiye'ye silah ihracat izni vermeyi duruma göre değerlendirmeyi kabul etti. Yaklaşık bir yıllık bekleyişin ardından Ankara Helsinki'nin onayını aldığını açıkladı.
Diğer NATO üyeleri ne yaptı?
Erdoğan Temmuz ayındaki bir NATO konferansında İsveç'in eninde sonunda yeşil ışık alacağının sinyalini verince, NATO üyesi Kanada, optik ekipman da dahil olmak üzere insansız hava aracı parçaları üzerindeki ihracat kontrollerinin kaldırılması için Türkiye ile görüşmeleri yeniden başlatmayı sessizce kabul etti. Hollanda da Türkiye'ye silah sevkiyatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırdı. Yine Temmuz ayında, Türk ve İsveçli liderler arasında yapılan bir toplantının ardından, Genel Sekreter Jens Stoltenberg NATO'nun terörle mücadele için özel bir koordinatör kuracağını açıkladı. Ekim ayında Genel Sekreter Yardımcısı Thomas Goffus'u bu göreve atadı.
ABD ile F-16 tartışmaları
Washington'ın Ankara'nın 20 milyar dolar değerinde F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kiti satın alma talebini onaylayıp onaylamayacağı tartışmaların odağında yer alıyor. Erdoğan'ın Temmuz ayında İsveç'in NATO'ya katılmasına yeşil ışık yakmasından bir gün sonra Beyaz Saray, Kongre'ye danışarak F-16'ların Türkiye'ye transferine devam edeceğini söyledi.
Ekim ayında Erdoğan İsveç'in NATO teklifini değerlendirilmek üzere Türkiye parlamentosuna gönderdi. Ancak Washington'ın F-16'ların onayını İsveç'in onayına bağladığını söyledi. Ankara F-16 alım talebini 2021 yılında yaptı. Ancak Türkiye'nin NATO genişlemesini geciktirmesi ve insan hakları sicili nedeniyle ABD Kongresi'nde itirazlarla karşılaştı.
İsveç'in üyelik teklifinde son durum ne?
Parlamento'nun dış ilişkiler komisyonu önümüzdeki hafta İsveç'in üyelik tasarısı üzerinde yeni görüşmeler yapacak. Beklendiği gibi tasarının kabul edilmesi halinde, Türkiye'nin genel kurulunda muhtemelen birkaç gün ya da hafta içinde bir oylama yapılacak. NATO dışişleri bakanları 28-29 Kasım tarihlerinde Brüksel'de bir araya gelecek. Macaristan da İsveç'in teklifini henüz onaylamadı. Erdoğan'ın ittifakının güçlü bir çoğunluğa sahip olduğu Türkiye'nin meclis başkanı salı günü İsveçli mevkidaşına mümkün olan en kısa sürede onaylamayı tamamlamayı umduklarını söyledi.
Erdoğan, tasarının Ekim ayında meclise sunulmasından bu yana onaylanmasını kolaylaştırmaya çalışacağını söyledi ancak Stockholm'ün teröristlere karşı hala yeterince harekete geçmediğini de sözlerine ekledi. Analistler, İsrail'in Gazze'de Hamas'a karşı yürüttüğü savaşın ABD-Türkiye ilişkilerini gerginleştirebileceğini ve NATO'nun genişlemesini zorlaştırabileceğini söylüyor. Erdoğan'ın Hamas'ın bir terör örgütü değil, Filistin topraklarını korumak için savaşan bir mücahitler grubu olduğunu söylemesinin ardından 47 ABD Kongre üyesi, yönetimi Hamas'ın desteklenmesindeki rolü nedeniyle Türkiye'yi sorumlu tutmaya çağırdı.
