İki ülke arasındaki yeni insansız hava aracı için bir üretim sözleşmesi, üretim sürecine ilişkin şirket yazışmaları ve mali belgeleri içeren istihbarat, Rus devletine ait silah üreticisi Almaz-Antey'in bir yan kuruluşu olan IEMZ Kupol'un Temmuz 2023'ten Temmuz 2024'e kadar 2 bin 500'den fazla Garpiya ürettiğini gösterdi. Çin teknolojisi içeren yeni Rus insansız hava aracının varlığı daha önce rapor edilmemişti.
İki istihbarat kaynağı, Rusça'da Harpy anlamına gelen Garpiya'nın Ukrayna'daki askeri ve sivil hedeflere karşı kullanıldığını, kritik altyapıya zarar verdiğini ve hem sivil hem de askeri kayıplara neden olduğunu söyledi.
Reuters ile paylaştıkları görüntülerin Ukrayna'dan bir Garpiya enkazına ait olduğunu söyleyen yetkililer daha fazla ayrıntı vermedi. Reuters bu sonucu güçlendiren bilgilere ulaştı ancak görüntüleri bağımsız olarak teyit edemedi.
Kaynaklar, bilgilerin hassasiyeti nedeniyle ne kendilerinin ne de ajanslarının kimliklerinin açıklanmasını istemedi. Ayrıca belgelerle ilgili tarih gibi bazı ayrıntıların da saklı tutulmasını istediler.
Rusya İran yerine Çin tasarımını seçmiş olabilir
Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Center for a New American Security'de kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Samuel Bendett Reuters'a yaptığı açıklamada Garpiya'nın, eğer doğrulanırsa, Rusya'nın uzun menzilli insansız hava araçları için İran tasarımlarına olan güveninden bir sapma anlamına geleceğini söyledi.
Bendett sözlerinin devamında “Eğer bu gerçekleşiyorsa, Rusya'nın artık yerel geliştirmeye ve tabii ki Çin'e daha fazla güvenebileceğini gösterebilir, çünkü bu savaştaki her iki taraf da insansız hava aracı üretimi için birçok Çin bileşenine bağımlı” dedi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'nin geçen yıl Mayıs ayında yaptığı açıklamaya göre İran, Şubat 2022'de işgalin başlamasından bu yana Rusya'ya binden fazla Shahed “kamikaze” insansız hava aracı tedarik etti.
Çin: Sıkı bir şekilde kontrol ediyoruz
Bu İHA'lar Ukrayna'nın hava savunmasını yıpratmak ve cephe hatlarından uzaktaki altyapıyı vurmak için kullanıldı. İran, Ukrayna'da kullanılmak üzere Rusya'ya insansız hava aracı gönderdiğini defalarca reddetti.
Çin dışişleri bakanlığı Reuters'e yaptığı açıklamada Pekin'in insansız hava araçları da dahil olmak üzere potansiyel askeri uygulamaları olan ürünlerin ihracatını sıkı bir şekilde kontrol ettiğini söyledi.
Açıklamada “Ukrayna kriziyle ilgili olarak Çin her zaman barış görüşmelerini ve siyasi çözümü desteklemeye kararlı olmuştur” denildi. Açıklamada Çin'in Rusya ile ticaretinde herhangi bir uluslararası kısıtlama bulunmadığı da belirtildi.
NATO çağrısı
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg geçtiğimiz hafta Çin'e Rusya'nın Ukrayna'daki savaşını desteklemeyi bırakması çağrısında bulundu ve Pekin'in yardımının çatışmanın devam etmesinde önemli bir faktör olduğunu söyledi.
Reuters'e yapılan açıklamada, Garpiya'nın “Shahed'e çok benzediğini” ancak benzersiz bir cıvatalı kanatçık ve Limbach L-550 E motorları da dahil olmak üzere çeşitli ayırt edici özelliklere sahip olduğu kaydedildi.
Başlangıçta bir Alman şirketi tarafından tasarlanan ve üretilen motor, şu anda Çin'de Xiamen Limbach adlı yerel bir firma tarafından üretiliyor.
Reuters, 2023 yılının ilk çeyreğinde Rusya Savunma Bakanlığı ile Kupol arasında insansız hava araçlarını üretecek bir fabrikanın geliştirilmesi için imzalanan 1 milyar rubleden (10 milyon euro) fazla değerdeki bir sözleşmeyi inceledi.
İHA'lar eski bir çimento fabrikasından çıkıyor
İstihbarat kaynakları, Rusya'nın batısındaki Udmurt Cumhuriyeti'nin Izhevsk kentinde bulunan ve Kupol tarafından 2020 yılında satın alınan eski bir çimento fabrikasının insansız hava araçlarının üretimi için kullanıldığını söyledi.
Savunma analisti Bendett, yılda 2 bin 500 insansız hava aracının Rusya'nın üretiminin büyük bir bölümünü oluşturacağını söyledi. Ukrayna'nın en üst düzey askeri komutanı Oleksandr Syrskyi geçtiğimiz ay yaptığı açıklamada Rusya'nın Şubat 2022'deki işgalinden bu yana İran yapımı Shahed'in yanı sıra Rus yapımı Geran-2 ve Lancet insansız hava araçları da dahil olmak üzere yaklaşık 14 bin saldırı uçağının kullanıldığını söyledi.
Reuters tarafından incelenen 2023'ün ikinci çeyreğine ait kurumsal belgeler, tedarikçi TSK Vektor'un Kupol tesisinde montaj için Çinli şirketlerden parça tedarik ettiğini gösterdi. Üretim hattının çeyrek sonuna kadar hazır olması beklenen yeni tesise 800 Çin motoru da teslim edilecekti.
Avrupa istihbarat servisi yaptığı açıklamada Çinli şirketlerin Rusya'nın büyük kamikaze insansız hava araçları üretmesine imkan veren bileşenleri sağlamaya devam etmesinden endişe duyduğunu belirtti ve “Temel bileşenlerin Rusya'ya ihracatının durdurulması gerekiyor” denildi.
ABD endişelerini dile getirdi
Washington, Pekin'i Rusya'nın savunma sanayisine verdiği destek konusunda defalarca uyardı. Moskova'nın belirli teknolojileri askeri amaçlarla kullanmasını engellemeyi amaçlayan yüzlerce yaptırım uyguladı.
Temmuz ayında Çin, 1 Eylül'den itibaren drone ihracat kurallarını sıkılaştıracağını söyledi. Pekin, ABD'nin Ukrayna savaşı nedeniyle Çinli kuruluşlara uyguladığı yaptırımların “yasadışı ve tek taraflı” olduğunu söyledi.
Kupol ve Rusya Savunma Bakanlığı arasındaki üretim sözleşmesine göre Garpiya'nın kalkış ağırlığı 300 kilonun altında ve azami menzili 1500 kilometre, ki bu haliyle Moskova'nın Ukrayna'da yaygın olarak kullandığı İran'ın Shahed-136 insansız hava araçlarına kabaca benziyor.
Washington Post Ağustos ayında Rusya'nın Tataristan'daki Alabuga Özel Ekonomik Bölgesi'ndeki bir fabrikada Geran-2 olarak bilinen Shahed-136'nın yerli versiyonunun üretimini arttırmayı hedeflediğini duyurmuştu. Ukrayna Nisan ayında Alabuga'daki bir drone üretim tesisine karşı bir drone saldırısı gerçekleştirdiğini açıkladı.
