Rusya Federal Güvenlik Servisi'ne (FSB) yakın Moskova merkezli etkili bir düşünce kuruluşu tarafından Şubat ayında kaleme alınan belge, Ukrayna'daki çatışmanın sona ermesi için Rusya'nın maksimalist taleplerini ortaya koyuyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın 100 gün içinde bir barış anlaşması yapılması yönündeki ön planlarını “gerçekleşmesi imkansız” olarak nitelendiren belge, “Ukrayna krizinin barışçıl bir şekilde çözülmesinin 2026'dan önce gerçekleşemeyeceğini” belirtiyor.
Washington Post'un haberine göre söz konusu belge ayrıca Avrupa'da bazılarının önerdiği gibi Ukrayna'ya barış gücü gönderilmesi planını reddediyor ve Rusya'nın ele geçirdiği Ukrayna toprakları üzerindeki egemenliğinin tanınmasında ısrar ediyor. Ayrıca Ukrayna'nın kuzeydoğusunda Bryansk ve Belgorod gibi Rus bölgeleri ile sınırda bir tampon bölge ve Ukrayna'nın güneyinde Rusya'nın 2014 yılında yasadışı olarak ilhak ettiği Kırım yakınlarında askerden arındırılmış bir bölge oluşturulması yoluyla daha fazla bölünme çağrısında bulunuyor. Bu sonuncusu Odessa bölgesini de etkileyecek.
Belgede ayrıca mevcut Ukrayna hükümetinin “tamamen tasfiye edilmesi” gerektiği de tartışılıyor.
Bir Avrupa istihbarat servisi tarafından ele geçirilen ve Washington Post tarafından incelenen belge, Kiev'in Washington'un 30 günlük ateşkes önerisini kabul ederek iki ülke arasındaki uçuruma bir köprü kurmuş gibi göründüğü şu günlerde, Trump'ın Rusya ile bir barış anlaşmasına varma konusunda hala karşı karşıya olduğu zorlukları vurguluyor.
Ateşkese giden yol dikenli
Rusya henüz herhangi bir ateşkesi imzalayacağına dair bir işaret vermemiş olsa da, analistler Moskova'nın çatışmalara geçici bir ara verilmesini bile kabul etmeyi geciktirebileceği birçok yol olduğu uyarısında bulundu ve uzun vadeli bir barış anlaşmasına giden yolun hala tehlikeli olduğunu söyledi.
George W. Bush döneminde Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Rusya'dan sorumlu kıdemli direktör olarak görev yapan ve şu anda Dış İlişkiler Konseyi'nde araştırmacı olan Thomas Graham, Rusya'nın “Ukrayna krizinin erken çözümüyle ilgilenmediğini” söyledi ve “Sürekli olarak, bildiğiniz gibi Ukrayna'daki iç siyasetle ilgili olan temel nedenlerden ve bundan daha da önemlisi, NATO'nun rolü olacak olan Avrupa güvenlik mimarisinden bahsediyorlar. Ve bunları dikkate almayan basit bir ateşkes Rusya'nın ilgisini çekmez. Trump da bunu anlamış görünmüyor” şeklinde konuştu.
Peskov belgedeki önerilere sıcak bakmadı
Sözcü Dmitry Peskov Kremlin'in “bu tür önerilerden haberdar olmadığını” söyledi ve bu önerileri “son derece çelişkili” olarak nitelendirerek “Biz daha iyi düşünülmüş seçenekler üzerinde çalışıyoruz” dedi.
Belge, Rusya ve ABD arasında 18 Şubat'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da gerçekleşen görüşmelerin öncesindeki hafta, Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) Ukrayna'daki operasyonları denetleyen Beşinci Servisi ile yakın işbirliği içinde çalışan bir düşünce kuruluşu tarafından hazırlandı. Üst düzey Rus diplomatlara yakın bir Rus akademisyen, tavsiyelerin ana hatlarının Moskova'daki geniş mutabakatı yansıttığını söyledi ancak Kremlin yönetiminin kendisi için hazırlanan belgelere ne derece tepki verdiğinin hiçbir zaman net olmadığını da sözlerine ekledi.
Rus elitinin şahin üyeleri Kremlin'e savaşı sürdürmesi ve “mevcut durumu daha da ilerletmek için kullanması” için baskı yaparken, diğer gruplar çatışmanın daha hızlı bir şekilde çözülmesi ve “en azından ateşkes için” baskı yapıyor.
FSB bağlantılı belge, Rusya'nın ABD ile hem Çin hem de Avrupa Birliği arasındaki gerilimi tırmandırarak ve ABD'ye nadir toprak metalleri rezervleri olduğunu söylediği Donbas'ın doğu bölgesi gibi Ukrayna'da işgal ettiği bölgeler de dahil olmak üzere Rus madenlerine erişim önererek müzakere pozisyonunu güçlendirebileceği yolları ortaya koyuyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de 24 Şubat'ta verdiği bir röportajda, Moskova'nın ABD şirketlerini Ukrayna'daki işgal bölgeleri de dahil olmak üzere Rus maden yataklarını geliştirmeye davet edebileceğini öne sürerken aynı şeyi söylemişti. Bu Ukrayna ve ABD arasında maden kaynaklarının geliştirilmesine ilişkin önerilen bir anlaşmayı baltalama çabası olarak göründü.
Belgeye göre Rusya'nın çabaları öncelikle Washington ve Moskova arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine odaklanmalı; bunun için de her iki ülkenin büyükelçiliklerinde diplomatik kadroların tam olarak açılması ve Alexander Darchiev'in Rusya'nın ABD Büyükelçisi olarak atanması gerekiyor. 27 Şubat'ta İstanbul'da Rus ve ABD'li yetkililer arasında yapılan ve diplomatik misyonların işleyişine odaklandığı anlaşılan görüşmelerin ardından bu öneriler kamuoyuna yansıdı.
Belgede Rusya'nın Oreshnik orta menzilli balistik füzelerini Avrupa Birliği sınırındaki Belarus'a yerleştirmemeyi kabul etmesi, buna karşılık ABD'nin de kıtaya yeni füze sistemleri yerleştirmemeyi kabul etmesi öneriliyor. Belgede ayrıca Rusya'nın ABD'ye “dostça davranmayan” ülkelere silah sevkiyatını durdurması, buna karşılık ABD'nin de Ukrayna'yı silahlandırmayı durdurması öneriliyor; ancak Rusya'nın Moskova'nın müttefiklerine silah sevkiyatını durdurmasının “gerçekleştirilmesinin zor” olacağı da ekleniyor.
Belgede, Trump'ın Ukrayna özel temsilcisi emekli Korgeneral Keith Kellogg'un barış anlaşması için yaptığı ve Ukrayna'nın Rusya tarafından ele geçirilen topraklardan vazgeçmesi ve Kiev'in gelecekte askeri ya da diplomatik yollarla bu toprakları geri almaya çalışmamayı kabul etmesini içeren ilk önerileri reddediliyor.
Trump sonrası dönemde savaş yeniden kızışabilir
Ancak FSB bağlantılı belgede, bu tür bir çözümün bile yeterince ileri gitmediği ve Rusya'nın ele geçirdiği bölge üzerindeki egemenliğinin resmi olarak tanınmaması halinde, silahlı çatışmanın orta vadede, “örneğin ABD'deki bir sonraki yönetim değişikliğinden sonra” yeniden başlamasının “oldukça muhtemel” olduğu belirtiliyor.
Belgede ayrıca Ukrayna'nın NATO üyeliğini reddetmesi ve Rusya yanlısı partilerin katılmasına izin verilecek seçimlerin düzenlenmesi gibi olası siyasi tavizler de yeterince geniş kapsamlı olmadıkları gerekçesiyle reddediliyor. “Gerçekte, mevcut Kiev rejimi ülke içinden değiştirilemez. Tamamen ortadan kaldırılması gerekir” deniyor.
ABD'nin Ukrayna yardımları 'kabul edilemez'
Ukrayna'da herhangi bir barışı koruma birliğinin varlığı da “kesinlikle gereksiz” olarak nitelendiriliyor çünkü herhangi bir güç “ciddi bir Batı etkisi” altında olacak. Söz konusu belgeye göre ABD'nin herhangi bir barış anlaşmasından sonra Ukrayna'yı silahlandırmaya devam etme planları da “kesinlikle kabul edilemez”.
Belgede yaptırımların kısmen kaldırılmasını teklif ederek Rusya'yı bir barış anlaşmasına ikna etme çabaları da reddedildi. “Ülkemize yönelik yaptırım faktörünün önemi açıkça abartıldığı için Rusya'nın bundan ne fayda sağlayacağı belli değil” deniyor.
Cenevre merkezli eski bir Rus diplomat olan Boris Bondarev, Rusya'nın “açıklığını ve esnekliğini” göstererek Trump'ı görüşmelere çekmeye çalıştığını, Putin'in ise kendisini “Donald Trump'ı tamamen anlayan, ona yardım etmek isteyen, ABD'deki hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmak isteyen gerçek bir dost” olarak konumlandırarak müzakereleri uzatmaya çalışacağını söyledi. Bondarev sözlerinin devamında "Ama tabii ki ondan bir şeyler alması gerekecek çünkü bunu kendi başına yapamaz” dedi.
Bir ulusal güvenlik düşünce kuruluşu olan Silverado Policy Accelerator'ın başkanı Dmitri Alperovitch, Putin'in ateşkes önerisini Moskova'nın Washington'la yeniden yakınlaşma ihtimalini riske atmadan tamamen reddetmesinin zor olabileceğini söyledi. Alperovitch, X'te yayınlanan bir yazısında “Ona göre şu anda söz konusu olan Ukrayna'dan çok daha fazlası - daha büyük ödül ABD-Rusya arasındaki diplomatik normalleşme, yaptırımların kaldırılması ve NATO'nun arasının açılması” dedi.
