The Economist'in "Amerika geri çekiliyor. Rusya tehdidi büyüyor. Ukrayna savunmada. Yeni harcama taahhütlerine rağmen, silah üretimi hâlâ yetersiz seviyede. Yine de Avrupalılar endişelenmesin: Recep Tayyip Erdoğan onların yanında" ifadeleriyle başlayan haberinde Erdoğan için "Avrupa’nın olası kurtarıcısı" dedi. Economist'in haberinden öne çıkan ifadeler şu şekilde:
Erdoğan sık sık Türkiye’yi dinamik bir bölgesel güç, Avrupa’yı ise zayıflamış bir eski kıta olarak betimliyor; bu nedenle söylediklerini tamamen doğru kabul etmeyebilirsiniz. Üstelik Türkiye ekonomisi ciddi sıkıntılar yaşıyor ve ülkenin geçen yıl savunmaya ayırdığı 24 milyar dolar (GSYİH’nın %2,1’i), Almanya’nın harcamalarının dörtte biri kadar. Buna rağmen Erdoğan merkezde. Güvenlik işbirliği, yeniden silahlanma ve Ukrayna konusunda Avrupa'nın Türkiye’ye her zamankinden fazla ihtiyacı var.
Savunma alanında Türkiye, harcadığı paranın karşılığını fazlasıyla alıyor. Ülkenin savunma sanayii hızla büyüyor. Zırhlı araçlar, saldırı ve keşif dronları, savaş gemileri, hafif silahlar ve mühimmat Türk üretim hatlarından hızla çıkıyor. Gecikmelere rağmen Türkiye’nin Altay tankı ve Kaan adlı hayalet savaş uçağının bu on yılın sonunda hizmete girmesi bekleniyor. Avrupa genelinde Türkiye ile iş yapma ilgisi artıyor.
Türk dron üreticisi Baykar, kısa süre önce İtalyan savunma devi Leonardo ile ortak girişim anlaşması imzaladı. Bu hamle, şirketin Avrupa’daki insansız hava aracı pazarındaki payını artırmasına yardımcı olabilir. Türkiye, Avrupa’nın mühimmat talebinin en azından bir kısmını karşılayabilecek sanayi altyapısına sahip. Türkiye’nin ordusu, Avrupa’nın güvenlik mimarisini güçlendirmek için ihtiyaç duyduğu tecrübeye ve kapasiteye sahip. Ukrayna dışında Avrupa’daki en büyük ordu Türkiye’de; yaklaşık 400 bin aktif asker bulunuyor.
'Liderliği üstlenmeye kararlılar'
Avrupa, Ukrayna konusunda da Erdoğan'ın desteğine güveniyor. Türkiye, olası bir ateşkes durumunda Ukrayna’ya barış gücü göndermeyi teklif etti. Türkiye’nin, özellikle Suriye ve Libya'da Rusya'yı dengeleme tecrübesi göz önünde bulundurulduğunda, bu teklif önemli bir adım. Türkiye, Karadeniz’de de hem Rusya'nın hem de NATO'nun savaş sonrası deniz gücü yığmasından kaçınmak istiyor. Bir Batılı diplomat, “Deniz kuvvetleri barış gücünde liderliği üstlenmeye kararlılar” diyor.
Türkiye için Avrupa ile savunma ve Ukrayna işbirliği, ekonomik anlamda da cazip. Türk şirketleri, Avrupa Birliği’nin önümüzdeki dört yıl içinde açmayı planladığı yüz milyarlarca dolarlık savunma harcamalarından pay almayı hedefliyor. Ukrayna’da sahada bulunmak da iş fırsatları yaratabilir. Türkiye, Ukrayna’nın önde gelen yatırımcılarından biri konumunda. Erdoğan, Türk barış güçlerinin, Türk müteahhitleri için kapı aralayacağını düşünüyor.
Türkiye, Amerika'dan daha güvenilir bir müttefik
Ancak Türkiye Erdoğan yönetiminde NATO için serseri bir mayın oldu. Finlandiya ve İsveç'in NATO üyelikleri gecikti, hem Kiev'e silah sağladı hem de Rusya ile ticareti artırdı. Ancak “MAGA” (Make America Great Again-Amerikayı Yeniden Harika Yap ) döneminin üç ayında her şey değişti. Türkiye aynı Türkiye; değişen Amerika oldu. Donald Trump’ın Amerika’sı ile karşılaştırıldığında, Türkiye artık daha güvenilir bir müttefik gibi görünüyor.
İBB soruşturmaları bir sorun
Yine de bir sorun var: Sivil özgürlükler, hukukun üstünlüğü ve basın özgürlüğü gibi demokratik göstergelerde Türkiye, Avrupa’dan uzaklaşıyor. Mart ayında, Türkiye, gelecek seçimlerde muhalefetin başkan adayı olan Ekrem İmamoğlu ve onlarca destekçisini tutukladı. Tepki gösteren gençler de sokaklardan toplanarak gözaltına alındı.
Ancak Avrupa Birliği (AB), bu baskıları yeni güvenlik öncelikleri çerçevesinde ikinci plana atıyor. AB, 19 Mart’ta yaptığı açıklamada, tutuklamaların ülkenin demokrasi durumuna dair “soru işaretleri” doğurduğunu belirtti. Avrupa’daki diplomatlara bu soruların cevabını arayan The Economist, İmamoğlu’nun tutuklanmasının, savunma ve Ukrayna işbirliğinin önünde ciddi bir engel değil, ufak bir rahatsızlık olarak görüldüğü izlenimini edindi. Aksi yönde bir işaret, 17 Nisan’da Almanya’nın, daha önce İngiltere, İtalya ve İspanya tarafından desteklenen Türkiye'ye Eurofighter savaş uçağı satışını durdurduğuna dair haberlerle geldi. Ancak yeni Alman hükümetinin bu kararı tersine çevirmesi de olası.
Türkiye’nin AB üyelik başvurusu hâlâ beklemede. Normlar geri planda, çıkarlar ön planda. Bu durum Ukrayna ve Avrupa savunması için iyi; Türkiye demokrasisi için ise kötü haber.
