Uluslararası Adalet Divanı nedir?
Uluslararası Adalet Divanı (UAD) Birleşmiş Milletler'in en üst mahkemesidir. Savaş suçlarından dolayı bireyleri yargılayan Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ile karıştırılmamalı. Merkezi Lahey'de bulunan mahkeme 1945 yılında kuruldu ve ülkeler arasındaki anlaşmazlıkları karara bağlamanın yanı sıra tavsiye niteliğinde görüşler de vermektedir. Divan, BM genel kurulu ve güvenlik konseyi tarafından dokuz yıllık dönemler için seçilen 15 yargıçtan (İsrail davasında her iki taraftan birer yargıç daha eklenerek genişletildi) oluşuyor.
Güney Afrika'nın İsrail'e karşı açtığı dava ne?
Güney Afrika, İsrail'i Gazze'de Hamas'a karşı yürüttüğü savaşta soykırım yapmakla suçladı ve diğer hususların yanı sıra "Gazze'deki Filistinlileri daha ulusal, ırksal ve etnik grubun bir parçası olarak yok etme niyetine sahip olduğunu" söyledi. 84 sayfalık başvuruda ayrıca İsrail'in soykırımı önlemede başarısız olduğu ve soykırımı alenen teşvik eden yetkilileri kovuşturmadığı da belirtiliyor.
Lahey'de ne oldu?
Mahkeme yıllarca sürebilecek dava karara bağlanırken, Güney Afrika da İsrail'i soykırım yapmamaya, soykırımı önlemeye ve cezalandırmaya zorlayacak geçici tedbirler almasını istedi. Bu gibi geçici tedbirler, dava karara bağlanırken durumun daha da kötüleşmesini önlemek için alınıyor. Cuma günü UAD ara kararını açıklayarak Gazze'deki Filistinlilerin korunması için altı geçici tedbir alınmasını emretti. Bu tedbirler, ateşkes çağrısı dışında Güney Afrika'nın taleplerinin çoğunu kapsıyor.
Mahkeme, İsrail'in kendi güçleri de dahil olmak üzere soykırım eylemlerini önlemek için harekete geçmesini, soykırım işlemeye yönelik kışkırtmaları önlemesini ve cezalandırmasını, Gazze'deki insani durumu iyileştirmek için önlemler almasını içeriyor. Kararların bağlayıcılığı var ve temyiz yolu kapalı ancak mahkemenin bunları uygulama yetkisi yok.
Soykırımın yasal tanımı nedir?
İsrail dahil 153 ülke tarafından onaylanan soykırım sözleşmesi, soykırımı ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu tamamen veya kısmen yok etmek amacıyla işlenen belirtilen fiillerden herhangi biri olarak tanımlıyor. Bu eylemler içinde grubun üyelerini öldürmek, ciddi bedensel veya zihinsel zarara uğratmak, yok olmalarını sağlayacak şekilde yaşam koşullarını tahrip etmek, doğum yapmalarını engellemek ve çocuklarını zorla başka gruplara nakletmek bulunuyor. BM tanımına göre soykırım gerçekleştirme niyeti belirlenmesi en zor unsur.
İsrail dava hakkında ne dedi?
Davanın açılmasının hemen ardından İsrail Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Lior Haiat, iddiaları temelsiz iftira olarak nitelendirerek sert bir şekilde reddetti. Sosyal medya hesabından paylaşım yapan Hait, "İsrail, Güney Afrika'nın uluslararası adalet divanına yaptığı başvuruda yaydığı kan iftirasını tiksintiyle reddediyor. Güney Afrika'nın iddiası hem olgusal hem de hukuki temelden yoksun ve mahkemenin alçakça ve aşağılayıcı bir şekilde istismarını teşkil ediyor" ifadelerini kullandı.
Cuma günü ara kararların ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ülkesinin uluslararası hukuka bağlı olduğunu söyledi ve "İsrail'in Filistinlilere karşı soykırım uyguladığı iddiası sadece yanlış değil, aynı zamanda çirkin ve mahkemenin bunu tartışmaya bile istekli olması nesiller boyunca silinmeyecek bir utanç" diye ekledi.
Davayı destekleyen başka ülkeler var mı?
Güney Afrika'nın başvurusu, 57 üyesi arasında çok sayıda Afrika ülkesinin yanı sıra Türkiye ve Malezya gibi nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkelerin de bulunduğu İslam İşbirliği Teşkilatı tarafından memnuniyetle karşılandı.
Kararın ne gibi bir önemi var?
Mahkemenin kararı nihaidir ve temyiz edilemez. Kararlarını uygulayamaz ve İsrail'in buna uyacağı da kesin değil. Ancak aleyhte bir karar İsrail'in itibarına zarar verecek ve yasal emsal teşkil edecektir.
