Sol neden kaybetmeye devam ediyor? Bu liberallerin ve ilericilerin özellikle yüzleşmek istedikleri bir soru değil ama etrafınıza bir bakın. İspanya ve İtalya'da geçen hafta yapılan seçim sonuçlarının bir kez daha gösterdiği gibi, siyasi sağın ve aşırı sağın gerici partileri bir kez daha yükselişte ve Avrupa çapında ilerliyorlar.
Her ülke farklıdır, koşulları kendine özgüdür. Yine de genel bir örüntü göze çarpıyor ve bunun izini sürmek hiç de zor değil. Ortak payda, sert ve yumuşak Avrupa solu partilerinin, seçmenlerin sorunlarına ikna edici alternatif çözümler sunan kazanan koalisyonlar kuramayacak kadar parçalanmış ve bölünmüş olmaları. İspanya ve İtalya'da olduğu gibi Yunanistan, Türkiye ve Finlandiya'daki son seçim sonuçları da seçmenlerin başlıca sorunlarının hayat pahalılığı, enerji ve enflasyon olduğunu gösteriyor. Diğer ortak endişeler arasında güvenlik, göç, iklim ve çevre ile ulusal kimlik yer alıyor.
Tüm bu anketlerde sağcılar açık ara kazandı ya da öne geçti. Hem de bu yeni bir gelişme değil. Fransa'nın aşırı sağcı lideri Marine Le Pen, geçen yılki cumhurbaşkanlığı seçiminde yüzde 41,5 gibi rekor bir destek aldı. Geçtiğimiz sonbaharda Roma'da Giorgia Meloni'nin post-faşist İtalya'nın Kardeşleri iktidarı ele geçirdi. Almanya'da Olaf Scholz'un Sosyal Demokratları muhalefetin gerisinde kalarak tutunmaya çalışıyor.
Seçmenleri ikna etmek de zorlanıyorlar
Sağcı muhafazakârlar, popülistler, milliyetçiler ve çeşitli radikaller de tüm soruların cevaplarına sahip değiller. Birleşik Krallık, Macaristan ve Polonya'da olduğu gibi görevde oldukları yerlerde de genellikle bölünmüş durumdalar. Ancak merkezci ve solcu partiler seçmenleri daha iyisini yapabileceklerine ikna etmekte zorlanıyor.
Geçtiğimiz ay Yunanistan'da Kiriakos Miçotakis'in skandallarla sarsılan merkez sağ Yeni Demokrasi partisi oldukça kırılgan görünüyordu. Yine de ekonomik istikrarı vurgulayarak ve göçmenlere karşı amansız bir düşmanlık yemini ederek, solcu rakibi Aleksis Çipras'ın Syriza'sının iki katından fazla oy kazandı.
"Sağcı bir eğilim var"
Geçtiğimiz hafta sonu İtalya'da yapılan bölgesel ve yerel seçimlerde elde ettiği başarıların 2022 zaferinin tesadüf olmadığının kanıtı olarak gören Meloni, solun ölümünü ilan etti. Meloni, "Merkez sağ İtalyanlar arasındaki uzlaşısını, sağlamlığını ve gücünü teyit ediyor" dedi. İtalya'nın liberal partisi Action'dan Carlo Calenda ise "Ülke genelinde sağcı bir eğilim var" itirafında bulundu. Avrupa çapındaki bu eğilim nasıl tersine çevrilebilir? Belki de sol için diriliş, İspanya Başbakanı ve Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) lideri Pedro Sánchez örneğinde bulunabilir. Geçtiğimiz hafta sonu yapılan yerel seçimlerdeki ezici oy kayıplarının ardından Temmuz ayında erken genel seçim çağrısı yaptı.
Sánchez'in kumarı
Sánchez, muhafazakar Halk Partisi ve aşırı sağcı Vox partisinin olası bir ittifakı ile PSOE (İspanyol Sosyalist İşçi Partisi) liderliğindeki bir koalisyon arasında ana akım seçmenlere net bir seçenek sunarak bir hesaplaşmaya zorlamayı umuyor. Ya beni destekleyin ya da kovun mesajı veriyor. Destekçileri bile bunun bir kumar olduğunu kabul ediyor.
Ültimatomu aynı zamanda İspanya'nın bölünmüş solunu da birlikte hareket etmeye zorluyor. Vox'un başarısı kısmen, Avrupa genelinde kullanılan, etnik, ırksal, toplumsal cinsiyet ve bölgesel farklılıkları silah olarak kullanan aşırı sağcı bir taktiğe dayanıyor. Özellikle Bask ve Katalan milliyetçi partilerini hedef alıyor. Bilin bakalım Vox'u ilk kutlayanlar arasında kimler vardı? Meloni ve Macaristan'ın otokratı Viktor Orbán. Sánchez solu bir araya getirmeye çalışırken rakiplerinin bölücülüğünü ifşa etmeye çalışıyor. Sağı etkisiz hale getirmeye yönelik alternatif bir yaklaşım da, geçen ay Türk muhalefetinin cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nun denediği gibi, onu absorbe etmektir. Recep Tayyip Erdoğan'ın yerine geçmek için uzun süre mücadele veren Kılıçdaroğlu, dini hoşgörüye verdiği destek, kapsayıcı yaklaşımı ve açık fikirli, laik ve reformist bakış açısıyla tanınıyor.
Finlandiya da kaybediyor
Ancak geçen hafta sonu yapılan ikinci turda Erdoğan'ı yenmek için son bir hamle yaparak tüm bunları bir kenara bıraktı, aşırı milliyetçi bir partiyle anlaştı ve 3,6 milyon Suriyeli mültecinin tamamını bir yıl içinde sınır dışı etme sözü verdi. Yine de kaybetti. Finlandiya'da Nisan ayında yapılan seçimlerde, korkutma taktikleri, göçmen karşıtı Finliler partisi için işe yaradı. Oyların yüzde 20'sini alan parti, sağcı Ulusal Koalisyon partisinin ardından ikinci oldu ve yine iktidarın eşiğine geldi. Seçimin en büyük kaybedeni ise Avrupa'nın sosyal demokrat solunun sevilen ismi Başbakan Sanna Marin oldu. Ancak Finlandiya da kaybediyor. Bir sonraki hükümet 1945'ten bu yana en gerici muhafazakar hükümet olabilir. Geçen yılki seçimlerden sonra komşusu İsveç'te olduğu gibi, bugünlerde siyasi havayı aşırı sağ belirliyor.
İngiltere'de bunu dikkate almalı
Orbán'ın yasaları çiğneyen, azınlıklara saldıran, Rusya'yı seven Macar rejiminin önümüzdeki yıl AB dönem başkanlığını üstlenecek olması, sağın Avrupa dirilişinin daha geniş çaplı tehlikesini dramatize ediyor. Çatışmalar, kargaşa ve günlük AB işlerinin bölücü bir boykotu kapıda. Radikal sağın direnci, Avrupa'daki trendlerden etkilenmeyen İngiltere'de de alarm zillerini çalmalı. Keir Starmer'in İşçi Partisi, 2024'te iktidarı kazanma umuduyla sağa kayarak muhaliflerini güçlendirme riskini alıyor. İspanya'nın sosyalist lideri Sánchez gibi bir çizgi çizmek, ardından kendi gündemini belirlemek, net bir seçenek sunmak ve seçmenlerin kararına güvenmek daha iyi. O kadar da karmaşık değil: Birlik, iyi tanımlanmış, ilkeli politika programları, solun kaybetmeyi durdurmasının ve yeniden kazanmayı öğrenmesinin yolu olacaktır.
