Tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar çok sayıda insanın oy kullanacağı 2024 seçimleri, dünya genelinde demokrasilerin gücünün sınanacağı bir sınav olarak lanse ediliyor. Ancak bir konuda gözle görülür bir eksiklik var: Kadın adaylar. The Guardian'ın analizi, ülke liderinin seçildiği ve adayların açıklandığı 42 seçimden sadece 18'inde lider olmak için yarışan kadınların olduğunu gösteriyor. Anketlere ve aday oldukları partilerin geçmiş sonuçlarına göre sadece birkaç ülkede kadınların kazanma şansı var.
Toplam nüfusları iki milyarı aşan dünyanın en büyük demokrasileri olan ABD, Endonezya ve Hindistan'daki seçimlerde kadın adaylar yok. Aynı durum İngiltere, Pakistan ve Güney Afrika'daki seçimler için de geçerli. Kadın siyasetçilerin karşılaştığı zorlukların belki de en iyi örneğini, kadınların siyasetteki temsilinin hala diğer pek çok zengin ülkenin gerisinde kaldığı, dünyanın en zengin ülkesi olan ABD'de görülüyor. Hillary Clinton 2016'da partisinin adaylığını kazanan ilk kadın olarak tarihe geçerken, Kamala Harris 2021'de ülkenin ilk kadın başkan yardımcısı oldu. Ancak Cumhuriyetçiler bir kadının eyalet ön seçimlerini kazanması için Mart 2024'e kadar beklemek zorunda kaldı. Nikki Haley'nin Vermont'taki zaferi, başkanlık kampanyasını askıya almasından 24 saatten kısa bir süre önce gerçekleşti.
Kadın lider seçmeye açıklar
Anketler genel olarak Amerikalıların bir kadın lider seçmeye açık olduğunu gösteriyor. Pew Research tarafından 2023 yılında yapılan bir ankete göre, nüfusun yüzde 53'ü yüksek siyasi makamlarda çok az kadın olduğunu söylerken, yüzde 81'i kadın siyasetçilerin kendilerini kanıtlamak için erkek akranlarından daha fazlasını yapmaları gerektiğini kabul ediyor. Ancak seçmenlerin neden sürekli olarak kadın adayları seçmediğine gelince, araştırmalar seçmenlerin belirttikleri nedenlerin genellikle daha incelikli olduğunu ve bu nedenle mücadele etmenin daha zor olduğunu gösteriyor.
Kazanamaz düşüncesiyle oy vermiyorlar
Stanford Üniversitesi araştırmacıları pragmatik önyargı olarak adlandırdıkları olguya işaret ederek, bir kadın adayı tercih edebilecek seçmenlerin, seçmen kitlesindeki diğer kişilerin onu desteklemeyeceği ve bu nedenle kazanmasının çok zor olacağına inandıkları için ona oy vermediklerini belirtiyor. Pragmatik önyargı konusu, seçmenlerin yüzde 80'inin en azından kısmen diğer Amerikalıların bir kadını yüksek makamlara seçmeye hazır olmadığına inandığını ortaya koyan aynı Pew Research anketi tarafından da ortaya kondu.
Meksika'nın ilk kadın başkanı
ABD sınırının hemen güneyinde ise tamamen farklı bir dinamik söz konusu. 2 Haziran'da Meksika'da yapılacak seçimlerde seçmenler ilk kez bir kadın başkan seçmeye hazırlanıyor. Eski Mexico City belediye başkanı Claudia Sheinbaum'un merkez sağ senatör Xóchitl Gálvez'e karşı iktidar partisinin adayı olarak seçilmesinin ardından Eylül ayında tarihi sonuç neredeyse garantilendi.
Sheinbaum ve Gálvez milenyumun başında siyasete girdiklerinde ülkedeki senatörlerin yüzde 80'inden fazlası erkekti. Bugün ise çoğunluğu kadınlar oluşturuyor ve analistlere göre bu durum, temsili artırmaya yönelik çabaların bir sonucu. Meksika 2019 yılında temsil eşitliğini anayasasına dahil etti, yani partiler en az yüzde 50 kadın aday gösteremezlerse yarışmaktan men edilebilecekler. 2018 seçimlerinden bu yana, ülke tarihinin tamamında olduğundan daha fazla kadın eyalet valiliği kazandı. Meksika parlamentosu şu anda dünyanın en yüksek dördüncü kadın katılım oranına sahip parlamentosu. Bununla birlikte, Meksika'nın siyasette kadın temsili konusundaki başarıları, ülkede kadınların karşı karşıya olduğu daha geniş çaplı zorluklarla tam bir tezat oluşturuyor. Araştırmalar, kadınların yönetim kurullarında ciddi şekilde yetersiz temsil edildiğini, erkek meslektaşlarından önemli ölçüde daha az maaş aldıklarını ve kayıt dışı çalışma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Meksika aynı zamanda toplumsal cinsiyete dayalı şiddete de görülüyor. 2022 yılında açıklanan hükümet verileri günde ortalama 10 kadın veya kız çocuğunun öldürüldüğünü gösteriyor.
Kadın temsili, cinsiyet eşitliği yasalarında fark ediliyor
Araştırmalar, siyasette kadın temsilinin arttırılmasının kadınlar ve kız çocukları için sonuçları iyileştirmede büyük bir faktör olduğunu ortaya koyuyor. Avrupa Kadın Lobisi'nde politika ve kampanya sorumlusu olan Jéromine Andolfatto, İspanya ve Fransa'daki son örneklerin bunun bir göstergesi olduğuna işaret ediyor. İspanya'da kadınların temsil oranının yüzde 43 civarında seyrettiği 2019 parlamentosu, cinsel saldırı vakalarında rızayı temel belirleyici haline getiren dönüm noktası niteliğindeki mevzuatın kabul edilmesine öncülük etti. Fransa'da ise 2017 ve 2022'de kadın siyasetçi akını, cinsiyetçi şiddete karşı bir yasanın ve işyerinde ve eğitim ortamlarında toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik eden bir başka yasanın kabul edilmesinin yolunu açtı. Andolfatto, "Tabii ki bu, çıkarılan yasaların mükemmel olduğu anlamına gelmiyor. Ancak iyileştirmeler yapıldığını ve kadın haklarının biraz daha öncelikli olduğunu görebilirsiniz" dedi.
Eşitliğe 130 yıl daha ulaşılamayacak
Avrupa Kadın Lobisi tarafından yapılan 2023 araştırması, Belçika, İspanya ve Fransa'da olduğu gibi kadın adaylar için bağlayıcı kotaların, kadınların temsilini hızlandırmanın ve kadınların iktidarın üst kademelerine erişimini sağlayacak bir siyasi kültür geliştirmenin en etkili yolu olduğunu ortaya koydu. Andolfatto, adaylar için yasal kota uygulayan ülkelerde kadınların parlamentodaki sandalye oranının 2004'te yüzde 18'den 2021'de yüzde 34'e yükseldiğini söylüyor.
Meksika, İspanya ve Fransa gibi ülkeler siyasetin zirvesinde cinsiyet eşitliğinin nasıl sağlanacağına dair bir plan sunarken, veriler dünya genelinde ilerlemenin yavaşladığını gösteriyor. 2022'de 17 olan kadın liderlere sahip BM üyesi ülke sayısı 2023'te 12'ye düştü. BM Kadın Birimi, mevcut hızla gidilirse, en yüksek güç pozisyonlarda toplumsal cinsiyet eşitliğine 130 yıl daha ulaşılamayacağını öngörüyor.
